Το 2001, καθώς η Γκιουλσούν Καραμουσταφά πλησίαζε την εξώπορτα του σπιτιού της στην οδό Τζιχάνγκιρ 28, αισθάνθηκε πίσω της δύο παρουσίες να κοιτάζουν επίμονα το παλιό αρχοντικό στην Κωνσταντινούπολη. «Το βλέμμα τους δεν ήταν συνηθισμένο. Ο τρόπος που κοιτούσαν ήταν ιδιαίτερος». Αισθάνθηκε την ανάγκη να τους πλησιάσει, μαθαίνοντας ότι πρόκειται για τα νεότερα μέλη της οικογένειας Βασλαματζή, που είχε αναγκαστεί να πουλήσει την όμορφη πολυκατοικία μετά τα τραγικά γεγονότα του 1955 και να μετακομίσει στην Ελλάδα το 1957.
«Το όνομα το γνώριζα καλά», λέει στην «Κ» η Τουρκάλα καλλιτέχνις, που από το 1991 μένει στο ισόγειο διαμέρισμα της πολυκατοικίας με την είσοδο που φέρει ακόμα το βαρύ σιδερένιο Γ. Β. του πατριάρχη της οικογενείας, Γεωργίου Βασλαματζή. «Είχα μεγαλώσει πίνοντας την Olimpos Gazozu, δημοφιλές προϊόν του εργοστασίου της ελληνικής οικογένειας. Τους κάλεσα μέσα, κουβεντιάσαμε, ανοίξαμε κι ένα κρασί». Και κάπως έτσι, η Γκιουλσούν Καραμουσταφά ξεκίνησε να σκέπτεται το έργο «Η Πολυκατοικία».
Θα το βρείτε στο project room του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (Ρηγίλλης και Βασ. Γεωργίου Β΄ 17-19). Μια χειροποίητη μακέτα της πολυκατοικίας των Βασλαματζή. Στο βάθος, μια σειρά από κείμενα και φωτογραφίες εξηγούν σύντομα την ιστορία της, στον βαθμό που επιθυμεί η καλλιτέχνις. «Εχω επιλέξει να μην εμβαθύνω πολύ στην ιστορία του σπιτιού. Δεν είμαι ερευνήτρια ούτε ιστορικός. Είμαι καλλιτέχνις και θέλω να μπορώ να κρατάω μια απόσταση από το έργο μου. Με ενδιαφέρει η Ιστορία, αλλά όσον αφορά τη μνήμη και η συγκεκριμένη πολυκατοικία αποτελεί σημείο όπου συναντιούνται διαφορετικές μνήμες και αυτό για μένα την καθιστά ενδιαφέρουσα».
Σε πολλά από τα έργα της Καραμουσταφά, η προσωπική αφήγηση οδηγεί στην κατανόηση μιας πιο συλλογικής εμπειρίας. Αυτό φαίνεται και στο βίντεο «The Settler» (2003), ένα έργο που προβάλλεται παράλληλα στο μεσοπάτωμα του ίδιου μουσείου και αφηγείται ποιητικά την επαναλαμβανόμενη ιστορία του ξεριζωμού των πληθυσμών των βαλκανικών χωρών τον τελευταίο αιώνα.
Η Γκιουλσούν Καραμουσταφά ανήκει σε μια ισχυρή γενιά γυναικών καλλιτεχνών στην Τουρκία, η οποία έλαμψε ειδικά τη δεκαετία του ’90, όταν άρχισαν να αλλάζουν οι παγιωμένες αντιλήψεις του παρελθόντος και η δουλειά τους ήταν «πιο γενναία και τολμηρή από εκείνη των ανδρών». Επισκέπτεται συχνά έννοιες όπως η ταυτότητα και η μετανάστευση και η επιλογή της επιμελήτριας και διευθύντριας του ΕΜΣΤ Αννας Καφέτση να δείξει την «Πολυκατοικία» σε συνδυασμό με τα βίντεο «The Settlers» και «Bosphorus 1954» (που δημιουργεί μια ανάμνηση του θρυλικού «παγώματος» του Βοσπόρου τον χειμώνα του 1954, που επέτρεψε στους Κωνσταντινουπολίτες να περπατήσουν από τη μία όχθη στην άλλη) υπογραμμίζει κάτι το οποίο φαίνεται να είναι το μότο της Καραμουσταφά. «Ολα κινούνται. Η ζωή κινείται».
Τα πράγματα αλλάζουν
Η έκθεση των έργων της Καραμουσταφά αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα δεν μοιάζει τυχαία και για έναν άλλο λόγο. Τη στιγμή που πολλοί σκέπτονται «να μείνω ή να φύγω;»… «Για πολλά χρόνια, για πολιτικούς λόγους, δεν μου επιτρεπόταν να φύγω από την Τουρκία. Οταν μετά το ’86 απέκτησα το δικαίωμα να μετακινηθώ, επέλεξα να μείνω, παρ’ όλο που τα πράγματα ήταν αρκετά δύσκολα. Και νομίζω πως έκανα καλά. Γιατί τα πράγματα αλλάζουν και πρέπει να πιστέψεις πως μπορούν να αλλάξουν. Δείτε τι γίνεται στη Μέση Ανατολή σήμερα».
Tης Νελλης Αμπραβανελ
news.kathimerini.gr
0 comments