Η πλήρης απελευθέρωση των αγορών, οι ενεργειακοί οδοί, η έρευνα και η ανάπτυξη

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΚΟΥΤΕΡΗ*Αν αληθεύει ότι:

τότε, μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί οι ΗΠΑ είναι σήμερα η μοναδική υπερδύναμη.

Μπορούμε να αντιληφθούμε:

– τον ρόλο της Κίνας ως αναδυόμενης υπερδύναμης (που προσπαθεί να προωθήσει την πολυπολικό μοντέλο συμπράτοντας κυρίως στον οικονομικό/εμπορικό τομέα με λοιπές Περιφερειακές δυνάμεις),

-την υποβάθμιση πλέον του ρόλου της Ρωσίας από «Υπερδύναμη» στην θέση μιας αξιόλογης Περιφερειακής δύναμης, που σε επίπεδο, όμως, τακτικής στην πράξη συμπράττει με τις ΗΠΑ στη Συρία-Μέση Ανατολή και ίσως και στην Ευρώπη,

– τον σταδιακό μαρασμό και απαξίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ευθύνη των Βορειοευρωπαίων (κυρίως των Γερμανών).

Ήδη με πρωτοβουλία των ΗΠΑ «Υπογράφηκε στη Νέα Ζηλανδία η Συμφωνία Συνεργασίας Ειρηνικού (ΤΡΡ) που δημιουργεί τη μεγαλύτερη ζώνη ελευθέρων συναλλαγών και την οποία η Ουάσινγκτον χαιρέτισε ως το μέσο καθορισμού των κανόνων του παιχνιδιού του διεθνούς εμπορίου και αναχαίτισης της αυξανόμενης δύναμης του Πεκίνου.

Η συμφωνία ΤΤΡ, η οποία επιτεύχθηκε ύστερα από πέντε χρόνια δύσκολων συνομιλιών, έχει ως στόχο να άρει τα εμπόδια στο εμπόριο και τις διεθνείς επενδύσεις ανάμεσα στην Αυστραλία, το Μπρουνέι, τον Καναδά, τη Χιλή, την Ιαπωνία, τη Μαλαισία, το Μεξικό, τη Νέα Ζηλανδία, το Περού, τη Σιγκαπούρη, τις ΗΠΑ και το Βιετνάμ.

Οι 12 χώρες εκπροσωπούν το 40% της παγκόσμιας οικονομίας αλλά η ΤΡΡ δεν περιλαμβάνει την Κίνα, τη δεύτερη οικονομία του πλανήτη, η οποία είχε παρακαμφθεί στις διαπραγματεύσεις» (http://mignatiou.com/2016/02/ipegrafi-i-simfonia-sinergasias-tou-irinikou-antivaro-stin-kina/).

Η υπογραφή της Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων ή αλλιώς TTIP Συμφωνίας (μεταξύ ΗΠΑ-Ε.Ε.) δείχνει να μετατίθεται προς το 2017. Οι εκλογές το 2016 και το 2017  σε ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία, αλλά και η ρευστή κατάσταση στη Μέση Ανατολή επιβάλλουν στις ΗΠΑ κυρίως να μείνουν με τα μέχρι τώρα κεκτημένα και να προωθήσουν την υπογραφή της TTIP  το 2017. Άλλωστε θέλουν να δουν στην πράξη την  υλοποίηση της προαναφερθείσας συφωνίας «Συνεργασίας του Ειρηνικού» (TTP). Βεβαίως αυτό δεν σημαίνει ότι θα πάψουν να διδάσκουν στους Γερμανούς πρακτικά μαθήματα πολιτικής οικονομίας(δεν λησμόνησαν όσα, μεταξύ άλλων, είπε χλευαστικά ο Σόιμπλε στο Λιού “ασχοληθείτε εσείς με την Ελλάδα κι εμείς με το Πουέρτο Ρίκο”) πασιφανή παραδείγματα,στο παρελθόν με τις περιπτώσεις της Siemens,της Volkswagen, αλλά κυρίως τώρα με την Deutsche Bank την πιστοληπτική ικανότητα της οποίας υποβάθμισε η Standard& Poor’s από Α- σε ΒΒΒ+.

Κτυπούν το σκληρό πυρήνα της «Γερμανικής κυριαρχίας» στην Ευρώπη το χρηματοοικονομικό σύστημα της Ευρωπαικής Ένωσης . Ένα σύστημα, που στήθηκε από τους Γερμανούς για να εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους (http://mignatiou.com/2016/02/to-verolino-ipochori-kegontas-gi-mesa-ston-paniko-tou/). Η ενιαία και σχεδόν αδασμολόγητη αγορά της Ε.Ε. των 507 εκατομμυρίων κατοίκων-καταναλωτών ήταν και είναι ακόμα ο προνομιακός χώρος διάθεσης των Γερμανικών αγαθών (προϊόντων και υπηρεσιών). Επί 5 συνεχή έτη το Εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας ξεπερνά το όριο του 6% παραβιάζοντας τους κανόνες σταθερότητας της Ευρωζώνης.  Και δεν είναι μόνον η διάθεση των προϊόντων τους. Με την οικονομική και πολιτική κρίση του νεοφιλευθερισμού, που ευσχήμως την μετέτρεψαν σε κρίση Ελλείμματος-Χρέους του Νότου της Ευρώπης  οι Γερμανοί βγήκαν κερδισμένοι κατά τουλάχιστον 80 δις ευρώ και οι Λαοί του Νότου οι μεγάλοι χαμένοι (http://www.fortunegreece.com/article/ta-iperkerdi-tis-germanias-stin-plati-ton-ellinon/).

Τώρα, όμως, οι Γερμανοί και λοιποί Βορειοευρωπαίοι, έχουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα  όχι απλά στη γειτονιά τους αλλά μέσα στην αυλή τους-μέσα στο δικό τους σπίτι. Και αυτά τα προβλήματα είναι το προσφυγικό-η οικονομική ύφεση- η διαφαινόμενη χρηματοοικονομική κρίση- οι απώλειες του ευρώ (λόγω συμμετοχής του κινέζικου γιουάν στο καλάθι του ΔΝΤ ο συντελεστής βαρύτητας του ευρώ θα πέσει στο 30,93% από 37,4%, σε συνδιασμό δε με τα αρνητικά επιτόκια του θα γίνει λιγότερο δημοφιλές στους διαχειριστές συναλλαγματικών αποθεμάτων)-η μετανάστευση προς ΗΠΑ και Άπω Ανατολή επενδυτικών κεφαλαίων-η διάρηξη των σχέσεων με τη Ρωσία (τους στερεί και ενεργειακούς πόρους και την σχετική πολιτική αυτονομία).

Αργά αλλά σταθερά απομειώνεται  η Γερμανική επιροή στην Ευρώπη, ενω η ίδια η Ε.Ε. θα αντιμετωπίσει ουσιώδη προβλήματα συνοχής-ταυτότητας-στρατηγικών επιλογών-αξιών. Ο μόνος, μέχρι τώρα, που δείχνει να αντιλαμβάνεται αυτά τα προβλήματα σε όλη τους την έκταση, είναι ο Ιταλός Πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι, ο οποίος σε κάθε ευκαιρία δηλώνει: «Η Ευρώπη αναπτύσσεται λιγότερο από ό,τι πίστευε διότι κατά την άποψή μου επέλεξε εσφαλμένη οικονομική πολιτική… Από το 2008 και έπειτα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, με τις πολιτικές του Ομπάμα η ανεργία τελικά μειώθηκε και το ΑΕΠ αυξήθηκε. Στην Ευρώπη η ανεργία ανέβηκε και το ΑΕΠ δεν αυξήθηκε κατά σημαντικό τρόπο. Η Αμερική, με τις πολιτικές του Ομπάμα, βγήκε από την οικονομική ύφεση, ενώ η ευρωπαϊκή πολιτική δεν έφερε αυτό το αποτέλεσμα… 

Αποκλειστικά και μόνο με λιτότητα μια ήπειρος πεθαίνει». Μιλώντας στο πρακτορείο Bloomberg τόνισε ότι η Ευρώπη «χρειάζεται μια ατζέντα για την ανάπτυξη και την μείωση της γραφειοκρατίας», όπως και «μια συμφωνία με τις αφρικανικές χώρες για να αναπτυχθούν οι υποδομές και να μπορέσουν να γίνουν επενδύσεις στις χώρες αυτές». Ο Ρέντσι βλέπει την αναγκαία μετατόπιση του κέντρου βάρους των Ευρωπαϊκών πολιτικών στην Ανάπτυξη, αλλά και σε πολιτικές παρεμβάσεων στην Αφρικανική ήπειρο. Το τελευταίο θα εξασφάλιζε,εκτός από τη   μείωση των μεταναστευτικών ροών από την Αφρική στην Ευρώπη, προνομιακή πρόσβαση των Ευρωπαίων σε μια ήπειρο που βρίσκεται περίπου το 40% των παγκόσμιων αποθεμάτων πλουτοπαραγωγικών πηγών, το 60% της αρόσιμης γης, που δεν έχει ώς τώρα αξιοποιηθεί, αλλά και ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι με αυξανόμενη αγοραστική δύναμη (http://www.kathimerini.gr/764409/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/ftwxoi-sthn-pio-ploysia-hpeiro-toy-kosmoy).

Μήπως ήρθε η ώρα για τη δημιουργία της πραγματικής  Ένωσης για τη Μεσόγειο ως αυτόνομου Περιφερειακού Συστήματος με την αποκλειστική συμμετοχή των κρατών που περιβρέχονται από τη Μεσόγειο και όχι του παλαιού μορφώματος του Σαρκοζύ(στο οποίο συμμετείχαν και οι Βορειοευρωπαίοι); Η προίκα της περιοχής μεγάλη, Γεωπολιτικά-οικονομικά-κοινωνικά-πολιτισμικά.Τα αποθέματα υδρογονανθράκων, που συνεχώς αποκαλύπτονται στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν κινήσει το Παγκόσμιο ενδιαφέρον, τόσο οικονομικά όσο και γεωστρατηγικά. Η εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο με πρόσχημα το προσφυγικό υποδηλώνει το τεράστιο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την περιοχή. Η άμεση εμπλοκή της Ρωσίας στα γεγονότα της Συρίας και η παρουσία τουλάχιστον 22 πολεμικών της πλοίων στην περιοχή μας ενισχύει αυτήν την άποψη. Να υπενθυμίσουμε τα κοινά γυμνάσια Ρωσίας-Κίνας με 10 πλοία τον Μάιο του 2015 στην Ανατολική Μεσόγειο, σημάδι ενδιαφέροντος και του κινέζικου Δράκου.

Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την περιοχή εναργές και εκδηλώνεται ποικιλότροπα, είτε άμεσα από την Αμερικάνικη Κυβέρνηση, είτε έμμεσα από τους βραχίονες των ΗΠΑ, που είναι το ΝΑΤΟ και το ΔΝΤ.

Γνωστές οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ στην περιοχή, όπου επιχειρούν να κατευθύνουν και ελέγξουν υπαρκτούς και μελλοντικούς ενεργειακούς δρόμους. Χαρακτηριστικά κατά την επίσκεψη (12^ος του 2015) του Αμερικανού ΥΠΕΞ Τζον Κέρι στην Ελλάδα και νωρίτερα του ειδικού απεσταλμένου για θέματα ενέργειας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Αμος Χόχσταϊν προωθήθηκαν αποφάσεις σχετικά με :

iii.                 Την επίσπευση υλοποίησης του αγωγού IGB.

Αν υλοποιηθεί ο «κάθετος διάδρομος» (the Vertical Corridor) εξασφαλίζεται  η σταθερή τροφοδοσία των Ανατολικών Βαλκανίων σε πρώτη φάση με 3 ως 5 δις cm’s φυσικού αερίου. Έτσι με βάση τον Αγωγό Φυσικού Αερίου από Κομοτηνή Αλεξανδρούπολη έως τους Κήπους , τον θαλάσσιο τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU – Floating Storage and Regasification Unit for LNG- Liquefied Natural Gas) στην Αλεξανδρούπολη,με πιθανή αξιοποίηση της «αποθήκης Φυσικού Αερίου στην Καβάλα (χώρος κοιτάσματος «Νότια Καβάλα»)δημιουργούνται οι βασικές υποδομές για την υλοποίηση του κάθετου διαδρόμου.

((http://i0.wp.com/www.viadiplomacy.gr/)

Ας θυμηθούμε, όμως και  την παρέμβαση Μπάιντεν μετά την τριμερή της Λευκωσίας μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, όπου ζήτησε ο αγωγός Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας προς Δυτική Ευρώπη(πρόταση Ισραηλινού Πρωθυπουργού Νετανιάχου) να διέρχεται από την Τουρκία (http://mignatiou.com/2016/01/sfina-stin-energiaki-sinergasia-elladas-kiprou-israil-epichirise-i-ouasigkton/).

Ας αναλογισθούμε την επιμονή τους στην υλοποίηση του αγωγού TANAP-TAP, ικανότητας μεταφοράς 10 στην πρώτη φάση και 20 δις cm’s φυσικού αερίου σε δεύτερη φάση στην Δυτική Ευρώπη διερχόμενος από Τουρκία-Ελλάδα-Ιταλία. Μέσω μάλιστα της  Cheniere, που διαχειρίζεται δύο εξαγωγικά τέρμιναλ το Sabine Pass στα σύνορα μεταξύ Τέξας και Λουιζιάνα και το Corpus Christi στο Τέξας  πρόκειται να πραγματοποιήσουν εξαγωγές αμερικανικού σχιστολιθικού φυσικού αερίου ”shalegas” έχοντας ήδη συνάψει μια σειρά από συμβόλαια με μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες σε Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία και Μεγάλη Βρετανία. Σημειώνεται ότι οι εκτιμώμενες ανάγκες της Ευρώπης για το 2020 αγγίζουν περί τα 550 δις cm’s φυσικού αερίου. Ήδη η Ε.Ε. εξαρτάται κατά 53% από τους εισαγόμενους υδρογονάνθρακες, εξάρτηση που βαίνει αυξανόμενη στο εγγύς μέλλον δεδομένου ότι εγκαταλείπονται σταδιακά (για περιβαλλοντικούς λόγους) οι  παραδοσιακές μέθοδοι παραγωγής ενέργειας από κάρβουνο,λιγνίτη κλπ. Η Αμερικάνικη ενεργειακή θηλειά στο λαιμό των Δυτικοευρωπαίων είναι προφανής.

Φαίνεται ότι,ανοίγονται οι προοπτικές πολυμερούς συνεργασίας των χωρών της Νοτιανατολικής Μεσογείου σε πρώτη φάση, αλλά και της Δυτικής Μεσογείου μεταγενέστερα, καθώς το ενεργειακό κέντρο βάρους μετατοπίζεται προς τη Μεσόγειο θάλλασσα, τη στιγμή που το αντίστοιχο οικονομικό μετατοπίσθηκε ήδη στην Ασία. Έτσι Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ-Αίγυπτος, αλλά και Ιταλία, ως παράγοντες σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή μπορούν να παίξουν ιδιαίτερα πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η περίπτωση της Κίνας

Η Κίνα ως αναδυόμενη Παγκόσμια δύναμη απαντά στην πρόκληση χαράσσοντας και υλοποιώντας ποικιλότροπα την στρατηγική των δρόμων του μεταξιού(ως απάντηση στον απόλυτο Αμερικανικό επεκτατισμό) ή όπως ο Πρόεδρος Xi όρισε από το 2013 «Μια ζώνη μια οδός»:

Ο χερσαίος δρόμος του μεταξιού περνάει μέσω της ηπειρωτικής Ασίας, της Ευρώπης και της Αφρικής συνδέοντας την Ανατολική Ασία με τις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης και τη Ρωσία.

Ο θαλάσσιος δρόμος του μεταξιού περνάει από την Κίνα στην Ευρώπη συνδέοντας την Κίνα με τη Νοτιοανατολική Ασία, τη Νότια Ασία, μέσω της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, τον Ινδικό Ωκεανό, τον Περσικό Κόλπο,τη Δυτική Αφρική και τη Μεσόγειο Θάλασσα.

Ο Κινέζος πρόεδρος Xi  ανακοίνωσε στους προέδρους της Αφρικής κατά τη διάρκεια τηςΣινοαφρικανικής συνόδου κορυφής ότι η χώρα του θα παράσχει 60 δισεκ. δολάρια την επόμενη τριετία για να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη στην αφρικανική ήπειρο (σημειώνεται ότι η Κίνα ήδη ελέγχει τα 14 από τα 24 μεγαλύτερα λιμάνια της Αφρικανικής Ηπείρου). Οι πρόσφατες συμφωνίες δεκάδων δις που υπέγραψε ο πρόεδρος της Κίνας κατά τις επισκέψεις του στο Ιράν, στη Σαουδική Αραβία και στην Αίγυπτο και αφορούν  κυρίως τους τομείς της ενέργειας (διασφάλισε την απαιτούμενη ποσότητα υδρογονανθράκων για την ενεργοβόρα κινέζικη οικονομία) των υποδομών(στην Σαουδική Αραβία εγκαινίασε με το Βασιλιά Σαλμάν το διυλιστήριο του Yasref-Yanbu, στη δυτική ακτή της χώρας, το πρώτο διυλιστήριο που χτίστηκε στο εξωτερικό από τη Κινεζική Sinopec κόστους 10 δις δολαρίων/τα δύο τρίτα ανήκουν στην Aramco ενώ το ένα τρίτο στη κινεζική εταιρεία) και του εμπορίου.  

(http://s.kathimerini.gr/resources/2014-11/11s23kinametaksi-thumb-large.jpg)

Από την άλλη και σύμφωνα με τη νέα στρατηγική της εθνικής ασφάλειας, η Ρωσία εξετάζει τη συνεργασία με την Κίνα ως βασικό παράγοντα για τη διατήρηση της περιφερειακής και διεθνούς σταθερότητας και απηύθυνε έκκληση για τη δημιουργία αξιόπιστων μηχανισμών απεμπλοκής για την περιφερειακή σταθερότητα στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.

Ήδη Κίνα και Ρωσία στις 17/12/2015 υπέγραψαν 30 συμφωνίες διμερούς συνεργασίας σε τομείς όπως: ο τραπεζικός, ο χρηματοπιστωτικός, ο επενδυτικός, ο ενεργειακός και η υψηλή τεχνολογία, ενώ από μαζί προωθούν κοινά Υπερεθνικά σχήματα, όπως ο  Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική), ιδρύουν Διεθνείς Τραπεζικούς ομίλους πχ  η Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης (NDB) των BRICS , η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank – AIIB) κλπ.

Παρατηρώ όμως στην άκρως ενδιαφέρουσα γεωστρατηγικά περιοχή της Ευρασίας μια εν δυνάμει συνεργασία των ΗΠΑ και της Ρωσίας, συμπεφωνημένη ή όχι φαίνεται τουλάχιστον να ταυτίζουν συμφέροντα σε σειρά στόχων, όπως:

– Επανασχεδιασμός Κρατικών οντοτήτων (δημιουργία Κουρδικής κρατικής οντότητας επι παραδείγματι) στην ευρύτερη περιοχή, επανασχεδιασμός συνόρων.

– Περιορισμός του ρόλου, που από μόνη της ανέθεσε στον εαυτό της η Τουρκία και άμεση αντιμετώπιση του σουνητικού εξτρεμισμού, που οδήγησε στην εμφάνιση τρομοκρατικών ομάδων, όχι μόνον στη Δ.Ευρώπη,αλλά και στην Ρωσία. Η πολιτική οικονομικής αποδυνάμωσης της Τουρκίας και η πολιτική υπονόμευσης του Ερντογάν θα οδηγήσει μεσοπρόθεσμα στη σταδιακή απομάκρυνση του μουσουλμανικού κόσμου από τον ισλαμικό εξτρεμισμό.

– Συμφωνία για μείωση παραγόμενων ποσοτήτων υδρογονανθράκων από τις χώρες του ΟΠΕΚ και της Ρωσίας τουλάχιστον.

-Αντιμετώπιση του κινδύνου της ενωμένης πλέον Γερμανίας, η οποία όχι μόνον επιβάλλει στην ΕΕ των 500 εκατομμυρίων τις πολιτικές της, αλλά προωθεί και εμβαθύνει τις σχέσεις της με την Κίνα. Οι γερμανικές εξαγωγές προς την Κίνα συνεχώς αυξάνονται, για να φθάσουν το 2014 τα 76 δισ. ευρώ. Έτσι, η Κίνα έχει καταστεί η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά για τις γερμανικές εξαγωγές εκτός της ΕΕ.

Παράλληλα η «Γερμανοελεγχόμενη Ενωμένη Ευρώπη» είναι ένας πολύ σοβαρός αλλά και δυνητικά ενοχλητικός παίκτης στην γεωστρατηγική σκακιέρα και για τις ΗΠΑ και για τη Ρωσία.

-Η επικείμενη συνεργασία Ρωσίας-ΗΠΑ για τον Trans-Eurasian Belt Development (TEPR) την γιγαντιαία οδό σύνδεσης Λονδίνου-Παρισίων-Μόσχας-Νέας Υόρκης,μήκους 20,777 χιλιομέτρων (12,910 μιλίων) που θα περιλαμβάνει: αυτοκινητόδρομο-σιδηροδρομική γραμμή μεγάλης ταχύτητας-πετρελαϊκό αγωγό και αγωγό φυσικού αερίου, καθώς και την προοπτική δημιουργίας  νέων πόλεων.

(http://i2.cdn.turner.com/cnnnext/dam/assets/150325102725-trans-siberian-road-map-exlarge-169.png).

Το συγκεκριμένο έργο, που χαρακτηρίσθηκε ως διακρατικό και διαπολιτισμικό εγχείρημα μπορεί να απαιτήσει τη δαπάνη περισσότερου του 1,5 τρς $, αλλά και σύλληψη και την ανάπτυξη πολύ υψηλών τεχνολογιών.

Η υψηλή τεχνολογία προυποθέτει επενδύσεις στον τομέα της Έρευνας&Ανάπτυξης.

Σύμφωνα με έρευνα της Strategy&, PwC’s strategy και τα ευρήματα της έκθεσης 2015 Global Innovation 1000 :

(http://www.strategyand.pwc.com/media/image/Exhibit001_The-2015-Global-Innovation-1000-Media-report650x370.png)

Μετά τα παραπάνω υπάρχει ακόμα αμφιβολία για την μετατόπιση του παγκόσμιου ενδιαφέροντος προς την Ασία; Υπάρχει αμφιβολία για την ακόμα και σήμερα επικράτηση των ΗΠΑ ως της μοναδικής υπερδύναμης;