Θανάσης Αθανασίου
Την ισορροπία δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αναμένεται να επηρεάσει μια πιθανή λύση του κυπριακού, αλλάζοντας, σε κάποιο βαθμό, τους στρατηγικούς υπολογισμούς των κρατών, που εμπλέκονται στην περιοχή. Η εν λόγω ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή και τα συμφέροντα, όπως θα διαμορφωθούν, θα επηρεάσουν με τη σειρά τους τις σχέσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.
Η λύση του κυπριακού, επισημαίνουν αναλυτές, δεν αφορά μόνο την περιφερική ισορροπία δυνάμεων, αλλά και τον τρόπο, με τον οποίο η περιφερική ισορροπία δυνάμεων εκφράζει και επηρεάζει την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων.
Όπως δήλωσε στον Reporter ο Ειδικός Επιστήμονας στο Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου Ζήνωνας Τζιάρρας, αν αφαιρεθεί η γραμμή, που χωρίζει ντε φάκτο την Κύπρο, θα αφαιρεθεί ταυτόχρονα και μια νοητή γραμμή, που επεκτείνεται στην Ανατολική Μεσόγειο, νότια και βόρεια, αλλά και πολυδιάστατα.
Στην περίπτωση λύσης του κυπριακού, πρόσθεσε ο Ζήνωνας Τζιάρρας, θα αποκατασταθούν οι σχέσεις Τουρκίας –Κύπρου και θα δημιουργηθούν νέες προοπτικές για την αποκατάσταση και εμβάθυνση των σχέσεων Τουρκίας –Ισραήλ –Αιγύπτου, αλλά και Τουρκίας-Ελλάδας, καθώς το κυπριακό αποτελεί παραδοσιακά ένα από τα Ελληνοτουρκικά προβλήματα. Συνεπώς, η λύση του κυπριακού μπορεί να σημαίνει και αποκατάσταση περισσότερων ελληνοτουρκικών προβλημάτων (πχ. Αιγαίο).
Η άρνηση, για παράδειγμα του Ρώσου ΥΠΕΞ να μεταβεί στα κατεχόμενα για συνάντηση με τον Τ/κ ηγέτη, εκφράζει την ένταση Τουρκίας-Ρωσίας, η οποία κατ΄ επέκταση αντανακλά την ένταση μεταξύ Ρωσίας-Δύσης. Η Ρωσία με αυτό τον τρόπο πιέζει για να διασφαλίσει κάποια συμφέροντα της, παρόλο που επίσημα υποστηρίζει τη λύση στη βάση της ΔΔΟ. Η Ρωσία δεν πρόκειται να αποδεχτεί να περιθωριοποιηθεί, στην περίπτωση λύσης του κυπριακού, εξήγησε ο κ. Τζιάρρας.
Επεσήμανε ότι η λύση του κυπριακού δεν θα αποτελέσει, ως γεγονός, παράγοντα-καταλύτη στη σύσφιξη των σχέσεων Τουρκίας- Ισραήλ –Αιγύπτου ή Τουρκίας –Ελλάδας, αλλά θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, καθώς θα αλλάξει τους στρατηγικούς υπολογισμούς των κρατών, που εμπλέκονται στην περιοχή. Υπάρχουν περισσότεροι παράγοντες, που αφορούν στη σύσφιξη των σχέσεων της περιοχής, όπως οι εσωτερικές εξελίξεις σε κάθε κράτος. Αν τα συμφέροντα των χωρών της περιοχής δεν συγκλίνουν, ίσως η λύση του κυπριακού να μην οδηγήσει τελικά σε εμβάθυνση των σχέσεων της Ανατολικής Μεσογείου, σημείωσε ο κ. Τζιάρρας.
Συμπλήρωσε ότι «εκφράζεται η θέση ότι η επίλυση του κυπριακού θα οδηγήσει σε συνεργασία και σύνδεση των χωρών της περιοχής, είτε στον οικονομικό τομέα, είτε στο διπλωματικό, είτε στον ενεργειακό, κάτι, που θα δημιουργήσει αλληλεξάρτηση προς αποτροπή σύγκρουσης και θα φέρει ειρήνη, σταθερότητα και ασφάλεια. Κάτι τέτοιο δεν είναι βέβαιο, διότι, για παράδειγμα η Αίγυπτος και η Τουρκία είναι περιφερικοί ανταγωνιστές. Δεν αποκλείεται μελλοντικός ανταγωνισμός, ο οποίος μπορεί να δημιουργήσει πολιτικά προβλήματα και να θέσει εμπόδια στο όραμα της ειρήνης. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με το Ισραήλ, το οποίο λειτουργεί ευκαιριακά, καθώς επιδιώκει να διασφαλίσει τα συμφέροντα του, εξαιτίας και της κόντρας με τα αραβικά κράτη».
Εξήγησε ότι η Κύπρος βρίσκεται στο μέσο περιφερειακών δυνάμεων και ως εκ τούτου, εγκυμονεί ο κίνδυνος να καταντήσει έρμαιο του περιφερικού ανταγωνισμού. Εξέφρασε παράλληλα τη θέση ότι «το πιο σοφό από τη πλευρά μας, μετά τη λύση, θα ήταν να παίξουμε τον ρόλο του διαιτητή ή του διαμεσολαβητή. Πρόκειται για έναν πιο εποικοδομητικό ρόλο στην περιοχή, που δεν θα μας φέρνει σε αντιπαράθεση με κανέναν, αλλά θα διατηρεί τη σταθερότητα και τη συνεργασία στην περιοχή».
Από την πλευρά του, ο επίκουρος καθηγητής διεθνούς πολιτικής Γιώργος Κέντας, δήλωσε στον ΡΕΠΟΡΤΕΡ ότι η ισορροπία δυνάμεων και συμφερόντων, τόσο στην περιοχή όσο και σε παγκόσμιο στερέωμα θα εξαρτηθεί από το ποιος θα έχει τον έλεγχο στην Κύπρο, ποιος θα ασκεί κυριαρχία στην Κύπρο, καθώς και ποιες σχέσεις θα οικοδομήσει το Κυπριακό κράτος μετά τη λύση του Κυπριακού.
Πρόσθεσε ότι ως ένα μικρό κράτος, η Κύπρος δεν επηρεάζει καθοριστικά την ισορροπία δυνάμεων και συμφερόντων στο υποσύστημα σχέσεων της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής, επισημαίνοντας ωστόσο ότι «αναμφίβολα οι μεγάλες δυνάμεις έχουν συμφέροντα, τα οποία επηρεάζονται σε κάποιο βαθμό από την κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία για παράδειγμα έχουν διαφορετικές αντιλήψεις για το καθεστώς της Κύπρου στο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού. Για τις ΗΠΑ αρκεί η Κύπρος να λειτουργεί στο πλαίσιο της Ατλαντικής κοινότητας. Για τη Ρωσία η Κύπρος θα πρέπει να είναι σε θέση να ασκεί κυριαρχία στις εσωτερικές και εξωτερικές της υποθέσεις ως ανεξάρτητο κράτος. Με απλά λόγια, η Ρωσία δεν επιθυμεί λύση του Κυπριακού η οποία θα περιορίσει τις σχέσεις της με την Κύπρο ή θα την αποκλείσει από περιφερειακούς σχεδιασμούς».
Σε σχέση με τις γεωπολιτικές αλλαγές, που θα μπορούσε να πυροδοτήσει η επανένωση της Κύπρου, ο καθηγητής έθεσε δύο σενάρια:
Το Κυπριακό αντιμετωπίζεται σήμερα όχι πια ως μια Ελληνοτουρκική διαφορά, αλλά ως ένα περιφερειακό ζήτημα,τόνισε ο καθηγητής, επισημαίνοντας ότι ενόσω το ζήτημα αυτό παραμένει σε εκκρεμότητα, τα συμφέροντα των κρατών της περιοχής, καθώς και οι υπολογισμοί τους, παραμένουν σταθεροί. Πρόσθεσε ότι η προοπτική λύσης του Κυπριακού άρχισε να ενδιαφέρει και κράτη τα οποία ήταν αδιάφορα μέχρι και πρόσφατα, όπως το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουν οι παράμετροι ασφάλειας και ο ρόλος της Τουρκίας στο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού.
Η λύση του κυπριακού, επισημαίνουν αναλυτές, δεν αφορά μόνο την περιφερική ισορροπία δυνάμεων, αλλά και τον τρόπο, με τον οποίο η περιφερική ισορροπία δυνάμεων εκφράζει και επηρεάζει την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων.
Όπως δήλωσε στον Reporter ο Ειδικός Επιστήμονας στο Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου Ζήνωνας Τζιάρρας, αν αφαιρεθεί η γραμμή, που χωρίζει ντε φάκτο την Κύπρο, θα αφαιρεθεί ταυτόχρονα και μια νοητή γραμμή, που επεκτείνεται στην Ανατολική Μεσόγειο, νότια και βόρεια, αλλά και πολυδιάστατα.
Στην περίπτωση λύσης του κυπριακού, πρόσθεσε ο Ζήνωνας Τζιάρρας, θα αποκατασταθούν οι σχέσεις Τουρκίας –Κύπρου και θα δημιουργηθούν νέες προοπτικές για την αποκατάσταση και εμβάθυνση των σχέσεων Τουρκίας –Ισραήλ –Αιγύπτου, αλλά και Τουρκίας-Ελλάδας, καθώς το κυπριακό αποτελεί παραδοσιακά ένα από τα Ελληνοτουρκικά προβλήματα. Συνεπώς, η λύση του κυπριακού μπορεί να σημαίνει και αποκατάσταση περισσότερων ελληνοτουρκικών προβλημάτων (πχ. Αιγαίο).
Η άρνηση, για παράδειγμα του Ρώσου ΥΠΕΞ να μεταβεί στα κατεχόμενα για συνάντηση με τον Τ/κ ηγέτη, εκφράζει την ένταση Τουρκίας-Ρωσίας, η οποία κατ΄ επέκταση αντανακλά την ένταση μεταξύ Ρωσίας-Δύσης. Η Ρωσία με αυτό τον τρόπο πιέζει για να διασφαλίσει κάποια συμφέροντα της, παρόλο που επίσημα υποστηρίζει τη λύση στη βάση της ΔΔΟ. Η Ρωσία δεν πρόκειται να αποδεχτεί να περιθωριοποιηθεί, στην περίπτωση λύσης του κυπριακού, εξήγησε ο κ. Τζιάρρας.
Επεσήμανε ότι η λύση του κυπριακού δεν θα αποτελέσει, ως γεγονός, παράγοντα-καταλύτη στη σύσφιξη των σχέσεων Τουρκίας- Ισραήλ –Αιγύπτου ή Τουρκίας –Ελλάδας, αλλά θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, καθώς θα αλλάξει τους στρατηγικούς υπολογισμούς των κρατών, που εμπλέκονται στην περιοχή. Υπάρχουν περισσότεροι παράγοντες, που αφορούν στη σύσφιξη των σχέσεων της περιοχής, όπως οι εσωτερικές εξελίξεις σε κάθε κράτος. Αν τα συμφέροντα των χωρών της περιοχής δεν συγκλίνουν, ίσως η λύση του κυπριακού να μην οδηγήσει τελικά σε εμβάθυνση των σχέσεων της Ανατολικής Μεσογείου, σημείωσε ο κ. Τζιάρρας.
Συμπλήρωσε ότι «εκφράζεται η θέση ότι η επίλυση του κυπριακού θα οδηγήσει σε συνεργασία και σύνδεση των χωρών της περιοχής, είτε στον οικονομικό τομέα, είτε στο διπλωματικό, είτε στον ενεργειακό, κάτι, που θα δημιουργήσει αλληλεξάρτηση προς αποτροπή σύγκρουσης και θα φέρει ειρήνη, σταθερότητα και ασφάλεια. Κάτι τέτοιο δεν είναι βέβαιο, διότι, για παράδειγμα η Αίγυπτος και η Τουρκία είναι περιφερικοί ανταγωνιστές. Δεν αποκλείεται μελλοντικός ανταγωνισμός, ο οποίος μπορεί να δημιουργήσει πολιτικά προβλήματα και να θέσει εμπόδια στο όραμα της ειρήνης. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με το Ισραήλ, το οποίο λειτουργεί ευκαιριακά, καθώς επιδιώκει να διασφαλίσει τα συμφέροντα του, εξαιτίας και της κόντρας με τα αραβικά κράτη».
Εξήγησε ότι η Κύπρος βρίσκεται στο μέσο περιφερειακών δυνάμεων και ως εκ τούτου, εγκυμονεί ο κίνδυνος να καταντήσει έρμαιο του περιφερικού ανταγωνισμού. Εξέφρασε παράλληλα τη θέση ότι «το πιο σοφό από τη πλευρά μας, μετά τη λύση, θα ήταν να παίξουμε τον ρόλο του διαιτητή ή του διαμεσολαβητή. Πρόκειται για έναν πιο εποικοδομητικό ρόλο στην περιοχή, που δεν θα μας φέρνει σε αντιπαράθεση με κανέναν, αλλά θα διατηρεί τη σταθερότητα και τη συνεργασία στην περιοχή».
Από την πλευρά του, ο επίκουρος καθηγητής διεθνούς πολιτικής Γιώργος Κέντας, δήλωσε στον ΡΕΠΟΡΤΕΡ ότι η ισορροπία δυνάμεων και συμφερόντων, τόσο στην περιοχή όσο και σε παγκόσμιο στερέωμα θα εξαρτηθεί από το ποιος θα έχει τον έλεγχο στην Κύπρο, ποιος θα ασκεί κυριαρχία στην Κύπρο, καθώς και ποιες σχέσεις θα οικοδομήσει το Κυπριακό κράτος μετά τη λύση του Κυπριακού.
Πρόσθεσε ότι ως ένα μικρό κράτος, η Κύπρος δεν επηρεάζει καθοριστικά την ισορροπία δυνάμεων και συμφερόντων στο υποσύστημα σχέσεων της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής, επισημαίνοντας ωστόσο ότι «αναμφίβολα οι μεγάλες δυνάμεις έχουν συμφέροντα, τα οποία επηρεάζονται σε κάποιο βαθμό από την κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία για παράδειγμα έχουν διαφορετικές αντιλήψεις για το καθεστώς της Κύπρου στο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού. Για τις ΗΠΑ αρκεί η Κύπρος να λειτουργεί στο πλαίσιο της Ατλαντικής κοινότητας. Για τη Ρωσία η Κύπρος θα πρέπει να είναι σε θέση να ασκεί κυριαρχία στις εσωτερικές και εξωτερικές της υποθέσεις ως ανεξάρτητο κράτος. Με απλά λόγια, η Ρωσία δεν επιθυμεί λύση του Κυπριακού η οποία θα περιορίσει τις σχέσεις της με την Κύπρο ή θα την αποκλείσει από περιφερειακούς σχεδιασμούς».
Σε σχέση με τις γεωπολιτικές αλλαγές, που θα μπορούσε να πυροδοτήσει η επανένωση της Κύπρου, ο καθηγητής έθεσε δύο σενάρια:
- Η Τουρκία να διατηρήσει και να επεκτείνει τον άμεσο και έμμεσο γεωπολιτικό έλεγχο της Κύπρου μέσω δικαιωμάτων στη διατήρηση στρατιωτικού αποσπάσματος στην Κύπρο και μέσω της διατήρησης των συμφωνιών που έχει υπογράψει με το ψευδοκράτος. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Κύπρος θα παραμείνει ως ένα θέατρο ανταγωνισμού και επιβολής ξένης κηδεμονίας.
- Η Κύπρος να απαλλαγεί από το καθεστώς κηδεμονίας, παρουσίας ξένων στρατευμάτων και εγγυήσεων και να διαχειριστεί τις εξωτερικές της σχέσεις ως ένα ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος, μέλος της ΕΕ. Με απλά λόγια, οι γεωπολιτικές αλλαγές δεν μπορούν να εκτιμηθούν χωρίς να γνωρίζουμε τους διακανονισμούς που θα γίνουν σε σχέση με τα ζητήματα ασφάλειας, άμυνας και εξωτερικών σχέσεων.
Το Κυπριακό αντιμετωπίζεται σήμερα όχι πια ως μια Ελληνοτουρκική διαφορά, αλλά ως ένα περιφερειακό ζήτημα,τόνισε ο καθηγητής, επισημαίνοντας ότι ενόσω το ζήτημα αυτό παραμένει σε εκκρεμότητα, τα συμφέροντα των κρατών της περιοχής, καθώς και οι υπολογισμοί τους, παραμένουν σταθεροί. Πρόσθεσε ότι η προοπτική λύσης του Κυπριακού άρχισε να ενδιαφέρει και κράτη τα οποία ήταν αδιάφορα μέχρι και πρόσφατα, όπως το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουν οι παράμετροι ασφάλειας και ο ρόλος της Τουρκίας στο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού.
Επιπλέον, εκτιμά ο κ. Τζιάρρας, θα δημιουργηθεί μια νέα ισορροπία δυνάμεων στη περιοχή, η οποία θα ενισχύσει την επιρροή της Δύσης και πιο συγκεκριμένα του ΝΑΤΟ, καθώς η Ελλάδα, η Τουρκία, το Ισραήλ και η Αίγυπτος υπό τον Σίσι είναι φιλοδυτικοί «παίκτες». Παράλληλα, ανάλογα και με το σύστημα εγγυήσεων του Ομοσπονδιακού κράτους, η Κύπρος μπορεί να μετατραπεί, ανεπίσημα, σε ένα ΝΑΤΟικό νησί. Αυτή η εξέλιξη θα έχει άμεσο αντίκτυπο στις ήδη προβληματικές σχέσεις Δύσης –Ρωσίας, είπε ο κ. Τζιάρρας, συμπληρώνοντας ότι η Ρωσία δεν θα δει με θετικό μάτι μια εξέλιξη, η οποία θα ευνοεί τα ΝΑΤΟικα και δυτικά συμφέροντα στην Κύπρο και κατ΄ επέκταση στην ευρύτερη περιοχή, είτε σε σχέση με το φυσικό αέριο είτε σε σχέση με τις όποιες στρατιωτικές βάσεις στο νησί. Συνεπώς, η λύση του κυπριακού δεν αφορά μόνο την περιφερική ισορροπία δυνάμεων, αλλά τον τρόπο με τον οποίο η περιφερική ισορροπία δυνάμεων εκφράζει και επηρεάζει την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων.
Επιπλέον, είπε ο κ. Τζιάρρας, περισσότερες χώρες πιθανόν να επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν τη γεωστρατηγική θέση της επανενωμένης Κύπρου για τα δικά τους συμφέροντα. Από την άλλη, όμως, η επανενωμένη Κύπρος θα μπορούσε να διαδραματίσει διαμεσολαβητικό ρόλο σε σχέση με την επίλυση πολιτικών διαφορών των χωρών της περιοχής.
Αναφορικά με τη τεράστια στρατηγική σημασία της Κύπρου, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης, ο κ. Κέντας είπε ότι η γεωστρατηγική σημασία της Κύπρου αυξήθηκε με την ανακάλυψη φυσικών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο και την ανάπτυξη περιφερειακών σχέσεων ανάμεσα στα κράτη της περιοχής. Συμπλήρωσε ότι η προστιθέμενη αξία, που προσδίδουν οι εξελίξεις αυτές εξαρτώνται από τη δυνατότητα της Κύπρου να λειτουργήσει ως ένα ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος. Όσο πιο αυτόνομα λειτουργεί η Κύπρος τόσο πιο μεγάλη γίνεται και η γεωστρατηγική της αξία.
0 comments