Stratfor: Πού θα κριθεί το ανατολίτικο παζάρι ΕΕ-Τουρκίας

Στη διμερή Σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στις 29 Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τουρκία συμφώνησαν σε διάφορα μέτρα για τη μείωση του αριθμού των αιτούντων άσυλο που φθάνουν στην Ευρώπη. Αν και η συμφωνία αποτελεί το πρώτο συνολικό σχέδιο για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής/προσφυγικής κρίσης στην Ευρώπη, περιορίζεται από τα αντικρουόμενα πολιτικά συμφέροντα των διαπραγματευόμενων κυβερνήσεων.

Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χορηγήσει στην Τουρκία 3 δισ. ευρώ, για να βοηθήσει την Άγκυρα να διαχειριστεί τους πρόσφυγες στο έδαφός της. Ωστόσο, τα χρήματα θα εκταμιευτούν σε δόσεις, που θα εξαρτηθούν από την προσήλωση της Τουρκίας στην επιτυχία του προγράμματος και στην επιτυχία της βελτίωσης του ελέγχου των συνόρων, της καταπολέμησης των διακινητών ανθρώπων και της προσφοράς εργασιακών δικαιωμάτων στους πρόσφυγες που βρίσκονται στη χώρα.

Όπως και στις διασώσεις χωρών της ευρωζώνης, ο μηχανισμός πιθανότατα θα δημιουργήσει έναν κύκλοαξιολογήσεων και διαπραγματεύσεων ως προς το αν η Τουρκία τηρεί τη δική της πλευρά της συμφωνίας, δίνοντας στους Ευρωπαίους ηγέτες πολλές ευκαιρίες να καθυστερήσουν σημαντικές αποφάσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εν μέρει αποφασίσει από πού θα προέλθουν τα χρήματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πει ότι θα συνεισφέρει περίπου 500 εκατ. ευρώ, ενώ αναμένεται ότι θα συνεισφέρουν επίσης Γερμανία και Γαλλία. Όμως από τα κράτη-μέλη θα εξαρτηθεί να βρεθούν τα υπόλοιπα χρήματα και να αποφασιστεί ποιος θα δώσει τι -ένα ακόμα πιθανό σημείο τριβής.

Η συμφωνία συνοδεύεται και από πιθανά πολιτικά οφέλη. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν υποσχεθεί να πραγματοποιούν διμερείς συνόδους με την Τουρκία δύο φορές τον χρόνο και, ίσως σημαντικότερο, να ξαναξεκινήσουν τη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, με το άνοιγμα των διαπραγματεύσεων για τη νομισματική πολιτική.

Πρόκειται για ένα από τα λίγα κεφάλαια της ενταξιακής διαδικασίας στο οποίο η Κύπρος δεν έχει ασκήσει βέτο. Η κυπριακή κυβέρνηση από καιρό αντιτίθεται στην ένταξη της Τουρκίας χωρίς ουσιαστική πρόοδο στις διαπραγματεύσεις για την επανένωση της Μεγαλονήσου. Οι Βρυξέλλες απλώς βρήκαν έναν δημιουργικό τρόπο για να παρακάμψουν το εμπόδιο αυτό.

Τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρθηκε να επιταχύνει τη διαδικασία άρσης των περιορισμών στη θεώρηση διαβατηρίων για τους Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται την περιοχή Σένγκεν. Όπως και η εκταμίευση των χρημάτων, και αυτό θα συνδέεται με την πρόοδο της Τουρκίας στην εφαρμογή ευρύτερων μέτρων και με συνεχείς αξιολογήσεις.

Οι Βρυξέλλες αναμένεται τώρα να παρουσιάσουν έκθεση τον Μάρτιο και θα ακολουθήσει δεύτερη έκθεση αργότερα το 2016, με στόχο την πλήρη άρση της θεώρησης βίζα μέχρι τον Οκτώβριο του 2016. Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο αν τα κράτη-μέλη της ΕΕ που είναι απρόθυμα να δώσουν σε 75 εκατ. Τούρκους ελεύθερη πρόσβαση στην Ευρώπη, θα αλλάξουν γνώμη τους επόμενους δέκα μήνες, ιδιαίτερα καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να περιορίζουν αντί να διευκολύνουν την κίνηση ανθρώπων.

Οι διαμάχες συνεχίζονται

Αν και οι ηγέτες της ΕΕ παραχώρησαν όσα μπορούσαν στην Τουρκία, η συμφωνία δεν θα βάλει τέλος στις πολιτικές διαμάχες του μπλοκ. Εγχώρια πολιτικά ζητήματα οδηγούν τη γερμανική κυβέρνηση να κάνει περισσότερα για να μειώσει την άφιξη αιτούντων άσυλο. Οι συντηρητικές δυνάμεις απαιτούν από την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ να επιβάλει ποσόστωση στους μετανάστες/πρόσφυγες που εισέρχονται στηΓερμανία. Αντιστρόφως, η Μέρκελ ζητά πανευρωπαϊκή ποσόστωση που συνδέεται με εθελοντική κατανομή των αιτούντων άσυλο σε όλη την Ευρώπη. Παρόμοια σχέδια για ανακατανομή των αιτούντων άσυλο που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στην Ελλάδα και την Ιταλία έχουν αποτύχει μέχρι στιγμής και μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ λένε πως δεν θα δεχθούν πλέον τον αριθμό των μεταναστών/προσφύγων τον οποίον είχαν προηγουμένως συμφωνήσει να δεχθούν.

Εν τω μεταξύ, τα εθνικιστικά κόμματα -στη Γερμανία αλλά και στην Ευρώπη- συνεχίζουν να ωφελούνται από τη λαϊκή δυσαρέσκεια για την προσφυγική κρίση. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της γερμανικής εφημερίδας Bild am Sonntag, περίπου το ήμισυ των Γερμανών θέλουν να παραιτηθεί η Μέρκελ, ενώ η δημοφιλία του αντιμεταναστευτικού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία βρίσκεται περίπου στο 10%, ποσοστό-ρεκόρ.

Στη Γαλλία, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως το εθνικιστικό κόμμα Εθνικό Μέτωπο θα μπορούσε να κερδίσει στις εκλογές, ο πρώτος γύρος των οποίων θα πραγματοποιηθεί στις 6 Δεκεμβρίου, σε έως και τρεις από τις 13 περιφέρειες της Γαλλίας. Αυτό το επίπεδο επιτυχίας θα αποτελούσε ορόσημο για το κόμμα, που προς το παρόν είναι δημοφιλές αλλά ελέγχει λίγους μόνο μικρούς δήμους στη Γαλλία.

Εν τέλει, ακόμα και αν Τουρκία και Ευρώπη τηρήσουν όλες τις απαιτήσεις της συμφωνίας, και αν η Ευρωπαϊκή Ένωση τελικά καταφέρει να εφαρμόσει κάποιον μηχανισμό ανακατανομής των αιτούντων άσυλο, αυτό δεν θα λύσει ολοκληρωτικά την κρίση. Αν και οι βελτιωμένοι συνοριακοί έλεγχοι στην Ευρώπη και την Τουρκία και ένας καλύτερος συντονισμός στη μάχη κατά της παράνομης διακίνησης ανθρώπων θα μειώσει κάπως την κίνηση ανθρώπων μεταξύ Μέσης Ανατολής και Ευρώπης, ο πόλεμος στη Συρία θα συνεχίζεται, οδηγώντας τους Σύρους να φύγουν από τα σπίτια τους και να αναζητήσουν ασφαλέστερα μέρη.Ο πόλεμος θα συνεχίσει να διαμορφώνει τις πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη και να θέτει υπό αμφισβήτηση τη συνέχεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη σημερινή της μορφή.