Τις τελευταίες εξελίξεις στο Κυπριακό και κυρίως τα όσα βρίσκονται πίσω από αυτές αναλύει ο διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων Κωνσταντίνος Φίλης σε συνέντευξη που παραχώρησε στην εφημερίδα Free Sunday και τον Δημήτρη Χρυσικόπουλο
Παράλληλα, εξηγεί τι συμβαίνει και το Κατάρ ξαφνικά έγινε «αποδιοπομπαίος τράγος» από τις χώρες του Περσικού Κόλπου.
Μετά και τις τελευταίες εξελίξεις, σε ποιο σημείο βρισκόμαστε όσον αφορά το Κυπριακό;
Βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής, καθώς υπήρξε μια εξέλιξη που κατά τα φαινόμενα θα επαναφέρει τα εμπλεκόμενα μέρη σε μια νέα «Γενεύη», σε μια «Γενεύη 2». Αυτό, μέχρι πριν από λίγες ημέρες, δηλαδή μέχρι τη συνάντηση Αναστασιάδη-Ακιντζί με τον γ.γ. του ΟΗΕ, δεν ήταν καθόλου βέβαιο, αντιθέτως, θα έλεγα ότι ως σενάριο συγκέντρωνε μικρές πιθανότητες. Φαίνεται ότι σε πρώτο επίπεδο ξεπεράστηκαν κάποιες διαφορές μεταξύ των δύο κοινοτήτων, ωστόσο το ερώτημα κατά πόσο μπορούν να ξεπεραστούν και οι ανυπέρβλητες αυτή τη στιγμή διαφορές μεταξύ των εγγυητριών δυνάμεων παραμένει.
Αυτές οι διαφορές ποιες είναι, συνοπτικά;
Αυτές έχουν να κάνουν, κατά πρώτον, με το απαρχαιωμένο και ξεπερασμένο σύστημα των εγγυήσεων per se. Η Τουρκία επιμένει να διατηρεί παρεμβατικά δικαιώματα στην Κύπρο, πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι η Κύπρος είναι κράτος-μέλος της Ε.Ε., με τις όποιες ιδιαιτερότητες μπορεί να έχει ένα νέο κράτος που θα περιλαμβάνει και τους Τουρκοκύπριους. Δεν μπορεί σε μια χώρα της Ε.Ε. να υπάρχουν παρεμβατικά δικαιώματα, έστω και υπό προϋποθέσεις, από τρίτη χώρα εκτός Ε.Ε.
Επίσης, υπάρχει το ζήτημα των τουρκικών στρατευμάτων. Εδώ βλέπουμε μια πιο συμβιβαστική διάθεση σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν από την ελληνοκυπριακή και ενδεχομένως και την ελληνική πλευρά. Δηλαδή μπορεί να μη μιλάμε για άμεση απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων –κάτι το οποίο δεν είναι και απολύτως ρεαλιστικό–, αλλά για μια σταδιακή απόσυρση με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, το οποίο η Τουρκία είτε δεν το δέχεται είτε το τοποθετεί σε ορίζοντα δεκαετίας και πλέον.
Τρίτο θέμα είναι το ζήτημα της βάσης. Εδώ πρέπει να διαχωρίσουμε την τουρκική παρουσία από τη βάση. Η Τουρκία βλέπει στην Κύπρο μια χώρα που της προσδίδει γεωπολιτικό και στρατηγικό βάθος στην Ανατολική Μεσόγειο, άρα επιμένει και θεωρώ ότι θα επιμείνει μέχρι τέλους στη διατήρηση στρατιωτικής βάσης.
Τούτων δοθέντων και αν η τουρκική πλευρά δεν βάλει νερό στο κρασί της, εφόσον δεν θέλει να συμβιβαστεί, για λόγους που έχουν να κάνουν και με το πώς αντιλαμβάνεται τον ρόλο της στην ευρύτερη περιοχή αλλά και με τις εσωτερικές της εξελίξεις, βλέπω εξαιρετικά δύσκολη την εξεύρεση λύσης. Από κει και πέρα, αυτό που θα επανεκκινήσει επί της ουσίας θα είναι το blame game. Εδώ, ο κίνδυνος για εμάς ως Ελλάδα είναι να βρεθούμε σε θέση όπου η Τουρκία θα επιχειρήσει να δημιουργήσει την εικόνα ότι οι Ελληνοκύπριοι ή/και οι Έλληνες δεν βοήθησαν στην εξεύρεση λύσης, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία έκανε θεαματικές υποχωρήσεις. Και αυτό το παιχνίδι ο Ερντογάν το έχει κάνει αρκετές φορές στο παρελθόν και το ξέρει καλά.
Θεωρείτε ότι ως τώρα Κύπρος και Ελλάδα ακολουθούν σωστή ή, καλύτερα, τη δέουσα τακτική;
Δεν μπορούν τα πράγματα να γίνουν διαφορετικά, υπό την έννοια ότι υπάρχει πίεση του διεθνούς παράγοντα και μια πεποίθηση σε κυρίαρχους κύκλους της Δύσης ότι μια λύση του Κυπριακού θα διευκολύνει μια σειρά από ζητήματα, όπως ότι θα υπάρξει αποκλιμάκωση στην ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ότι θα φέρει την Τουρκία στο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου και άρα θα εκτονώσει την επιθετικότητα της Άγκυρας με αφορμή και τους υδρογονάνθρακες που βρίσκονται εντός κυπριακής ΑΟΖ.
Επίσης, υπάρχει η αίσθηση ότι η λύση του Κυπριακού θα μπορούσε να βοηθήσει στη διευθέτηση ευρύτερων διαφορών, μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ ή Τουρκίας και Αιγύπτου, αν και νομίζω ότι αυτά είναι υπεραισιόδοξα σενάρια, υπό την έννοια ότι αυτό που χωρίζει Άγκυρα και Κάιρο είναι η στήριξη της πρώτης στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, δηλαδή ένας από τους λόγους που το Κατάρ υφίσταται αποκλεισμό από χώρες όπως η Αίγυπτος, με πρώτη τη Σαουδική Αραβία. Θέλω να πω ότι η λύση του Κυπριακού θα μπορούσε να διαμορφώσει τις συνθήκες για να έρθουν πιο κοντά Τουρκία και Ισραήλ, κυρίως λόγω του ενεργειακού σχεδίου σύνδεσης του Ισραήλ με την Τουρκία.
Ταυτόχρονα, υπάρχει και η αίσθηση ότι λύνοντας του Κυπριακό αφαιρείται ένα αγκάθι από τα πολλά της περιοχής, αν και η αλήθεια είναι ότι το Κυπριακό είναι διαχρονικό, μια «παγωμένη» διένεξη που δεν δημιουργεί έντονο προβληματισμό. Ωστόσο, εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η Τουρκία με τις κινήσεις που κάνει το τελευταίο διάστημα προσπαθεί να δώσει την αίσθηση προς τις εταιρείες ενέργειας, προς την κυπριακή κυβέρνηση και προς τη διεθνή κοινότητα ότι αν δεν γίνουν σεβαστά τα συμφέροντά της, όπως αυτή τα προσδιορίζει, είναι διατεθειμένη να πάει ακόμα και σε «θερμή» κατάσταση. Αυτό, πιθανότατα, συνυπολογίζεται απ’ όσους επιδιώκουν να βρεθεί λύση στο Κυπριακό.
Με την κατάσταση που επικρατεί από πέρυσι το καλοκαίρι στην Τουρκία, είναι δυνατόν η διεθνής κοινότητα να πιστεύει ότι η λύση του Κυπριακού θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «καταπραϋντικό» για τον Ερντογάν;
Κατ’ αρχάς, η διεθνής κοινότητα δεν έχει πάντα ρεαλισμό στην προσέγγισή της. Αν διέθετε ρεαλισμό, πολλά από αυτά που συμβαίνουν σήμερα θα είχαν αποτραπεί. Από κει και πέρα, αυτό που θεωρούν κάποιοι κύκλοι είναι ότι ο εξευμενισμός της Τουρκίας θα προέλθει μέσα από την εμπλοκή της στα ενεργειακά σχέδια στην Ανατολική Μεσόγειο, από τα οποία σήμερα είναι αποκλεισμένη, και όλο αυτό θα μπορούσε να επιδράσει στην επιθετικότητά της. Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι κάτι τέτοιο πρόκειται να συμβεί, δεν πιστεύω ότι ο Ερντογάν βάζει στο ζύγι το κουρδικό ζήτημα με το Κυπριακό, ιδίως σε σχέση με τους Κούρδους της Συρίας, καθώς δεν του λύνει το πρόβλημα αυτό. Οπότε η προσωπική μου άποψη είναι ότι αυτά είναι περισσότερο ευσεβείς πόθοι από πλευράς της διεθνούς κοινότητας.
Για να περάσουμε στο άλλο «καυτό» ζήτημα των ημερών, τι συνέβη και ξαφνικά το Κατάρ έγινε ο κύριος υπεύθυνος για την τρομοκρατία;
Καλό ερώτημα. Η απάντηση, προφανώς, έχει πολλά σκέλη. Πρώτον, η Σαουδική Αραβία και οι υπόλοιπες χώρες θέλουν να αποκαθαρθούν από τις δικές τους αντικειμενικές ευθύνες σε σχέση με τη χρηματοδότηση οργανώσεων που είτε θεωρούνται τρομοκρατικές, είτε κινούνται στις παρυφές της τρομοκρατίας, είτε συνεργάζονται με τρομοκρατικές ομάδες. Γνωρίζουμε ότι κεφάλαια –και, το τονίζω αυτό, όχι από τις κεντρικές κυβερνήσεις– προερχόμενα από το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ, έχουν χρηματοδοτήσει δράσεις τρομοκρατών, διότι θεωρούσαν ότι εκείνη τη στιγμή εξυπηρετούνταν κατ’ αυτόν τον τρόπο καλύτερα τα συμφέροντά τους. Για παράδειγμα, στην προσπάθεια αποδόμησης και εκδίωξης του Άσαντ από την εξουσία στη Συρία είναι βέβαιο ότι χρηματοδοτήθηκαν από κεφάλαια –το ξαναλέω, όχι από τις επίσημες κυβερνήσεις– από τις χώρες που προανέφερα οι δράσεις τρομοκρατών και της Αλ Νούσρα, που είναι η μετεξέλιξη της Αλ Κάιντα στη Συρία, και του Ισλαμικού Κράτους και άλλων.
Γνωρίζουμε επίσης ότι το Ισλαμικό Κράτος είχε τουλάχιστον αντιμετώπιση ανοχής, αν όχι υποστήριξης, από την Τουρκία, όπου μαχητές του μπαινόβγαιναν στα τουρκοσυριακά σύνορα, τραυματίες μαχητές έβρισκαν περίθαλψη στην Τουρκία και υπήρχαν διάδρομοι για μεταφορά πολεμικού υλικού και για λαθρεμπόριο πετρελαίου. Όλα αυτά είναι γνωστά, όπως επίσης και ότι μέσα από λύτρα που πλήρωναν κάποιες από τις κυβερνήσεις δίνονταν χρήματα με έμμεσο ή άμεσο τρόπο στο ISIS και άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις, στο πλαίσιο της προσπάθειας εκδίωξης του Άσαντ από την εξουσία, καθώς εκτιμούσαν ότι έτσι θα απομειωνόταν η επιρροή του Ιράν στη Μέση Ανατολή.
Από το σημείο αυτό μέχρι του σημείου να προσπαθούν όλες οι άλλες χώρες (για τις οποίες ξέρουμε ότι γίνονταν πράγματα κάτω από τη μύτη τους) να ρίξουν όλο το ανάθεμα στο Κατάρ είναι άδικο, καθώς οι ευθύνες αναλογούν σε όλους.
Σε δεύτερο επίπεδο, το Κατάρ μπαίνει στο στόχαστρο διότι έχει αναπτύξει σχέσεις με στελέχη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και της Χαμάς. Και αν το ζήτημα της Χαμάς είναι περισσότερο πιασάρικο, για τη Μουσουλμανική Αδελφότητα τα πράγματα είναι λίγο πιο σύνθετα. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι πολύ ενισχυμένη σε κάποιες αραβικές χώρες. Στην Αίγυπτο, μετά τις εξεγέρσεις, ήρθε στην εξουσία για έναν χρόνο, εκδιώχθηκε με το πραξικόπημα του Αλ Σίσι, αλλά παραμένει ο μεγάλος πονοκέφαλος γι’ αυτόν, παρ’ ότι την έχει θέσει εκτός νόμου.
Επίσης, η ενίσχυση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας αποτελεί φόβο για τα καθεστώτα της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών, ότι θα μπορούσε να τα αμφισβητήσει ή να επιδιώξει την ανατροπή τους, εφόσον ενδυναμωθεί. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα ενισχύεται από το Κατάρ και η Μουσουλμανική Αδελφότητα και μέλη της βρίσκουν χώρο και χρόνο, όπως και άλλες αντιπολιτευόμενες δυνάμεις, για να διατυπώνουν τις απόψεις τους στο Al Jazeera, το οποίο ελέγχεται από το Κατάρ. Αυτά δημιουργούν έντονη ενόχληση και την αίσθηση ότι το Κατάρ αμφισβητεί ή και υπονομεύει αυτά τα καθεστώτα.
Αν προσθέσουμε δε και την κατηγορία ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα ασκεί επιρροή στα τεμένη –παράνομα ή νόμιμα– στην Ευρώπη, υπάρχει έμμεση διασύνδεση Κατάρ και τρομοκρατικών ενεργειών σε χώρες της Ευρώπης. Αυτή η κατηγορία είναι χλιαρή, αλλά λόγω του ότι έχουν πολλαπλασιαστεί οι τρομοκρατικές ενέργειες στην Ευρώπη και λόγω του ότι τα καθεστώτα του Περσικού αισθάνονται πίεση και από τους Ευρωπαίους και από τις ΗΠΑ, προτίμησαν να «βγάλουν στη σέντρα» το Κατάρ.
Υπάρχει όμως και ένας επιπλέον λόγος, ο οποίος είναι διττός: αφενός είναι τα χρήματα που κερδίζει το Κατάρ ως ο Νο1 εξαγωγέας φυσικού αερίου στον Περσικό και η τρίτη χώρα σε αποθέματα φυσικού αερίου και αφετέρου η επιχείρηση διαφοροποίησής του από την ηγεμονική στον Περσικό Κόλπο Σαουδική Αραβία μέσω αυτού του πλούτου. Στο πλαίσιο αυτό, έχει καλές σχέσεις με τον «ορκισμένο εχθρό» της Σαουδικής Αραβίας, το σιιτικό Ιράν. Μάλιστα, Κατάρ και Ιράν μοιράζονται ένα πολύ μεγάλο κοίτασμα φυσικού αερίου, από το οποίο αποκομίζουν κοινά οφέλη, αλλά, πέραν τούτου, έχουν πολύ καλή οικονομική σχέση. Αυτό σημαίνει ότι το Κατάρ παίρνει αποστάσεις από το κοινό μέτωπο που η Σαουδική Αραβία θέλει να στήσει μεταξύ των σουνιτικών κρατών εναντίον του σιιτικού Ιράν. Και όλα αυτά κάνουν τη Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους της να δαιμονοποιήσουν το Κατάρ, να επιχειρήσουν να αποκαθαρθούν από τις δικές τους ευθύνες για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και, κυρίως, να υποχρεώσουν το Κατάρ, μέσω οικονομικού στραγγαλισμού, να συνθηκολογήσει ή να αντιμετωπίσει τις συνέπειες ενός εμπάργκο, το οποίο, αν συνεχιστεί επί μακρόν, θα πιέσει το Κατάρ, αλλά μάλλον θα το φέρει πιο κοντά στο Ιράν, το οποίο έχει ήδη δηλώσει ότι επιθυμεί να αναλάβει την τροφοδοσία του Κατάρ στη διάρκεια του αποκλεισμού.
Τέλος, το Κατάρ προσπάθησε, χρηματοδοτώντας πολλές φορές ομάδες που αντιστρατεύονται η μία την άλλη, να παίξει και ρόλο διαμεσολαβητή σε μια περιοχή που εκτείνεται από το Σουδάν ως το Αφγανιστάν. Αυτό επίσης δεν αρέσει στη Σαουδική Αραβία, γιατί δίνει την αίσθηση ότι ανεξαρτητοποιείται σε μεγάλο βαθμό.
Παράλληλα, εξηγεί τι συμβαίνει και το Κατάρ ξαφνικά έγινε «αποδιοπομπαίος τράγος» από τις χώρες του Περσικού Κόλπου.
Μετά και τις τελευταίες εξελίξεις, σε ποιο σημείο βρισκόμαστε όσον αφορά το Κυπριακό;
Βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής, καθώς υπήρξε μια εξέλιξη που κατά τα φαινόμενα θα επαναφέρει τα εμπλεκόμενα μέρη σε μια νέα «Γενεύη», σε μια «Γενεύη 2». Αυτό, μέχρι πριν από λίγες ημέρες, δηλαδή μέχρι τη συνάντηση Αναστασιάδη-Ακιντζί με τον γ.γ. του ΟΗΕ, δεν ήταν καθόλου βέβαιο, αντιθέτως, θα έλεγα ότι ως σενάριο συγκέντρωνε μικρές πιθανότητες. Φαίνεται ότι σε πρώτο επίπεδο ξεπεράστηκαν κάποιες διαφορές μεταξύ των δύο κοινοτήτων, ωστόσο το ερώτημα κατά πόσο μπορούν να ξεπεραστούν και οι ανυπέρβλητες αυτή τη στιγμή διαφορές μεταξύ των εγγυητριών δυνάμεων παραμένει.
Αυτές οι διαφορές ποιες είναι, συνοπτικά;
Αυτές έχουν να κάνουν, κατά πρώτον, με το απαρχαιωμένο και ξεπερασμένο σύστημα των εγγυήσεων per se. Η Τουρκία επιμένει να διατηρεί παρεμβατικά δικαιώματα στην Κύπρο, πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι η Κύπρος είναι κράτος-μέλος της Ε.Ε., με τις όποιες ιδιαιτερότητες μπορεί να έχει ένα νέο κράτος που θα περιλαμβάνει και τους Τουρκοκύπριους. Δεν μπορεί σε μια χώρα της Ε.Ε. να υπάρχουν παρεμβατικά δικαιώματα, έστω και υπό προϋποθέσεις, από τρίτη χώρα εκτός Ε.Ε.
Επίσης, υπάρχει το ζήτημα των τουρκικών στρατευμάτων. Εδώ βλέπουμε μια πιο συμβιβαστική διάθεση σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν από την ελληνοκυπριακή και ενδεχομένως και την ελληνική πλευρά. Δηλαδή μπορεί να μη μιλάμε για άμεση απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων –κάτι το οποίο δεν είναι και απολύτως ρεαλιστικό–, αλλά για μια σταδιακή απόσυρση με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, το οποίο η Τουρκία είτε δεν το δέχεται είτε το τοποθετεί σε ορίζοντα δεκαετίας και πλέον.
Τρίτο θέμα είναι το ζήτημα της βάσης. Εδώ πρέπει να διαχωρίσουμε την τουρκική παρουσία από τη βάση. Η Τουρκία βλέπει στην Κύπρο μια χώρα που της προσδίδει γεωπολιτικό και στρατηγικό βάθος στην Ανατολική Μεσόγειο, άρα επιμένει και θεωρώ ότι θα επιμείνει μέχρι τέλους στη διατήρηση στρατιωτικής βάσης.
Τούτων δοθέντων και αν η τουρκική πλευρά δεν βάλει νερό στο κρασί της, εφόσον δεν θέλει να συμβιβαστεί, για λόγους που έχουν να κάνουν και με το πώς αντιλαμβάνεται τον ρόλο της στην ευρύτερη περιοχή αλλά και με τις εσωτερικές της εξελίξεις, βλέπω εξαιρετικά δύσκολη την εξεύρεση λύσης. Από κει και πέρα, αυτό που θα επανεκκινήσει επί της ουσίας θα είναι το blame game. Εδώ, ο κίνδυνος για εμάς ως Ελλάδα είναι να βρεθούμε σε θέση όπου η Τουρκία θα επιχειρήσει να δημιουργήσει την εικόνα ότι οι Ελληνοκύπριοι ή/και οι Έλληνες δεν βοήθησαν στην εξεύρεση λύσης, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία έκανε θεαματικές υποχωρήσεις. Και αυτό το παιχνίδι ο Ερντογάν το έχει κάνει αρκετές φορές στο παρελθόν και το ξέρει καλά.
Θεωρείτε ότι ως τώρα Κύπρος και Ελλάδα ακολουθούν σωστή ή, καλύτερα, τη δέουσα τακτική;
Δεν μπορούν τα πράγματα να γίνουν διαφορετικά, υπό την έννοια ότι υπάρχει πίεση του διεθνούς παράγοντα και μια πεποίθηση σε κυρίαρχους κύκλους της Δύσης ότι μια λύση του Κυπριακού θα διευκολύνει μια σειρά από ζητήματα, όπως ότι θα υπάρξει αποκλιμάκωση στην ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ότι θα φέρει την Τουρκία στο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου και άρα θα εκτονώσει την επιθετικότητα της Άγκυρας με αφορμή και τους υδρογονάνθρακες που βρίσκονται εντός κυπριακής ΑΟΖ.
Επίσης, υπάρχει η αίσθηση ότι η λύση του Κυπριακού θα μπορούσε να βοηθήσει στη διευθέτηση ευρύτερων διαφορών, μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ ή Τουρκίας και Αιγύπτου, αν και νομίζω ότι αυτά είναι υπεραισιόδοξα σενάρια, υπό την έννοια ότι αυτό που χωρίζει Άγκυρα και Κάιρο είναι η στήριξη της πρώτης στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, δηλαδή ένας από τους λόγους που το Κατάρ υφίσταται αποκλεισμό από χώρες όπως η Αίγυπτος, με πρώτη τη Σαουδική Αραβία. Θέλω να πω ότι η λύση του Κυπριακού θα μπορούσε να διαμορφώσει τις συνθήκες για να έρθουν πιο κοντά Τουρκία και Ισραήλ, κυρίως λόγω του ενεργειακού σχεδίου σύνδεσης του Ισραήλ με την Τουρκία.
Ταυτόχρονα, υπάρχει και η αίσθηση ότι λύνοντας του Κυπριακό αφαιρείται ένα αγκάθι από τα πολλά της περιοχής, αν και η αλήθεια είναι ότι το Κυπριακό είναι διαχρονικό, μια «παγωμένη» διένεξη που δεν δημιουργεί έντονο προβληματισμό. Ωστόσο, εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η Τουρκία με τις κινήσεις που κάνει το τελευταίο διάστημα προσπαθεί να δώσει την αίσθηση προς τις εταιρείες ενέργειας, προς την κυπριακή κυβέρνηση και προς τη διεθνή κοινότητα ότι αν δεν γίνουν σεβαστά τα συμφέροντά της, όπως αυτή τα προσδιορίζει, είναι διατεθειμένη να πάει ακόμα και σε «θερμή» κατάσταση. Αυτό, πιθανότατα, συνυπολογίζεται απ’ όσους επιδιώκουν να βρεθεί λύση στο Κυπριακό.
Με την κατάσταση που επικρατεί από πέρυσι το καλοκαίρι στην Τουρκία, είναι δυνατόν η διεθνής κοινότητα να πιστεύει ότι η λύση του Κυπριακού θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «καταπραϋντικό» για τον Ερντογάν;
Κατ’ αρχάς, η διεθνής κοινότητα δεν έχει πάντα ρεαλισμό στην προσέγγισή της. Αν διέθετε ρεαλισμό, πολλά από αυτά που συμβαίνουν σήμερα θα είχαν αποτραπεί. Από κει και πέρα, αυτό που θεωρούν κάποιοι κύκλοι είναι ότι ο εξευμενισμός της Τουρκίας θα προέλθει μέσα από την εμπλοκή της στα ενεργειακά σχέδια στην Ανατολική Μεσόγειο, από τα οποία σήμερα είναι αποκλεισμένη, και όλο αυτό θα μπορούσε να επιδράσει στην επιθετικότητά της. Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι κάτι τέτοιο πρόκειται να συμβεί, δεν πιστεύω ότι ο Ερντογάν βάζει στο ζύγι το κουρδικό ζήτημα με το Κυπριακό, ιδίως σε σχέση με τους Κούρδους της Συρίας, καθώς δεν του λύνει το πρόβλημα αυτό. Οπότε η προσωπική μου άποψη είναι ότι αυτά είναι περισσότερο ευσεβείς πόθοι από πλευράς της διεθνούς κοινότητας.
Για να περάσουμε στο άλλο «καυτό» ζήτημα των ημερών, τι συνέβη και ξαφνικά το Κατάρ έγινε ο κύριος υπεύθυνος για την τρομοκρατία;
Καλό ερώτημα. Η απάντηση, προφανώς, έχει πολλά σκέλη. Πρώτον, η Σαουδική Αραβία και οι υπόλοιπες χώρες θέλουν να αποκαθαρθούν από τις δικές τους αντικειμενικές ευθύνες σε σχέση με τη χρηματοδότηση οργανώσεων που είτε θεωρούνται τρομοκρατικές, είτε κινούνται στις παρυφές της τρομοκρατίας, είτε συνεργάζονται με τρομοκρατικές ομάδες. Γνωρίζουμε ότι κεφάλαια –και, το τονίζω αυτό, όχι από τις κεντρικές κυβερνήσεις– προερχόμενα από το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ, έχουν χρηματοδοτήσει δράσεις τρομοκρατών, διότι θεωρούσαν ότι εκείνη τη στιγμή εξυπηρετούνταν κατ’ αυτόν τον τρόπο καλύτερα τα συμφέροντά τους. Για παράδειγμα, στην προσπάθεια αποδόμησης και εκδίωξης του Άσαντ από την εξουσία στη Συρία είναι βέβαιο ότι χρηματοδοτήθηκαν από κεφάλαια –το ξαναλέω, όχι από τις επίσημες κυβερνήσεις– από τις χώρες που προανέφερα οι δράσεις τρομοκρατών και της Αλ Νούσρα, που είναι η μετεξέλιξη της Αλ Κάιντα στη Συρία, και του Ισλαμικού Κράτους και άλλων.
Γνωρίζουμε επίσης ότι το Ισλαμικό Κράτος είχε τουλάχιστον αντιμετώπιση ανοχής, αν όχι υποστήριξης, από την Τουρκία, όπου μαχητές του μπαινόβγαιναν στα τουρκοσυριακά σύνορα, τραυματίες μαχητές έβρισκαν περίθαλψη στην Τουρκία και υπήρχαν διάδρομοι για μεταφορά πολεμικού υλικού και για λαθρεμπόριο πετρελαίου. Όλα αυτά είναι γνωστά, όπως επίσης και ότι μέσα από λύτρα που πλήρωναν κάποιες από τις κυβερνήσεις δίνονταν χρήματα με έμμεσο ή άμεσο τρόπο στο ISIS και άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις, στο πλαίσιο της προσπάθειας εκδίωξης του Άσαντ από την εξουσία, καθώς εκτιμούσαν ότι έτσι θα απομειωνόταν η επιρροή του Ιράν στη Μέση Ανατολή.
Από το σημείο αυτό μέχρι του σημείου να προσπαθούν όλες οι άλλες χώρες (για τις οποίες ξέρουμε ότι γίνονταν πράγματα κάτω από τη μύτη τους) να ρίξουν όλο το ανάθεμα στο Κατάρ είναι άδικο, καθώς οι ευθύνες αναλογούν σε όλους.
Σε δεύτερο επίπεδο, το Κατάρ μπαίνει στο στόχαστρο διότι έχει αναπτύξει σχέσεις με στελέχη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και της Χαμάς. Και αν το ζήτημα της Χαμάς είναι περισσότερο πιασάρικο, για τη Μουσουλμανική Αδελφότητα τα πράγματα είναι λίγο πιο σύνθετα. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι πολύ ενισχυμένη σε κάποιες αραβικές χώρες. Στην Αίγυπτο, μετά τις εξεγέρσεις, ήρθε στην εξουσία για έναν χρόνο, εκδιώχθηκε με το πραξικόπημα του Αλ Σίσι, αλλά παραμένει ο μεγάλος πονοκέφαλος γι’ αυτόν, παρ’ ότι την έχει θέσει εκτός νόμου.
Επίσης, η ενίσχυση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας αποτελεί φόβο για τα καθεστώτα της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών, ότι θα μπορούσε να τα αμφισβητήσει ή να επιδιώξει την ανατροπή τους, εφόσον ενδυναμωθεί. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα ενισχύεται από το Κατάρ και η Μουσουλμανική Αδελφότητα και μέλη της βρίσκουν χώρο και χρόνο, όπως και άλλες αντιπολιτευόμενες δυνάμεις, για να διατυπώνουν τις απόψεις τους στο Al Jazeera, το οποίο ελέγχεται από το Κατάρ. Αυτά δημιουργούν έντονη ενόχληση και την αίσθηση ότι το Κατάρ αμφισβητεί ή και υπονομεύει αυτά τα καθεστώτα.
Αν προσθέσουμε δε και την κατηγορία ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα ασκεί επιρροή στα τεμένη –παράνομα ή νόμιμα– στην Ευρώπη, υπάρχει έμμεση διασύνδεση Κατάρ και τρομοκρατικών ενεργειών σε χώρες της Ευρώπης. Αυτή η κατηγορία είναι χλιαρή, αλλά λόγω του ότι έχουν πολλαπλασιαστεί οι τρομοκρατικές ενέργειες στην Ευρώπη και λόγω του ότι τα καθεστώτα του Περσικού αισθάνονται πίεση και από τους Ευρωπαίους και από τις ΗΠΑ, προτίμησαν να «βγάλουν στη σέντρα» το Κατάρ.
Υπάρχει όμως και ένας επιπλέον λόγος, ο οποίος είναι διττός: αφενός είναι τα χρήματα που κερδίζει το Κατάρ ως ο Νο1 εξαγωγέας φυσικού αερίου στον Περσικό και η τρίτη χώρα σε αποθέματα φυσικού αερίου και αφετέρου η επιχείρηση διαφοροποίησής του από την ηγεμονική στον Περσικό Κόλπο Σαουδική Αραβία μέσω αυτού του πλούτου. Στο πλαίσιο αυτό, έχει καλές σχέσεις με τον «ορκισμένο εχθρό» της Σαουδικής Αραβίας, το σιιτικό Ιράν. Μάλιστα, Κατάρ και Ιράν μοιράζονται ένα πολύ μεγάλο κοίτασμα φυσικού αερίου, από το οποίο αποκομίζουν κοινά οφέλη, αλλά, πέραν τούτου, έχουν πολύ καλή οικονομική σχέση. Αυτό σημαίνει ότι το Κατάρ παίρνει αποστάσεις από το κοινό μέτωπο που η Σαουδική Αραβία θέλει να στήσει μεταξύ των σουνιτικών κρατών εναντίον του σιιτικού Ιράν. Και όλα αυτά κάνουν τη Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους της να δαιμονοποιήσουν το Κατάρ, να επιχειρήσουν να αποκαθαρθούν από τις δικές τους ευθύνες για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και, κυρίως, να υποχρεώσουν το Κατάρ, μέσω οικονομικού στραγγαλισμού, να συνθηκολογήσει ή να αντιμετωπίσει τις συνέπειες ενός εμπάργκο, το οποίο, αν συνεχιστεί επί μακρόν, θα πιέσει το Κατάρ, αλλά μάλλον θα το φέρει πιο κοντά στο Ιράν, το οποίο έχει ήδη δηλώσει ότι επιθυμεί να αναλάβει την τροφοδοσία του Κατάρ στη διάρκεια του αποκλεισμού.
Τέλος, το Κατάρ προσπάθησε, χρηματοδοτώντας πολλές φορές ομάδες που αντιστρατεύονται η μία την άλλη, να παίξει και ρόλο διαμεσολαβητή σε μια περιοχή που εκτείνεται από το Σουδάν ως το Αφγανιστάν. Αυτό επίσης δεν αρέσει στη Σαουδική Αραβία, γιατί δίνει την αίσθηση ότι ανεξαρτητοποιείται σε μεγάλο βαθμό.
0 comments