Τουρκία και Μέση Ανατολή: Η κατάρριψη του ρωσικού SU-24 και η αποτροπή δημιουργίας ενιαίου κουρδικού κράτους

Πολλοί αναλυτές στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ των οποίων ο ιδρυτής του σημαντικού οίκου γεωπολιτικών αναλύσεων Stratfor, George Friedman, θεωρούν πως η Τουρκία μέσω της ισχυροποίησής της θα εξελιχθεί σε αντιστάθμισμα της ισχύος του σιιτικού Ιράν.

Όπως ο ίδιος ο Friedman γράφει ,«η μοναδική χώρα που είναι σε θέση να αποτελέσει αντιστάθμισμα για το Ιράν και μια πιθανή μακροπρόθεσμη δύναμη στην περιοχή είναι η Τουρκία και θα κατακτήσει αυτήν τη θέση μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια…» ενώ για τον ρόλο της Τουρκίας ως σημαντική δύναμη και σύμμαχο των ΗΠΑ στην περιφέρειά της συνεχίζει, «(…) και η Τουρκία μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη για τις Ηνωμένες Πολιτείες σε άλλα μέρη, ιδιαίτερα στα Βαλκάνια και στον Καύκασο όπου λειτουργεί σαν εμπόδιο στις ρωσικές φιλοδοξίες».[1]

Η Τουρκία πράγματι μέσω των επιλογών της τα τελευταία χρόνια λειτουργώντας πολλές φορές υπονομευτικά για την διεθνή ειρήνη, επιχειρεί την ισχυροποίησή της. Επιπλέον, ενισχύει την σουνιτική συμμαχία (Τουρκία, Σ. Αραβία, Κατάρ) με στόχο τον περιορισμό των σιιτών και των συμμάχων τους (Ιράν, Χεσμπολάχ, Άσαντ).

Η Τουρκία ήδη από το 2013 αναζητούσε τρόπους να εισβάλλει στα βόρεια στης Συρίας με στόχο να δημιουργήσει αυτό που ορίστηκε ως buffer zone, μια λωρίδα στην ουσία η οποία θα δημιουργούσε ένα διάκενο ασφαλείας στα τουρκικοσυριακά σύνορα. Έφτασε τότε στο σημείο να απεργάζεται σχέδια προβοκάτσιας (χτύπημα από το συριακό έδαφος προς την Τουρκία από Τούρκους πράκτορες) ώστε να ‘αναγκαστεί’ να επέμβει. [2]

Μετά το σκάνδαλο που βγήκε στην δημοσιότητα αυτά τα σχέδια της Τουρκίας ακυρώθηκαν. Το αμέσως επόμενο διάστημα παρατηρήσαμε την ραγδαία ανάπτυξη των τζιχαντιστών της οργάνωσης Daesh, οι οποίοι πολύ σύντομα, εκμεταλλευόμενοι τη σύγκρουση του στρατού της Συρίας του καθεστώτος Άσαντ με ένοπλες αντιπολιτευόμενες ομάδες βρέθηκαν σύντομα να σφυροκοπούν τις θέσεις των Κούρδων μαχητών (YPG) στη βόρεια Συρία. Οι σχέσεις Τουρκίας-τζιχαντιστών βεβαίως είναι πλέον γνωστές.

Το σενάριο της Τουρκίας για buffer zone δεν τελεσφόρησε, αντιθέτως οι Κούρδοι της Συρίας αρχικά διασφάλισαν την άμυνά τους και στην συνέχεια ισχυροποίησαν την θέση τους ενώνοντας τα δύο από τα τρία καντόνια τους ανατολικά του Ευφράτη δημιουργώντας μια ζώνη κουρδικών εδαφών στα βόρεια σύνορα της Συρίας.

Η Τουρκία από εκείνη τη στιγμή κάνει ό,τι είναι δυνατό για να αποτρέψει την ένωση και του τρίτου καντονιού, την επέκταση δηλαδή των Κούρδων της Συρίας δυτικά του Ευφράτη. Αντίθετα, οι Ρώσοι φέρονται το τελευταίο διάστημα να υποστηρίζουν μια τέτοια κίνηση του Κούρδων εκτιμώντας πως ο αποκλεισμός των τζιχαντιστών και των ομάδων που δρούν υπό την ομπρέλα της Τουρκίας στην Συρία (Τουρκομάνοι) θα έκανε τον πόλεμο που διεξάγει το καθεστώς Άσαντ ευκολότερο, και την ρωσική παρουσία αντιμέτωπη με λιγότερες προκλήσεις.[3]

Η Άγκυρα ενήμερη για τις ρωσικές επιχειρήσεις που στόχευαν Τουρκομάνους και αντιπολιτευόμενες δυνάμεις, αποφάσισε λίγες ώρες αργότερα να καταρρίψει το ρωσικό αεροσκάφος ακριβώς στο σημείο που συντελούνται οι παραπάνω διεργασίες (βόρεια Συρία- τουρκοσυριακά σύνορα).

Η κίνηση αυτή είχε ως στόχο την δημιουργία έντασης για τον περιορισμό των ρωσικών κινήσεων στη συγκεκριμένη περιοχή. Επιπλέον, την δημιουργία μιας κλιμάκωσης περιορισμένης μεν, ικανής δε να οδηγήσει το ΝΑΤΟ σε ανάπτυξη μονάδων προς υπεράσπιση της Τουρκίας σε μια προσπάθεια να αποσταλεί το μήνυμα προς την Ρωσία ότι η κατάσταση δύναται να ξεφύγει από τον έλεγχο.

Τρίτον, η συγκεκριμένη ενέργεια έγινε λίγο μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στο Παρίσι και τις εντεινόμενες συνομιλίες Ευρωπαίων-Ρωσίας για κοινές δράσεις στην Συρία. Εκ του αποτελέσματος, η ένταση μεταξύ ΝΑΤΟ-Ρωσίας, ανέκοψε την συγκεκριμένη σύμπλευση κάτι το οποίο σίγουρα δεν δυσαρέστησε τις ΗΠΑ.

Έτερος στόχος της Τουρκίας ανέκαθεν, υπήρξε η αποτροπή δημιουργίας ενιαίου κουρδικού κράτους στη β. Συρία και το β. Ιράκ. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θεωρείται από τη Τουρκία ότι θα ασκούσε τρομερές πιέσεις εντός των συνόρων της λόγω του μεγάλου αριθμού Κούρδων που διαβιούν στα νοτιοανατολικά της χώρας μια περιοχή που γειτνιάζει γεωγραφικά με τις προαναφερθείσες περιοχές.

Η ανάπτυξη των τζιχαντιστών στα εδάφη της Συρίας και του Ιράκ δημιούργησε νέα δεδομένα στη περιοχή. Οι Κούρδοι της Συρίας λόγω των επιτυχιών τους στο πεδίο ενίσχυσαν τη θέση τους. Η υποστήριξή τους στο πόλεμο κατά των τζιχαντιστών κρίθηκε αναγκαία από την Δύση παρά τις αντιρρήσεις της Τουρκίας η οποία τους θεωρεί παρακλάδι του ΡΚΚ .

Επιπλέον, υπήρξε σύμπλευση των Σύριων Κούρδων με αυτούς του Ιράκ οι οποίοι, ενώπιον του κοινού εχθρού (τζιχαντιστές) συνειδητοποίησαν πως η αποτελεσματικότητα της άμυνάς τους απαιτούσε την μεταξύ τους συνεννόηση. [4]

Τα παραπάνω όπως ήταν φυσικό θορύβησαν την Άγκυρα η οποία παρατηρούσε τους Κούρδους να ενισχύονται και την διεθνή κοινότητα να ζητά την συνέχιση της υποστήριξής τους.

Διαχρονικά η Τουρκία, ακολουθεί στρατηγική «διαίρει και βασίλευε» στο κουρδικό. Από τη μία πλευρά χτυπά τους Κούρδους στο εσωτερικό της σε έναν διαρκή πόλεμο με το ΡΚΚ, θεωρεί τους Κούρδους της Συρίας παρακλάδι του ΡΚΚ συνεπώς υποκινεί τον αφανισμό τους, ωστόσο την ίδια στιγμή εντείνει την συνεργασία της με τους Κούρδους του Ιράκ.

Η Τουρκία συνεργάζεται με την KRG (Περιφερειακή Κουρδική Κυβέρνηση) τόσο στο ζήτημα της εκμετάλλευσης του πετρελαίου που εξορύσσουν οι Κούρδοι στη περιοχή του Κιρκούκ (αγωγός Kirkuk-Ceyhan) όσο και στον εμπορικό/κατασκευαστικό τομέα με δεκάδες τουρκικές επιχειρήσεις να έχουν αναπτυχθεί στην πρωτεύουσα του Ιρακινού Κουρδιστάν Ερμπίλ και σε γειτονικές περιοχές.

Από την πλευρά τους οι Ιρακινοί Κούρδοι γνωρίζουν πως εξαρτώνται οικονομικά σε μεγάλο βαθμό από τη Τουρκία. Επιπλέον, αντιλαμβάνονται πως η τελική ανεξαρτητοποίησή τους δεν θα εμποδιστεί από τις ΗΠΑ, που ήδη έχουν δείξει υποστηρικτική διάθεση, εφόσον οι καλές σχέσεις KRG-Τουρκίας συνεχιστούν. Η κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης επηρεάζεται από το σιιτικό Ιράν και από τη Ρωσία κάτι το οποίο οδηγεί τις ΗΠΑ στην σταδιακή εγκατάλειψη του δόγματος περί ενιαίου και κυρίαρχου κράτους του Ιράκ.

Με την αποστολή επιπλέον Τούρκων στρατιωτών στο β. Ιράκ η Τουρκία επιβεβαιώνει την στρατηγική της στην περιοχή η οποία εν πολλοίς ταυτίζεται με αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών. Πρώτον, αμφισβητεί την κυριαρχία της σιιτικής κεντρικής κυβέρνησης του Ιράκ στη Βαγδάτη επί του συνόλου των εδαφών του Ιράκ.

Δεύτερον, υπενθυμίζει τις στενές σχέσεις της με την Περιφερειακή Κουρδική Κυβέρνηση (KRG) και την υποτιθέμενη θέλησή της να βοηθήσει στην καταπολέμηση των τζιχαντιστών δηλώνοντας πως η αποστολή Τούρκων εκεί αφορά την εκπαίδευση Κούρδων μαχητών Peshmerga[5].

Οι ΗΠΑ δήλωσαν ενήμερες για αυτή τη κίνηση. Τρίτον, προκαλεί εκ νέου τους Κούρδους της Συρίας και της Τουρκίας που αποβλέπουν σε ενιαίο Κουρδικό Κράτος, οι οποίοι τώρα βλέπουν τον Κούρδο πρόεδρο της KRG στο Ιράκ να επισκέπτεται την Τουρκία και συγκεκριμένα τα κεντρικά των Μυστικών Υπηρεσιών της Τουρκίας(MIT) (!), μια τακτική του τουρκικού κράτους γνώριμη αν αναλογιστεί κανείς τις πυκνές επισκέψεις στελεχών της MIT στην νήσο Ιμραλί όπου βρίσκεται φυλακισμένος ο ηγέτης των Κούρδων Αμπτουλάχ Οτσαλάν [6].

Τέλος, μέσω αυτής της κίνησης η Τουρκία, ως δεξί χέρι των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή δοκιμάζει τα όρια των συμμάχων της κυβέρνησης του Ιράκ οι αντιδράσεις των οποίων δείχνουν προς το παρόν να περιορίζονται σε ρητορικό επίπεδο.

Είναι σαφές πως η Τουρκία δεν δρά ανεξάρτητα στην περιοχή. Τόσο η κατάρριψη του ρωσικού SU24 όσο και η μετά από λίγο διάστημα αποστολή περαιτέρω στρατιωτών στο β. Ιράκ είναι μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής της Δύσης που έχει στόχο την ισορροπία δυνάμεων (σιίτες-σουνίτες και σύμμαχοι τους) στην Μέση Ανατολή. Η Τουρκία βεβαίως έχει δική της ανεξάρτητη ατζέντα κυρίως όσον αφορά στο κουρδικό ζήτημα.

Προσπαθεί να εντάξει τους δικούς της στόχους σε αυτούς των ΗΠΑ που πολλές φορές ταυτίζονται. Άλλες φορές παζαρεύοντας ανταλλάγματα (εκχώρηση βάσης Incirlik) και άλλες εκβιάζοντας τρόπο τινά τους «εταίρους» της (προσφυγικό-ΕΕ). Ιδιαίτερη ανησυχία ωστόσο πρέπει να προκαλεί ο ενδεχόμενος εκτροχιασμός της Τουρκίας το επόμενο διάστημα και ειδικά μετά την επικείμενη ισχυροποίησή της.

Εάν οι ΗΠΑ δεν καταφέρουν την κατάλληλη στιγμή να περιορίσουν τις ενδεχόμενες εκτός ορίου κινήσεις της Τουρκίας στο πλαίσιο μιας δικής της επιθυμίας αναγωγής της σε υπερδύναμη λόγω των φιλοδοξιών κυρίως του Προέδρου Ερντογάν, ίσως παρατηρήσουμε αυτό που ορίζουν Αμερικανοί αναλυτές ως ισορροπία δυνάμεων δια αντισταθμισμάτων να εξελιχθεί σε σοβαρή πρόκληση για την διεθνή ειρήνη και ασφάλεια.

Ο Γιώργος Καζαντζής είναι ερευνητής στο Κέντρο Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία του Παντείου Πανεπιστημίου (www.kans.gr).

http://news247.gr/

[1] Friedman,G.(2013). Η επόμενη δεκαετία. Αθήνα: Ενάλιος, σελ.198

[2] Leaked Audio Recording: Turkey Plans False Flag Attacks to Create Pretext for “Humanitarian” War on Syria , Alex Lantier

http://www.globalresearch.ca/leaked-audio-recording-turkey-plans-false-flag-attacks-to-create-pretext-for-humanitarian-war-on-syria/5375824

[3] Μυστική συμφωνία Ουάσιγκτον- Μόσχας με Κούρδους Συρίας ,Βαλκανικό Περισκόπιο -Γιῶργος Ἐχέδωρος

http://infognomonpolitics.blogspot.gr/2015/12/blog-post_314.html#more

[4] Divided Syrian Kurds reach deal in face of ISIS threat, Rudaw

http://rudaw.net/english/kurdistan/221020141

[5] Turkish troops go into Iraq to train forces fighting Isis, Reuters in Istanbul and Ankara

http://www.theguardian.com/world/2015/dec/04/turkish-troops-iraq-train-forces-fighting-isis

[6] MİT visit revitalized reconciliation process,Öcalan says ,DAILY SABAH

http://www.dailysabah.com/politics/2014/10/22/mit-visit-revitalized-reconciliation-process-ocalan-says