Η ΕΚΤ αυξάνει τον πλούτο της ελίτ και η Φινλανδία σκέφτεται να μοιράσει χρήματα με το ελικόπτερο, θεσπίζοντας ένα ελάχιστο σταθερό εισόδημα ανά ενήλικο της τάξης των 800 € μηνιαία – ενώ η Ρωσία επιλέγει το τύπωμα 1 τρις ρουβλίων!
.
Μία κεντρική τράπεζα οφείλει να εξισορροπεί τις συνθήκες στην οικονομία, σύμφωνα με το καταστατικό της λειτουργίας της – σε καμία περίπτωση να αποφασίζει ποιός παίρνει χρήματα και ποιός όχι, τουλάχιστον σε φυσιολογικές εποχές. Εν τούτοις η ΕΚΤ, όπως οι υπόλοιπες μεγάλες κεντρικές τράπεζες, έλαβε αποφάσεις που αφορούν την αναδιανομή των εισοδημάτων – δηλώνοντας πως θα αγοράζει ομόλογα της τάξης των 60 δις € μηνιαία, για να αυξήσει τη ρευστότητα στην αγορά.
Με απλά λόγια, φρόντισε για την αύξηση του πλούτου των κατόχων μετοχών κατά περίπου 30%, καθώς επίσης των ιδιοκτητών ακινήτων – όπως στο παράδειγμα της Γαλλίας, οι τιμές των σπιτιών της οποίας αυξήθηκαν το καλοκαίρι με πρωτοφανή ρυθμό. Στο γράφημα που ακολουθεί, διαπιστώνεται πως η άνοδος των τιμών των μετοχών ήταν ανάλογη με τα πακέτα της ΕΚΤ – ενώ η πορεία του γερμανικού δείκτη, ήταν αντίστοιχη με τη διόγκωση του ισολογισμού της κεντρικής τράπεζας.
.
.
Περαιτέρω, τα χρήματα που απελευθέρωσε η ΕΚΤ δεν επενδύθηκαν στην πραγματική οικονομία – έχοντας διοχετευθεί στα χρηματιστήρια, με αποτέλεσμα να γίνει ευτυχισμένο ένα μικρό μόνο μέρος της ευρωπαϊκής κοινωνίας, της τάξης του 5-10%. Το γεγονός αυτό τεκμηριώνεται από την παραγωγή της βιομηχανίας – η οποία έμεινε στα ίδια επίπεδα, με την εποχή πριν από τα πακέτα ρευστότητας.
Αυτό που απομένει λοιπόν στην ΕΚΤ είναι είτε να σταματήσει την παροχή ρευστότητας, κάτι που είναι όμως εξαιρετικά επικίνδυνο, με δεδομένη την ανάγκη νέων χρημάτων για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα μετά από μία χρηματοπιστωτική κρίση, λόγω της ύφεσης ισολογισμών (ανάλυση), είτε να την κατευθύνει στην πραγματική οικονομία – μέσω της ευρωπαϊκής τράπεζας επενδύσεων, η οποία χρηματοδοτεί έργα υποδομής.
.
Η ποσοτική χαλάρωση του λαού
Στο σημείο αυτό έχουν μεγάλο ενδιαφέρον οι σκέψεις μίας χώρας της Ευρωζώνης, της Φινλανδίας, η οποία είναι βυθισμένη στην πιο παρατεταμένη ύφεση της ιστορίας της μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης – αναζητώντας τρόπο για να ξεφύγει. Ειδικότερα, έχοντας δοκιμάσει τα πάντα χωρίς αποτέλεσμα, οι φινλανδικές Αρχές σχεδιάζουν να μοιράσουν «χρήματα με το ελικόπτερο», κατά την ορολογία του M. Friedman, για να σωθεί η χώρα τους – παρέχοντας σε κάθε Πολίτη το αφορολόγητο ποσόν των 800 περίπου € μηνιαία.
Φυσικά κανένας δεν μπορεί να κατηγορήσει τη χώρα όπως, για παράδειγμα, την Ελλάδα, ισχυριζόμενος ότι είναι απείθαρχη, διεφθαρμένη, τεχνολογικά οπισθοδρομική ή κάτω από τον έλεγχο μίας διαπλεγμένης Ολιγαρχίας. Πόσο μάλλον όταν το δημόσιο χρέος της είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρωζώνη, η οικονομία της είναι καινοτόμα, το νομικό της πλαίσιο απολύτως αξιόπιστο, διαθέτει πολύ καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, ενώ ευρίσκεται στην κορυφή της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας.
Εν τούτοις, τα προβλήματα της ΝΟΚΙΑ, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, καθώς επίσης με την πτώση των τιμών των πρώτων υλών (άρθρο), την έχουν οδηγήσει σε μεγάλα αδιέξοδα – με σημαντικότερο τη συνεχή ύφεση (γράφημα).
Συνεχίζοντας, η επιμονή της Φινλανδίας στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής λιτότητας «βασιλικότερα του βασιλιά», ήταν ασφαλώς ένας ακόμη λόγος της ύφεσης, στην οποία είναι βυθισμένη – γεγονός που σημαίνει πωςόταν κατηγορούσε την Ελλάδα για τις αποτυχίες των μνημονίων, ήταν απλά κλεισμένη σε έναν γυάλινο πύργο, θεωρώντας πως δεν θα αντιμετώπιζε τα προβλήματα των χωρών του Νότου.
Άλλωστε, το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος είχε επίσης εκτοξευθεί στη χώρα μετά το 2006 (γράφημα),ως αποτέλεσμα της πολιτικής της ΕΚΤ, η οποία εξυπηρετούσε μόνο τη Γερμανία (ανάλυση) – ενώ μπορεί το δημόσιο χρέος της να ήταν χαμηλό, αλλά το ιδιωτικό χρέος της ήταν αντίστοιχα υψηλό, όπως στην Ισπανία και στην Ιρλανδία.
Με δεδομένο δε το ότι, δεν έχει τη δυνατότητα να ασκήσει μία δική της νομισματική πολιτική, το μόνο που θεωρεί πως της απομένει είναι η θέσπιση ενός εθνικού βασικού εισοδήματος του ύψους των 800 € μηνιαία – το οποίο θα αντικαταστήσει όλες τις άλλες πληρωμές, ενώ θα καταβάλλεται από το φινλανδικό ΙΚΑ.
Το ποσόν αυτό σχεδιάζεται να δοθεί σε όλους τους ενήλικες, ανεξάρτητα από το εάν έχουν ή όχι άλλα εισοδήματα – ενώ το συνολικό κόστος του μέτρου, εάν εφαρμοσθεί πλήρως, θα είναι 46,7 δις € (στο 20% περίπου του ΑΕΠ).
Πρόκειται λοιπόν για μία άλλου είδους μέθοδο, η οποία ονομάσθηκε ως «η ποσοτική χαλάρωση του λαού» ή το μοίρασμα χρημάτων με ελικόπτερο – γεγονός που σημαίνει ότι, η νομισματική υστερία παίρνει συνεχώς νέες διαστάσεις.
.
Η ρωσική εκτύπωση χρημάτων
Σε μία άλλη χώρα τώρα, στη Ρωσία, στα πλαίσια της χρηματοπιστωτικής εβδομάδας στη Σεβαστούπολη, η κεντρική τράπεζα της ανακοίνωσε την έκδοση μετρητών χρημάτων, ύψους 1 τρις ρουβλίων (περί τα 14,5 δις €). Η απόφαση αυτή αιτιολογήθηκε με την εποχιακή αύξηση της ζήτησης για χαρτονομίσματα – όπου τη 1η Οκτωβρίου η συνολική ποσότητα των μετρητών χρημάτων που κυκλοφορούσαν στη χώρα ήταν 7,7 τρις ρούβλια (110 δις €).
Σύμφωνα με τη διοικητή της τράπεζας, τα μέτρα αυτά δεν θα έχουν μονεταριστικές συνέπειες – αφού δεν πρόκειται για αύξηση της ποσότητας χρήματος στη Ρωσία. Εν τούτοις, η αιτιολογία αυτή δεν είναι λογική, αφού η εκτύπωση νέων χρημάτων αυξάνει προφανώς τη ρευστότητα – εκτός εάν πρόκειται μόνο για την αντικατάσταση παλαιών χαρτονομισμάτων, κάτι που δεν φαίνεται να συμβαίνει.
Ουσιαστικά αντικαθίστανται λογιστικά χρήματα με μετρητά, ύψους 1 τρις ρουβλίων, με στόχο την ενίσχυση της οικονομίας της χώρας – για μία άλλη μέθοδο λοιπόν, αντίστοιχη με την ποσοτική χαλάρωση της Δύσης. Με δεδομένο δε το ότι, η συνολική ποσότητα χρήματος στη Ρωσία (Μ2*), είναι πολύ χαμηλή σε σχέση με το ΑΕΠ της (στα 457 δις € έναντι ενός ΑΕΠ της τάξης του 1 τρις €), συγκριτικά με τις άλλες χώρες (στην Κίνα είναι διπλάσια του ΑΕΠ), η αύξηση της δεν είναι υπερβολική – ενώ η Ρωσία τη διατηρεί πολύ χαμηλή, λόγω των πληθωριστικών φόβων της.
Οφείλουμε να σημειώσουμε όμως εδώ πως ο πληθωρισμός στη Ρωσία δεν έχει μονεταριστικές αιτίες – αφού είναι το αποτέλεσμα του καθορισμού των τιμών των προϊόντων, μέσω των φυσικών μονοπωλίων. Επίσης ότι, τα μέτρα που ανακοινώθηκαν δεν μπορεί να έχουν αιτία την έλλειψη μετρητών χρημάτων αλλά, πιθανότατα, τη στενότητα ρευστότητας των ρωσικών τραπεζών – με κριτήριο το ότι, η βασική ποσότητα χρήματος (μετρητά συν ρεζέρβες των τραπεζών στην κεντρική) ήταν στα 161 δις € στην αρχή του έτους, έχοντας περιορισθεί στα 138,5 δις € στις αρχές Νοεμβρίου.
Ολοκληρώνοντας, μέχρι στιγμής οι εμπορικές τράπεζες της χώρας χρηματοδοτούσαν την άνοδο της ρευστότητας τους, μέσω συμφωνιών επαναγοράς – δηλαδή, με συμφωνίες που δεσμεύουν για την αγορά ή την πώληση ενός «τίτλου», εντός ενός ορισμένου χρόνου και σε μία προκαθορισμένη τιμή.
Λόγω των υψηλών επιτοκίων όμως, οι τράπεζες έχουν πάψει να χρησιμοποιούν αυτό το εργαλείο – οπότε η κεντρική τράπεζα, για να τους προσφέρει τα μέσα διατήρησης των καταθέσεων τους και παροχής δανείων, αποφάσισε να τους παρέχει χωρίς κόστος μετρητά χρήματα.
Φυσικά με κίνδυνο να προκληθεί πληθωρισμός, ο οποίος θα μπορούσε να αποβεί καταστροφικός για την Οικονομία της Ρωσίας – αφού η χρηματοδότηση μέσω της εκτύπωσης είναι κάτι που δεν μπορεί να θεωρηθεί υγιές.
.
Επίλογος
Όπως έχουμε ήδη τονίσει, η μεγάλη διαφορά της σημερινής εποχής, σε σχέση με το παρελθόν, είναι τα προγράμματα ποσοτικής διευκόλυνσης – τα οποία, μαζί με το μηδενισμό των βασικών επιτοκίων, δεν έχουν αφήσει καμία άλλη δυνατότητα χειρισμού της κρίσης στις κεντρικές τράπεζες.
Ευρίσκονται λοιπόν κυριολεκτικά άοπλες απέναντι σε έναν πανίσχυρο εχθρό που πλησιάζει, με πολλά κράτη να απειλούνται πρώτα με αποπληθωρισμό, ενώ αμέσως μετά με υπερπληθωρισμό – με την παραδοξότητα αυτή να οφείλεται στις μη συμβατικές επεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών, οι οποίες έχουν διαστρεβλώσει εντελώς την παγκόσμια οικονομία.
Κατά κάποιον τρόπο, έχουν μετατρέψει την ελεύθερη οικονομία, η οποία αποτελεί τη βάση της ομαλής λειτουργίας του καπιταλισμού, σε μία κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία της ελίτ «σοβιετικού τύπου»– με κέντρο βάρους ένα εξαιρετικά νοσηρό και αρρωστημένο, εάν όχι ετοιμοθάνατο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η μοναδική λύση λοιπόν που φαίνεται πως υιοθετούν είναι «η φυγή προς τα εμπρός» – με ακόμη μεγαλύτερα προγράμματα ποσοτικής διευκόλυνσης, τα οποία θα συνεχίσουν να τροφοδοτούν τις φούσκες των διεθνών χρηματιστηρίων, χωρίς να κατευθύνονται στην πραγματική οικονομία κοκ. Φυσικά έως εκείνη τη στιγμή που, νομοτελειακά, μία μικρή σπίθα εκεί που δεν την περιμένει κανείς, θα προκαλέσει μία πυρκαγιά τεραστίων διαστάσεων – χωρίς κανένα προηγούμενο στην ιστορία.
Μέχρι τότε, το δολάριο πιθανότατα θα συνεχίσει να ανατιμάται, απέναντι στα περισσότερα νομίσματα του πλανήτη, λόγω των εισροών κεφαλαίων στις Η.Π.Α., καθώς επίσης ένεκα της ενδεχόμενης αύξησης των βασικών επιτοκίων – ενώ όλα τα υπόλοιπα θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους με συνεχείς υποτιμήσεις, μέσω νέων πακέτων ποσοτικής διευκόλυνσης, αρνητικών βασικών επιτοκίων κοκ.
Σε κάθε περίπτωση θεωρείται σχεδόν δεδομένη η αθέτηση πληρωμών ορισμένων αναπτυσσομένων χωρών,ενδεχομένως ακόμη και αναπτυγμένων για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες, εκ μέρους του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα τους – η οποία θα μπορούσε να πάρει μαζικές διαστάσεις. Όταν συμβεί, θα προκληθούν αλυσιδωτές χρηματοπιστωτικές κρίσεις – οι οποίες, λόγω της μεγάλης δικτύωσης του πλανήτη, δεν θα αφορούν ορισμένες μόνο περιοχές του, όπως στο παρελθόν, αλλά το σύνολο του.
Ολοκληρώνοντας, εάν θα ήθελε κανείς να αποφύγει όλη αυτή την «περιπέτεια», η οποία δεν θα ήταν καθόλου απίθανο να εξελιχθεί σε εσωτερικές αναταραχές, καθώς επίσης σε μικρές και μεγάλες «στρατιωτικές συρράξεις»,θα έπρεπε να δρομολογήσει μία παγκόσμια σύσκεψη, με θέμα τη διαγραφή χρεών – παράλληλα με την υιοθέτηση ενός καινούργιου ρυθμιστικού πλαισίου για το χρηματοπιστωτικό σύστημα κοκ., στα πλαίσια του Bretton Woods που ακολούθησε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
.
*Σημείωση κειμένου:
- ΜΒ: Κέρματα + US Notes + FED Notes + Καταθέσεις της FED
- MO: Το σύνολο του φυσικού χρήματος. ΜΟ = FED Notes, US Notes + Κέρματα.
- M1: Το συνολικό ποσό του ΜΟ (μετρητά, κέρματα) εκτός του ιδιωτικού τραπεζικού συστήματος, συν το ποσό των καταθέσεων όψεως, ταξιδιωτικές επιταγές και λοιπές καταθέσεις.
- Μ2: M1 + οι περισσότερες καταθέσεις αποταμίευσης, λογαριασμοί υψηλής ρευστοποίησης (money market accounts), αμοιβαία κεφάλαια υψηλής ρευστοποίησης και μικρής ονομαστικής αξίας προθεσμιακές καταθέσεις.
.
Άρης Οικονόμου, Senior Analyst (finance & markets)
0 comments