Τα δύο Ίλιντεν – Η σημειολογία της πρότασης Ζάεφ

Η Επιτροπή προσέγγισε το θέμα με βάση τα δυτικά κριτήρια περί συνταγματικότητος των κανόνων, όπως τα αντιλαμβάνονται άνθρωποι που ζουν σε χώρες ευημερούσες μακριά από εθνικισμούς, σύνορα και υπαρκτές ή ανύπαρκτες αλύτρωτες μειονότητες. Η κυβέρνηση των Σκοπίων επέδειξε διάθεση συνδιαλλαγής με την επιτροπή. Απάντησε με προθυμία στο ερωτηματολόγιο της. Τόνιζε παντού την επιθυμία της να σεβασθεί το διεθνές δίκαιο και το απαραβίαστο των συνόρων. Προέβη ακόμη και σε τροποποίηση τριών διατάξεων του Συντάγματος της που περιείχαν τις πλέον «σκαστές» αποδείξεις του αλυτρωτισμού της.

Όλα έγιναν εγκαίρως, ώστε να προλάβουν τα Σκόπια την προθεσμία της 15ης Ιανουαρίου 1992 που είχε θέσει η ΕΟΚ για την αναγνώριση των νέων δημοκρατιών. Η επιτροπή Μπαντεντέρ δέχθηκε ότι τα Σκόπια έχουν παραιτηθεί όλων των εδαφικών τους ισχυρισμών που ενυπήρχαν σε διφορούμενα άρθρα. Στο προοίμιο του Συντάγματος παρέμεινε η αναφορά «στις παραδόσεις της κρατικής υποστάσεως και της νομιμότητας της δημοκρατίας του Κρουσόβου και τις ιστορικές αποφάσεις της Αντιφασιστικής Συνέλευσης του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου της Μακεδονίας».

Για έναν τρίτο που δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει την ιστορία της περιοχής δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Οι λέξεις, όμως, κλειδιά του προοιμίου ήσαν η αναφορά στη «Δημοκρατία του Κρουσόβου» και οι «αποφάσεις της Αντιφασιστικής Συνέλευσης του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου της Μακεδονίας». Με τον όρο «Δημοκρατία του Κρουσόβου», νοείται η εξέγερση του Ίλιντεν το 1903 στα βιλαέτια του Μοναστηρίου και της Ανδριανουπόλεως. Άρχισε στις 20 Ιουλίου την ημέρα της εορτής του Προφήτη Ηλία και κράτησε περίπου τρεις εβδομάδες πριν πνιγεί στο αίμα από τα τουρκικά στρατεύματα.

Οργανωτές της ήταν η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση, γνωστότερη ως VMRO, η οποία καθοδηγείτο πλήρως από τη Βουλγαρία. Κατά τη διάρκεια του κινήματος οι εξεγερθέντες κατέλαβαν την πόλη του Κρουσόβου που κατοικείτο κατά πλειοψηφία από ελληνικό πληθυσμό (ελληνόφωνους και βλαχόφωνους). Μετά το τέλος της εξεγέρσεως η πόλις του Κρουσόβου είχε σχεδόν καταστραφεί και μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της σφαγιασθεί είτε από τους Βουλγάρους είτε από τους Τούρκους.

Η δεύτερη αναφορά στις «ιστορικές αποφάσεις της Αντιφασιστικής Συνέλευσης του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου της Μακεδονίας» είναι ακόμη πιο ενδιαφέρουσα. Στις 2 Αυγούστου του 1944 (εορτή του Προφήτη Ηλία με το Ιουλιανό ημερολόγιο) το «Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο της Μακεδονίας» συνεκάλεσε την πρώτη του συνέλευση, η οποία αποφάσισε τη δημιουργία της «Ομόσπονδης Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας».

Η «Δημοκρατία» έγινε αμέσως δεκτή από την Κεντρική Επιτροπή των Κομμουνιστικών Κομμάτων της Γιουγκοσλαβίας. Αμέσως μετά την ανακήρυξη της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας» η Κεντρική Επιτροπή του Κ.Κ. «Μακεδονίας» προέβη στην εξής ανακοίνωση: «Μακεδονικέ λαέ, κατά τη διάρκεια του τρίχρονου λαϊκού αγώνα για την ελευθερία κατόρθωσες να ενωθείς και να ιδρύσεις το δικό σου στρατό και να θέσεις τις βάσεις για ένα ομόσπονδο Μακεδονικό κράτος. Με τη συμμετοχή ολόκληρου του Μακεδονικού λαού εναντίον των φασιστών κατακτητών στη Γιουγκοσλαβία, τη Βουλγαρία και την Ελλάδα θα επιτύχεις την ένωση όλων των τμημάτων της Μακεδονίας τα οποία κατελήφθησαν από τους Βαλκάνιους ιμπεριαλιστές το 1913 και το 1918″. Αυτό είναι το λεγόμενο δεύτερο Ίλιντεν.

Πόσο σύγχρονο είναι να ανοίξουμε μία συζήτηση που λειτουργεί ως καταπακτή στην ιστορία περί του τί ακριβώς σημαίνει Ίλιντεν; Πόσο θέλουμε να μπλέξουμε στη διαμάχη Βουλγάρων και Σλαβομακεδόνων ως προς την πατρότητα της εξεγέρσεως του 1903; Η διαμάχη με το Μακεδονικό είναι πολύ παλιά για να λυθεί με μία απλή συμφωνία. Ονόματα όπως το «Ιλιντένσκα Μακεντόνιγια» απλώς θα διαιωνίσουν το πρόβλημα.

Υ.Γ. Παλιά στην Ελλάδα το γράφαμε ως Ήλιντεν με «Η» καθότι αναφερόταν στην εορτή του Προφήτη Ηλία.