«ΜΜΕ-ΑΝΤΙΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ»

Γράφει ο Λουκάς Ανδριτσόπουλος για τον Ελεύθερο Αρθρογράφο



Tα σύγχρονα μέσα μαζικής ενημέρωσης εμφανίστηκαν στην φεουδαρχική Ευρώπη στην ημιτελή τους μορφή (16ος-18ος αιώνας).Μέχρι τότε η βασική μορφή επικοινωνίας ήταν κυρίως διαπροσωπική και είχε χαρακτηριστικά προφορικού λόγου και τοπικής εμβέλειας .Στην φεουδαρχική Ευρώπη η δημόσια επικοινωνία πραγματοποιούνταν κυρίως στους δρόμους ,στις τοπικές αγορές ,στα καφενεία και στην οικογένεια. Στην καθημερινότητα των ανθρώπων πέρα των εμπορικών συναλλαγών  που υπήρχαν, μάθαιναν  νέα του έξω κόσμου, καθότι τα ταξίδια που έκαναν ήταν λιγοστά, κι εκείνοι που μετέδιδαν τα νέα ήταν συνήθως έμποροι ,ναυτικοί  και στρατιώτες ,ενώ η Αυλή της άρχουσας τάξης είχε τους <<δικούς της απεσταλμένους>> για να ενημερώνεται.
Με την έλευση και την ανάπτυξη της βιομηχανικής περιόδου  δρομολογήθηκε μία παράλληλη άνθηση στο επικοινωνιακό πεδίο οδηγώντας στον έντυπο τύπο. Η προφορική επικοινωνία παραχωρούσε σταδιακά τη θέση της στην γραπτή επικοινωνία ,ενώ η επικοινωνία άρχισε να χάνει το διαπροσωπικό και άμεσο χαρακτήρα της, καθώς τα νέα μέσα όπως η τυπογραφία άρχισαν να χρησιμοποιούνται μαζικά.
Πρόκειται για μία περίοδο όπου ανερχόμενα στρώματα της κοινωνίας άρχισαν να κυριαρχούν στην οικονομία και μάχονταν για να διευρύνουν την επιρροή τους στα πολιτικά δρώμενα. Αυτοί οι νέοι κύκλοι ήταν οι νέοι φορείς ενός νέου τρόπου επικοινωνίας  όπου το βασικό τους αίτημα δεν ήταν μόνο η χειραφέτηση στο οικονομικό πεδίο αλλά και η συμμετοχή τους στη δημόσια σφαίρα ώστε να διαμορφώσουν σε ένα βαθμό και τις πολιτικές αποφάσεις. Ενδεχομένως λοιπόν  πέρα της ανάπτυξης της τεχνολογίας  βοήθησαν και οι αλλαγές στις οικονομικές πολιτικές και κοινωνικές σχέσεις οι οποίες με την σειρά τους  δημιούργησαν την ανάγκη ώστε ο έντυπος τύπος (φυλλάδια, εφημερίδες) να αποστέλλονται σε ένα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων (Jonh Downing).
Με την παράλληλη ανάπτυξη του Τύπου, κυρίως των εφημερίδων, που βοηθήθηκαν από την ανάπτυξη των μεταφορών, η οποία διευκόλυνε την διανομή και κατ επέκταση τη διάδοσή του, αρχίζει να παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και έτσι της αποδίδεται ο τίτλος της Τέταρτης Εξουσίας
Παρόμοια πορεία ακολουθεί μέχρι και τον 19ο αιώνα με προσθετικό σημείο την τάση για συγκέντρωση ιδιοκτησίας καθώς μικροί εκδοτικοί οίκοι αδυνατούν να ανταπεξέλθουν  στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται , την διαφήμιση που παίζει ρόλο στα έσοδα των εφημερίδων  και την συρρίκνωση των μέσων που είχαν έντονο πολιτικό προσανατολισμό στο περιεχόμενό τους και συνδέονταν ή και χρηματοδοτούνταν από πολιτικά κόμματα.
Ο εικοστός αιώνας ήταν αιώνας της έλευσης νέων μέσων όπως ο κινηματογράφος, η τηλεόραση και το ραδιόφωνο είναι η εποχή της <<μαζικοποίησης>> των ΜΜΕ, διευρύνονται οι θεματικές  σε θέματα κοινωνικής και ατομικής ζωής αλλά και τα προγράμματα των μέσων λειτουργούν ολοένα και περισσότερο (ραδιόφωνο και τηλεόραση όλο το εικοσιτετράωρο ,οι εφημερίδες καθημερινά ,τα περιοδικά ανά δεκαπενθήμερο).
Τα ΜΜΕ στον ευρωπαϊκό νότο,  δηλαδή στην Ελλάδα, στην Ισπανία ,στην  Πορτογαλία και στην Ιταλία, εμφανίζουν  κοινά χαρακτηριστικά που διαφοροποιούνται σε σχέση με τα υπόλοιπα της  Ευρώπης. Γεγονός που οφείλεται στην κατά κάποιο τρόπο κοινή ιστορική ,πολιτική, πολιτιστική και κοινωνική τους πορεία.
Η ανάπτυξη των ΜΜΕ στις  χώρες της μεσογείου συνδέονται στενά με τις πολιτικές συγκυρίες  που στιγμάτισαν την ιστορία τους και στο μεγαλύτερο βαθμό χρησιμοποιήθηκαν ως μέσα πολιτικής προπαγάνδας.
Ας δούμε, τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των χωρών της μεσογείου που τα κάνουν να διαφοροποιούνται από άλλες χώρες της Ευρώπης.
            Η χαμηλή κυκλοφορία των εφημερίδων είναι μία διάκριση (σε αντίθεση με τα ηλεκτρονικά μέσα) . Ουσιαστικά μαζική κυκλοφορία εφημερίδων δεν έχει υπάρξει σε αυτές τις χώρες, η Ιταλία κατέχει το υψηλότερο ποσοστό κυκλοφορίας με 118 άτομα ανά 1.000 κατοίκους και η Ελλάδα το χαμηλότερο  με 90 ανά 1000 ενώ στην  Νορβηγία (ΒΟΡΕΙΑ ΕΥΡΩΠΗ) 704 ανά 1.000 κατοίκους σύμφωνα με παρεμφερή στοιχεία γίνεται κατανοητό πως ο τύπος αναπτύχθηκε ως θεσμός που αντανακλούσε κυρίως στον κόσμο της πολιτικής και των κυρίαρχων ελίτ  παρά ένας θεσμός  που αντικατόπτριζε τις ανάγκες, την πληροφορία και την καθημερινότητα ευρύτερων στρωμάτων.
Η γεωγραφική θέση των χωρών αυτών συντέλεσε στην χαμηλή κυκλοφορία καθώς οι αγροτικοί πληθυσμοί δεν είχαν πρόσβαση  αλλά και οι κοινωνικοί-οικονομικοί θεσμοί περιόρισαν την ανάπτυξη μαζικής κυκλοφορίας ,για παράδειγμά στην Ισπανία από το 1920 μέχρι το 1970 λόγω δικτατορίας περίπου ο τύπος λογοκρίθηκε ή υπόκειντο σε ποινές .
Η παράδοση στην ερμηνευτική δημοσιογραφία( χώρες  Νότιας Ευρώπης) δίνει έμφαση σε σχόλια  εκφράζοντας ουσιαστικά σαφή πολιτική τοποθέτηση ,παρά στην καταγραφή των γεγονότων τάση δηλαδή για προβολή απόψεων και θέσεων σε αντίθεση με το μοντέλο της επαγγελματικής ουδετερότητας. Η Ελλάδα για παράδειγμα όπου ο τύπος είναι παραδοσιακά ριζωμένος με ιδεολογικούς διαχωρισμούς  και πολύ συχνά συνδεδεμένος με το κράτος ή τα κόμματα ή και τα δύο με οικονομικές ενισχύσεις και  πάσης φύσεως εξυπηρετήσεις, έτσι το προφίλ των εφημερίδων και των σταθμών είναι συνδεδεμένο με τα συμφέροντα των ιδιοκτητών τους  και το περιεχόμενό τους πότε απολογητικό, πότε υβριστικό ανάλογα με την περίστασή.
Η περιορισμένη ανάπτυξη της δημοσιογραφίας ως αυτόνομου επαγγέλματος και η εφαρμογή ενός κώδικα δεοντολογίας έχει δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο μεταξύ πολιτικών και επιχειρήσεων όπου οι δημοσιογράφοι ως επί το πλείστον τους εξυπηρετούν. Ενδεικτικά  στην Ελλάδα οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι πιστεύουν ότι οι διεφθαρμένοι στο επάγγελμά τους  ανέρχονται στο  48,1% .Άλλωστε δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που εφημερίδες εκδίδονται για μικρό χρονικό διάστημα για συγκεκριμένους σκοπούς και μόλις επιτυγχάνουν διακόπτεται η έκδοση τους ή η κυκλοφορία των εν λόγω εφημερίδων και γίνεται μία δύο φορές την εβδομάδα, γεγονός που υποδηλώνει ότι δεν λειτουργούσαν σαν επιχειρήσεις επικοινωνίας αλλά με την μορφή του στρατευμένου τύπου. Για παράδειγμα όταν ένας δημοσιογράφος λειτουργεί το επάγγελμά του και παράλληλα εργάζεται σε συγκεκριμένα πολιτικά γραφεία και υπουργεία <<μάλλον>> πρόκειται για περίπτωση δεσμευμένου δημοσιογράφου  παρά για επαγγελματία που θα βασίζεται στις Βασικές αρχές της αμερόληπτης δημοσιογραφίας.

 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ

Όταν γίνεται αναφορά στον ορισμό της δημόσιας τηλεόρασης νοείται η υπηρεσία στην κοινωνική προσφορά που με την πλήρη έννοια του όρου δεν υπήρξε ποτέ στις χώρες της μεσογείου (Ελλάδα ,Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία).Γεγονός που συνδυάζεται με την καθοδική πορεία αυτών των χωρών στις υπηρεσίες του κοινωνικού κράτους. Κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ότι το πολιτικό σύστημα αντιμετώπισε τους δημόσιους φορείς ενημέρωσης σαν ιδιοκτησία του με συνέπεια να δημιουργήσει ενημέρωση-φέουδο από το εκάστοτε κυβερνόν κόμμα ,δηλαδή αν ιδεατά ο ρόλος των δημόσιων ΜΜΕ (ράδιο, τηλεόραση) είναι η ενημέρωση της κοινωνίας,  πραγματική του διάσταση είναι η ενημέρωση του κράτους προς την κοινωνία με την μορφή της κομματοποίησης ,γεγονός που δημιούργησε και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στα δημόσια ΜΜΕ της νότιας Ευρώπης αλλά και στην κοινωνία με την έννοια του διχασμού ιδιαίτερα σε κρίσιμες πολιτικές περιόδους (βλέπε δημοψήφισμα 2015,ωμές παρεμβάσεις  κυρίως ιδιωτικών σταθμών).
Η περίπτωση της ΕΡΤ είναι ένα παράδειγμα δημόσιας ενημέρωσης όπου θα μπορούσε να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο όχι μόνο σε επίπεδο τηλεθέασης οπού βρίσκεται στα χαμηλότερα ποσοστά σε σχέση με την Ευρώπη αλλά και σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με τον πολιτισμό, τις επιστήμες, τον αθλητισμό, την ψηφιακή τεχνολογία, τον απόδημο ελληνισμό εν ολίγοις ο ρόλος και ο χαρακτήρας της να είναι εθνικός, να αποτελεί το μέσο διάσωσής και διάδοσης  συλλογικής μνήμης και εθνικών προσπαθειών, πολιτισμού και εκπαίδευσης όχι όμως μόνο σαν ένα μουσειακό έκθεμα παρελθόντων ετών αλλά του παρόντος και του μέλλοντος.  Να αποτελεί το μέσο ενημέρωσης των πολιτών που θα ταυτίζεται με τις δράσεις τόσο τις κοινωνικές όσο και τις αναπτυξιακές (σωματεία, ιδρύματα, εθελοντισμό) ενημερώνοντας την κοινωνία χωρίς απαραίτητα οι παραπάνω φορείς να ανήκουν  σε ομίλους επιχειρηματιών ή καναλαρχών όπως τα ιδιωτικά κανάλια τις ελάχιστες φορές που προσπαθούν να παράξουν ψήγματα πολιτισμού.
Τα έσοδα της ΕΡΤ προέρχονται κυρίως από τα ανταποδοτικά τέλη και πιο συγκεκριμένα το 90% των εσόδων της, άρα ο ίδιος ο οργανισμός πρέπει να επιστρέφει σε εμάς την αξία του ανταποδοτικού τέλους που εισπράττει ,σε προγράμματα υψηλού ενδιαφέροντος καθώς και την αποφυγή χρησιμοποίησης των εισπράξεων από τα τέλη, σε άλλες τρύπες του δημοσίου.
Οι νέες τεχνολογίες σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, να αποτελέσουν την έναρξη αναπτυξιακής δυναμικής στο χώρο των πολυμέσων μέσω της επινόησης, της εφευρετικότητας και της εφαρμογής που θα στηρίζεται στην επιστημονική γνώση(ομάδες επιστημόνων ανά θεματική).
Σε σύγκριση με την Ιταλία και το κρατικό της κανάλι(RAI) που διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό θεματικών καναλιών και παρέχεται δωρεάν μαζί με την επίγεια ψηφιακή αλλά και το δωρεάν πακέτο της δορυφορικής μετάδοσης υπάρχει μία εφάπαξ συνδρομή που είναι η ετήσια συνδρομή στην κρατική τηλεόραση, στην Ισπανία όπου διαθέτει και αυτή μεγάλο αριθμό κρατικών καναλιών κυρίως λόγω των αυτόνομων περιοχών, μεταδίδονται όλα δορυφορικά.
Αυτό που μπορεί να γίνει στην ΕΡΤ σε στάδιο νέου επιχειρησιακού σχεδιασμού με δεδομένο πως είναι ένας θεσμός που παράγει αξίες και σε σύγκριση με το τοπίο του ιδιωτικού ζοφερού περιβάλλοντος είναι η διακοπή του σφιχτού εναγκαλισμού με το εκάστοτε κυβερνών κόμμα γεγονός που έχει κοστίσει στον ίδιο τον οργανισμό για ολόκληρες δεκαετίες.
Η δημιουργία θεματικών ενοτήτων διαφορετική ή τροποποιημένη από την σημερινή όπως για παράδειγμα ΕΤ1 (αθλητικό, παιδικό και για παιδιά με ξεχωριστές ικανότητες, εκπαιδευτικό,)πρόγραμμά ,ΕΤ2 (ειδησεογραφικό, ενημερωτικό, διεθνών σχέσεων σε σχέση με την χώρα, απόδημος ελληνισμός, κινηματογράφος, σινεμά) ΕΤ3 (ειδήσεις περιφέρειας προβλήματα ανάγκες, καινοτόμες δράσεις, αναπτυξιακές λειτουργίες της, η εκπαίδευση σε απομακρυσμένες περιοχές της υπαίθρου, προβλήματα μετακινήσεων, θέματα αγροτικής οικονομίας, τουριστικών μονάδων, πολιτειακή αγωγή) το κανάλι της Βουλής ( με θεματική την ελληνική ιστορία νεότερη και σύγχρονη, συνταγματική, πολιτική με τρόπο διαυγή, νηφάλιο και τεκμηριωμένο.)Να ενώσει δηλαδή οικονομική πρόοδο κοινωνική ανάπτυξη ,νέες τεχνολογίες και παραγωγικές δυνατότητες της χώρας. Με τρόπο άμεσο και ζωντανό διαφορετικά θα αποτελεί ένα συνονθύλευμα ξύλινων σκιών.
Η δημόσια ραδιοτηλεόραση ως κοινωνικός θεσμός είναι το εργαλείο της ιστορικής κληρονομιάς του χθες, του πολυπαθούς σήμερα και της επόμενης γενιάς των ελλήνων αλλά είναι και κάτι ακόμα, είναι ένας συνταγματικός θεσμός που έχει τις βάσεις να μην καταρρακωθεί όπως σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι, να αποτελέσει το εργαλείο της περιφερειακής ανάπτυξης της χώρας, απέναντι στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία αλλά και της <ένωσης> με τον απόδημο ελληνισμό.

 Εν κατακλείδι, η δημόσια ραδιοτηλεόραση οφείλει να σηματοδοτεί την εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας, να αποτελεί σημαντικό παράγοντα σταθεροποίησης της κοινωνίας και να είναι ο πυλωρός των αέναων αγώνων της.
thumbnail
About The Author

0 comments