Γράφει ο Παναγιώτης Κάρδαρης
Συγγραφέας Ερευνητής
Αιώνες πριν, με την εξάπλωση και επικράτηση του χριστιανισμού, κάτω από το φόβο της απειλής της ενότητας της πίστης, οι τοπικές εκκλησίες οργάνωναν μεγάλες συνόδους. Αυτές, συνήθως, λάμβαναν χώρα με την πρωτοβουλία των μελών της αυτοκρατορικής οικογένειας, προκειμένου να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον της «καθολικής» χριστιανικής πίστης αλλά και της ενότητας της αυτοκρατορίας.
Οι κύριες οικουμενικές σύνοδοι είναι οι εξής:
1η Οικουμενική Σύνοδος: 325 μ.Χ. Έλαβε χώρα στη Νίκαια της Βιθυνίας. Προήδρευσε ο Μέγας Κωνσταντίνος και σε αυτήν εγκρίθηκε το πρώτο «πιστεύω»
2η Οικουμενική Σύνοδος: 381 μ.Χ. Συνεκλήθη στην Κωνσταντινούπολη από τον Μέγα Θεοδόσιο. Καταδίκασε τον Άρειο και τον Μακεδόνιο.
3η Οικουμενική Συνόδος: 431 μ.Χ. Πραγματοποιήθηκε, από τον Θεοδόσιο τον β΄ στην Έφεσος. Καταδίκασε τον Νεστόριανισμό και ονόμασε την Παναγία Θεοτόκο.
4η Οικουμενική Σύνοδος: 451 μ.Χ. Έγινε από τον Μαρκιανό και την Πουλχερία στη Χαλκηδόνα και καταδίκασε το Μονοφυσιτισμό, την άποψη δηλαδή της υπερίσχυσης της θεϊκής φύσης του Χριστού.
5η Οικουμενική Σύνοδος: 553 μ.Χ. Συνεκλήθη από τον Ιουστινιανό και την αυτοκράτειρα Θεοδώρα. Επικαιροποίησε την καταδίκη παλιών αιρέσεων και καταδίκασε τον Ωριγενισμό πέντε αιώνες μετά το θάνατο του Ωριγένη (!)
6η Οικουμενική Σύνοδος: 680 μ.Χ. Πραγματοποιήθηκε από τον Κωνσταντίνο Πωγωνάτο στην βασιλεύουσα. Δόμησε το χριστολογικό δόγμα,
Εν Τρούλλω Οικουμενική Σύνοδος: 691 μ.Χ. Έγινε από τον Ιουστινιανό τον Β . Επικαιροποίησε της αποφάσεις της 5ης και της 6ης Οικουμενικής συνόδου για αυτό ονομάστηκε και Πενθέκτη. Δεν έχει δηλαδή δικό της αριθμό.
7η Οικουμενική Σύνοδος: 787 μ.Χ. Συνεκλήθη από τον Κωνσταντίνο και την Ειρήνη την Αθηναία στη Νίκαια και αναθεμάτισε την εικονομαχία δηλώνοντας μόνο ως ανεικόνιστη την Αγία Τριάδα.
Καρλομάγνος και η Αρχή του Τέλους…
Αυτή η τελευταία, ήταν η αρχή του τέλους καθώς κάποια χρόνια μετά ο Φράγκος Καρλομάγνος (ο αυτοαποκαλούμενος υιός του Θεού και Νέος Ισραήλ!) θέλησε να εισάγει το δόγμα του Filioque, της εκ του πατρός και του υιού εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος, εισάγοντας μια ιδιότυπη δυαρχία στο χριστιανικό δόγμα και οδηγώντας στο σχίσμα του 1054.
Αργότερα, έλαβαν χώρα άλλες δύο σύνοδοι που για την ορθόδοξη παράδοση θεωρούνται οικουμενικές, η 8η το 879 μ.Χ, που καταδίκασε το filioque και η 9η το 1341 που δογμάτισε περί της άκτιστης ουσίας του Θεού και ασχολήθηκε με τον «ησυχασμό» και άλλα θεολογικά θέματα. Έκτοτε λόγω των ευρύτερων πολιτικών συνθηκών που οδήγησαν στην παρακμή της βυζαντινής αυτοκρατορίας και στην άλωση της Πόλης το 1459, η ανατολική Εκκλησία, δεν κατάφερε ξανά να οργανώσει σύνοδο οικουμενικής εμβέλειας.
House Of Cards…
Σήμερα, την ώρα που Γεωπολιτική σκηνή αλλάζει άρδην και η ανθρωπότητα βιώνει κοσμοϊστορικές αλλαγές, σε πανορθόδοξη σύναξη που έλαβε χώρα το Μάρτιο του 2014 στο Πατριαρχείο αποφασίστηκε να διεξαχθεί τελικά νέα Πανορθόδοξη Σύνοδος. Αυτή, σύμφωνα με την τότε απόφαση, θα πραγματοποιούνταν, για λόγους συμβολισμού, στο ναό της Αγίας Ειρήνης, όπου είχε συνέλθει η Β΄ Οικουμενική Σύνοδος. Σημειωτέον ότι ήδη από τη δεκαετία του 1920 συζητούνταν η διεξαγωγή μιας τέτοιας συνόδου, ενώ από το 1960 προετοιμάζεται το έδαφος, καθώς σχεδόν όλα τα Πατριαρχεία και οι αυτοκέφαλες ορθόδοξες εκκλησίες, αναγνώρισαν ότι υπάρχουν θέματα, σοβαρά θέματα που πρέπει να λυθούν από το σύνολο των ορθοδόξων. Όμως, ήδη από τη σύναξη των προκαθημένων του 2014, άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα αγκάθια, τα οποία μπορούν είτε να αναβάλλουν τη σύνοδο είτε να την οδηγήσουν σε παταγώδη αποτυχία
Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει ας δούμε λίγο τους δύο βασικούς παίκτες του ορθόδοξου εκκλησιαστικού House Of Cards:
Το Πατριαρχείο της Μόσχας και ο Οικουμενικός Θρόνος.
Το Πατριαρχείο της Μόσχας…
Το Πατριαρχείο της Ρωσίας, συμμετέχοντας στις εργασίες της προπαρασκευαστικής συνόδου του 2014, μέσω του Πατριάρχη Κύριλλου, ξεκαθάρισε εξαρχής τις προθέσεις του με την επισήμανση, ότι για την Ρωσική Εκκλησία «Εμείς είμαστε πρώτα το έθνος». Προέταξε έτσι την ανάγκη της ενότητας και της δύναμης του έθνους του, έναντι της ενότητας και της δύναμης και της οικουμενικότητας πρώτα της εκκλησίας. Έπειτα, σε μια πρωτοφανούς βεληνεκούς επίδειξη δύναμης, παρεμβαίνοντας επί των διαδικαστικών θεμάτων της Πανορθόδοξης Συνόδου, απαίτησε να συμμετέχουν με ψήφο οι ιεράρχες, όλων των ορθόδοξων επαρχιών και οι αποφάσεις να λαμβάνονται, όχι με πλειοψηφία, αλλά με ομοφωνία! Είναι σαφές ότι με αυτόν τον τρόπο, η εκκλησιαστική ηγεσία της Ρωσίας ήθελε να καταδείξει δύο πράγματα α) τη δυναμική της αριθμητικής υπεροχής της έναντι του Οικουμενικού Θρόνου και β) την δύναμη της επιρροής της στα μέλη όλων των υπολοίπων πατριαρχείων και αυτοκέφαλων εκκλησιών. Ακολούθησαν «πυροσβεστικές» προτάσεις από τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας κ. Αναστάσιο και τον Κύπρου Χρυσόστομο, οι οποίες καταρχήν βρήκαν…τοίχο. Τελικά η ίδια η ρωσική αντιπροσωπεία ήλθε να προκαλέσει την ανατροπή συμβιβαζόμενη κατά το ήμισυ. Δέχτηκε λοιπόν τη συμμετοχή μόνο 24 αντιπροσώπων ανά εκκλησία, με την κάθε μία από αυτές να έχει μόλις μία ψήφο.
Η Κωνσταντινούπολη, αναγκάστηκε έτσι να δεχτεί το άλλο σκέλος της απαίτησης της Μόσχας, την προϋπόθεση της ομοφωνίας για την λήψη οποιασδήποτε απόφασης.
Έπειτα τέθηκε θέμα και για τον τόπο της συνόδου καθώς ο ναός της Αγίας Ειρήνης φέρει την ημισέληνο και αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί προσβολή τόσο για την ορθοδοξία, όσο και για το Ρωσικό έθνος. Σήμερα, δύο σχεδόν χρόνια μετά, με αφορμή τη νέα σύνοδο των προκαθημένων, τα αγκάθια ξαναφύτρωσαν καθώς ο μοσχοβίτης Πατριάρχης απέρριψε την διεξαγωγή της προπαρασκευαστικής συνόδου στο Φανάρι, επικαλούμενος τη σύσταση του Ρώσου Προέδρου Β. Πούτιν να αποφεύγονται τα ταξίδια προς την Τουρκία, από του ρώσους πολίτες, ύστερα από την ένταση που έχει δημιουργηθεί μεταξύ Ρωσίας-Τουρκίας, μετά την κατάρριψη του ρωσικού SU-24. Κύκλοι της Εκκλησίας της Μόσχας μάλιστα, επικαλέστηκαν την απόφαση της συνόδου του 2014, η οποία έλεγε μεν ότι το Φανάρι μπορεί να φιλοξενήσει τη μεγάλη σύνοδο ΕΚΤΟΣ όμως αν αυτή «παρεμποδιστεί από απρόσμενες συνθήκες». Τελικά η προπαρασκευαστική σύνοδος πραγματοποιήθηκε στο ορθόδοξο κέντρου του Οικ. Πατριαρχείου στο Σαμπεζύ της Γενεύης τον Ιανουάριο του 2016. Εκεί η Μόσχα, αυξάνοντας την ένταση της κόντρας με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, πρότεινε να είναι το Άγιο Όρος, ο τόπος που θα φιλοξενήσει τις εργασίες της Μεγάλης Συνόδου, λόγω της τρέχουσας γεωπολιτικής κατάστασης. Στη συνέχεια, ο κ.Κύριλλος μίλησε για τα εκκλησιαστικά τεκταινόμενα στην Ουκρανία, όπου, όπως ισχυρίστηκε, Ιεράρχες του Οικ. Πατριαρχείου στηρίζουν σχισματικούς, οι οποίοι με ληστρικές συμμορίες καταλαμβάνουν τους ναούς των «κανονικών» ορθοδόξων! Εντέλει, μη θέλοντας η εκκλησία της Ρωσίας να χρεωθεί το αδιέξοδο, αποφασίστηκε ότι η Σύνοδος θα διεξαχθεί στην Κρήτη.
Οικουμενικό Πατριαρχείο
Από την άλλη πλευρά, το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ένας «άλλος κόσμος». Έχει βιώσει την παρακμή της εξουσίας του, κινείται σε κατεχόμενα, από τους τούρκους, εδάφη και έχει πάνω του τη σφραγίδα της αμερικάνικης επιρροής, ενώ προσπαθεί, μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, απεγνωσμένα να διατηρήσει ισορροπίες Στο μείζων θέμα της Συνόδου, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ξορκίζει τη ματαίωση ή την αναβολή της, τονίζοντας με νόημα πώς κάτι τέτοιο, θα δώσει τροφή στους εχθρούς της ορθοδοξίας.
Η Ρωσική ιεραρχία κατηγορεί το Οικ. Πατριαρχείο για την προσέγγιση της εκκλησίας της Ουκρανίας, με την οποία η ίδια έχει ψυχρές σχέσεις, καθώς και για υπόθαλψη σχισματικών στοιχείων μέσα στο ουκρανικό έδαφος και για αδράνεια στο θέμα των Ουνιτών. Βέβαια, από την άλλη δεν είναι λίγοι που κατηγορούν τη ρώσικη πατριαρχική έδρα ότι προσπαθεί να πάρει από τα χέρια της το πρωτείο μεταξύ των ορθοδόξων, υπονομεύοντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ο θεσμός του οποίου στηρίζεται, από την εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση. Ακόμα και κύκλοι της σημερινής αριστερής κυβέρνησης του Σύριζα επεσήμαναν στο CNN Greece : «Η Ελληνική Κυβέρνηση, δεν εμπλέκεται στα εσωτερικά ζητήματα των Ορθοδόξων Εκκλησιών και υποστηρίζει την Τάξη και τα Πρωτεία που έχουν οριστεί από τις Οικουμενικές Συνόδους...».
Είναι πασιφανές ότι μέχρι τώρα, η Ρωσική πλευρά έχει κερδίσει, με διαφορά, το παιχνίδι των εντυπώσεων και έχει αποσπάσει μεγάλες νίκες στο πεδίο της διαπραγμάτευσης, αφού κατάφερε να αποκλείσει οποιαδήποτε περιοχή εντός τουρκικού εδάφους, από το να γίνει έδρα της Πανορθόδοξης Συνόδου. Σύμμαχος της Μόσχας και «εχθρός» του θρόνου της Κωνσταντινούπολης, είναι, για λόγους που θα δούμε στο επόμενο μέρος του άρθρου μας, το Πατριαρχείο της Αντιόχειας, το οποίο έκανε επίσης μεγάλη «φασαρία» στα πλαίσια των προπαρασκευαστικών συνόδων.
Η Κόντρα Ανατολής και Δύσης…
Η κόντρα των δύο ορθόδοξων πατριαρχείων δεν είναι νέα, ξεκινά ήδη μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, όταν οι Ρώσοι άρχισαν να προβάλλουν αξιώσεις για την μεταφορά της «πρώτης έδρας» των ορθοδόξων από την πάλαι ποτέ κραταιά Νέα Ρώμη, στη Μόσχα. Έκτοτε έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι, αλλά οι αξιώσεις της Μόσχας δεν άλλαξαν. Παρόλο που και η ίδια πέρασε δια πυρός και σιδήρου, μετά την πτώση του κομμουνισμού στη Ρωσία και αφού ανέκτησε την παλαιά της αίγλη, επανήλθε στο δόγμα της «τέταρτης εκκλησιαστικής Ρώμης», της Μόσχας. Φυσικά, η αλήθεια είναι ότι το Πατριαρχείο, όντως, βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση μετά την πτώση της Βυζαντινής ανατολής και ήδη από τα χρόνια της τουρκικής κατάκτησης αναγκάστηκε να κάνει πολλές «εκπτώσεις» για να εξασφαλίσει τη συνέχεια της ύπαρξης του.
Πλην όμως, η παραμονή του, στο πρώην ελληνικό έδαφος, αποτελεί ένα σύμβολο για τον ελληνισμό αλλά και μια φωνή της ελληνικής πλευράς στην παραδοσιακά εχθρική στάση της Τουρκίας. Είναι επίσης σαφές ότι ο εκάστοτε Οικουμενικός Πατριάρχης δεν θα μπορούσε να κάνει τίποτα, δίχως την υποστήριξη των ισχυρών της δύσης, όπως της Αμερικής. Δεν είναι τυχαίο που συχνά, ο Πατριάρχης, κατηγορείται, από κάποιους, ακραίους και μη, ορθόδοξους κύκλους για «ξεπούλημα» στην νέα τάξη πραγμάτων. Είναι άλλωστε γνωστό το πώς η ισχυρή ελληνική ομογένεια, πίεζε χρόνια, την κυβέρνηση των Η.Π.Α για να προσφέρει βοήθεια στο ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο. Οι ίδιοι κύκλοι σήμερα χαιρετίζουν την ιδέα της παράδοσης των ηνίων της ορθόδοξης εκκλησίας στα χέρια της Μόσχας και τα επιτελεία προπαγάνδας, διαφόρων διεθνών κέντρων, εκμεταλλευόμενα το κλίμα, διαδίδουν «προφητείες» προς αυτήν την κατεύθυνση. Εν ολίγοις. το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης έχει ταυτιστεί με την Δύση και ό,τι αυτή εκπροσωπεί, ενώ το Πατριαρχείο της Μόσχας έχει ταυτιστεί με την Ανατολή και με την παλαιά δόξα της ορθοδοξίας. Είναι, άλλωστε, κοινό μυστικό ότι στο δυτικό κομμάτι της ορθόδοξης εκκλησίας οι εκκλησιαζόμενοι έχουν μειωθεί, το ορθόδοξο συναίσθημα έχει ατονήσει, ενώ οι τεράστιες κοινωνικές αλλαγές, που βιώνει κάθε μέρα ο δυτικός άνθρωπος, έχουν μειώσει το θρησκευτικό ενδιαφέρον, εξοβελίζοντας την Εκκλησία στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής.
Αντίθετα στη Ρωσική επικράτεια, η ορθοδοξία γνωρίζει πρωτοφανή άνθιση και οι πολίτες της παραμένουν πιστοί στην πατρογονική τους παράδοση. Αυτή η κατάσταση ενίσχυσε πιο πολύ της βλέψεις της Εκκλησίας της Μόσχας, η οποία εκμεταλλευόμενη τη λειψανδρία των μονών και των ενοριών των δυτικών αδελφών της, στέλνει στρατιές μοναχών σε μοναστήρια και εκκλησίες εκτός Ρωσίας, κατηγορούμενη μάλιστα, ότι χρησιμοποιεί αυτή τη μέθοδο ως δούρειο ίππο για την κατάκτηση του σκοπού της. Ειδικά μετά την δημιουργία της νέας έντασης μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας, η πρώτη δήλωσε με τη στάση της ότι το Ρωσικό κράτος και τα συμφέροντα του προηγείται κάθε εκκλησιαστικής απόφασης. Την κατάσταση επιδείνωσε σημαντικά η άρνηση της δύσης να δεχτεί τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Ρωσίας στην περιοχή της Ουκρανίας και η απόφασή της να την απομονώσει επιβάλλοντάς της κυρώσεις έχει, αναπόδραστα, άμεσο αντίκτυπο στη σχέση των δύο εκκλησιών. Η Μόσχα βλέπει στο πρόσωπο του Οικουμενικού Πατριάρχη τα συμφέροντα της Δύσης και δη της Αμερικής και ίσως όχι άδικα, είναι σαν να αντιμετωπίζει έναν εχθρό, το ίδιο ίσως και το Πατριαρχείο. Η κόντρα των δύο πλευρών έχει ταυτότητα και είναι η κόντρα μεταξύ Βορειοατλαντικής συμμαχίας και του άξονα Ρωσίας-Ιράν-Κίνας. Είναι, λοιπόν, τόσο διαφορετικοί αυτοί οι δύο κόσμοι, που είναι πολύ δύσκολο να γεφυρωθεί το χάσμα και να μην οδηγηθεί εκ νέου η ορθόδοξη εκκλησία σε νέο σχίσμα. Στο επόμενο μέρος θα δούμε και τις υπόλοιπες γεωπολιτικές εκτάσεις του ζητήματος που αφορούν τον Αραβικό κόσμο, την εμπλοκή των δύο σημαντικών πατριαρχείων στη Συρία και τα άλλα εδάφη τα οποία «βράζουν» και βρέχονται κάθε μέρα από το αίμα δεκάδων αθώων, καθώς και τη σημασία της Γεωθρησκευτικής συνάντησης του Πάπα με τον Πατριάρχη Μόσχας. Τέλος θα δούμε τη θέση της Ελλαδικής εκκλησίας σε όλο αυτό, η οποία δυστυχώς για άλλη μια φορά, σε μια τόσο μεγάλη στιγμή, βρίσκεται απομονωμένη.
1η Οικουμενική Σύνοδος: 325 μ.Χ. Έλαβε χώρα στη Νίκαια της Βιθυνίας. Προήδρευσε ο Μέγας Κωνσταντίνος και σε αυτήν εγκρίθηκε το πρώτο «πιστεύω»
2η Οικουμενική Σύνοδος: 381 μ.Χ. Συνεκλήθη στην Κωνσταντινούπολη από τον Μέγα Θεοδόσιο. Καταδίκασε τον Άρειο και τον Μακεδόνιο.
3η Οικουμενική Συνόδος: 431 μ.Χ. Πραγματοποιήθηκε, από τον Θεοδόσιο τον β΄ στην Έφεσος. Καταδίκασε τον Νεστόριανισμό και ονόμασε την Παναγία Θεοτόκο.
4η Οικουμενική Σύνοδος: 451 μ.Χ. Έγινε από τον Μαρκιανό και την Πουλχερία στη Χαλκηδόνα και καταδίκασε το Μονοφυσιτισμό, την άποψη δηλαδή της υπερίσχυσης της θεϊκής φύσης του Χριστού.
5η Οικουμενική Σύνοδος: 553 μ.Χ. Συνεκλήθη από τον Ιουστινιανό και την αυτοκράτειρα Θεοδώρα. Επικαιροποίησε την καταδίκη παλιών αιρέσεων και καταδίκασε τον Ωριγενισμό πέντε αιώνες μετά το θάνατο του Ωριγένη (!)
6η Οικουμενική Σύνοδος: 680 μ.Χ. Πραγματοποιήθηκε από τον Κωνσταντίνο Πωγωνάτο στην βασιλεύουσα. Δόμησε το χριστολογικό δόγμα,
Εν Τρούλλω Οικουμενική Σύνοδος: 691 μ.Χ. Έγινε από τον Ιουστινιανό τον Β . Επικαιροποίησε της αποφάσεις της 5ης και της 6ης Οικουμενικής συνόδου για αυτό ονομάστηκε και Πενθέκτη. Δεν έχει δηλαδή δικό της αριθμό.
7η Οικουμενική Σύνοδος: 787 μ.Χ. Συνεκλήθη από τον Κωνσταντίνο και την Ειρήνη την Αθηναία στη Νίκαια και αναθεμάτισε την εικονομαχία δηλώνοντας μόνο ως ανεικόνιστη την Αγία Τριάδα.
Καρλομάγνος και η Αρχή του Τέλους…
Αυτή η τελευταία, ήταν η αρχή του τέλους καθώς κάποια χρόνια μετά ο Φράγκος Καρλομάγνος (ο αυτοαποκαλούμενος υιός του Θεού και Νέος Ισραήλ!) θέλησε να εισάγει το δόγμα του Filioque, της εκ του πατρός και του υιού εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος, εισάγοντας μια ιδιότυπη δυαρχία στο χριστιανικό δόγμα και οδηγώντας στο σχίσμα του 1054.
Αργότερα, έλαβαν χώρα άλλες δύο σύνοδοι που για την ορθόδοξη παράδοση θεωρούνται οικουμενικές, η 8η το 879 μ.Χ, που καταδίκασε το filioque και η 9η το 1341 που δογμάτισε περί της άκτιστης ουσίας του Θεού και ασχολήθηκε με τον «ησυχασμό» και άλλα θεολογικά θέματα. Έκτοτε λόγω των ευρύτερων πολιτικών συνθηκών που οδήγησαν στην παρακμή της βυζαντινής αυτοκρατορίας και στην άλωση της Πόλης το 1459, η ανατολική Εκκλησία, δεν κατάφερε ξανά να οργανώσει σύνοδο οικουμενικής εμβέλειας.
House Of Cards…
Σήμερα, την ώρα που Γεωπολιτική σκηνή αλλάζει άρδην και η ανθρωπότητα βιώνει κοσμοϊστορικές αλλαγές, σε πανορθόδοξη σύναξη που έλαβε χώρα το Μάρτιο του 2014 στο Πατριαρχείο αποφασίστηκε να διεξαχθεί τελικά νέα Πανορθόδοξη Σύνοδος. Αυτή, σύμφωνα με την τότε απόφαση, θα πραγματοποιούνταν, για λόγους συμβολισμού, στο ναό της Αγίας Ειρήνης, όπου είχε συνέλθει η Β΄ Οικουμενική Σύνοδος. Σημειωτέον ότι ήδη από τη δεκαετία του 1920 συζητούνταν η διεξαγωγή μιας τέτοιας συνόδου, ενώ από το 1960 προετοιμάζεται το έδαφος, καθώς σχεδόν όλα τα Πατριαρχεία και οι αυτοκέφαλες ορθόδοξες εκκλησίες, αναγνώρισαν ότι υπάρχουν θέματα, σοβαρά θέματα που πρέπει να λυθούν από το σύνολο των ορθοδόξων. Όμως, ήδη από τη σύναξη των προκαθημένων του 2014, άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα αγκάθια, τα οποία μπορούν είτε να αναβάλλουν τη σύνοδο είτε να την οδηγήσουν σε παταγώδη αποτυχία
Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει ας δούμε λίγο τους δύο βασικούς παίκτες του ορθόδοξου εκκλησιαστικού House Of Cards:
Το Πατριαρχείο της Μόσχας και ο Οικουμενικός Θρόνος.
Το Πατριαρχείο της Μόσχας…
Το Πατριαρχείο της Ρωσίας, συμμετέχοντας στις εργασίες της προπαρασκευαστικής συνόδου του 2014, μέσω του Πατριάρχη Κύριλλου, ξεκαθάρισε εξαρχής τις προθέσεις του με την επισήμανση, ότι για την Ρωσική Εκκλησία «Εμείς είμαστε πρώτα το έθνος». Προέταξε έτσι την ανάγκη της ενότητας και της δύναμης του έθνους του, έναντι της ενότητας και της δύναμης και της οικουμενικότητας πρώτα της εκκλησίας. Έπειτα, σε μια πρωτοφανούς βεληνεκούς επίδειξη δύναμης, παρεμβαίνοντας επί των διαδικαστικών θεμάτων της Πανορθόδοξης Συνόδου, απαίτησε να συμμετέχουν με ψήφο οι ιεράρχες, όλων των ορθόδοξων επαρχιών και οι αποφάσεις να λαμβάνονται, όχι με πλειοψηφία, αλλά με ομοφωνία! Είναι σαφές ότι με αυτόν τον τρόπο, η εκκλησιαστική ηγεσία της Ρωσίας ήθελε να καταδείξει δύο πράγματα α) τη δυναμική της αριθμητικής υπεροχής της έναντι του Οικουμενικού Θρόνου και β) την δύναμη της επιρροής της στα μέλη όλων των υπολοίπων πατριαρχείων και αυτοκέφαλων εκκλησιών. Ακολούθησαν «πυροσβεστικές» προτάσεις από τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας κ. Αναστάσιο και τον Κύπρου Χρυσόστομο, οι οποίες καταρχήν βρήκαν…τοίχο. Τελικά η ίδια η ρωσική αντιπροσωπεία ήλθε να προκαλέσει την ανατροπή συμβιβαζόμενη κατά το ήμισυ. Δέχτηκε λοιπόν τη συμμετοχή μόνο 24 αντιπροσώπων ανά εκκλησία, με την κάθε μία από αυτές να έχει μόλις μία ψήφο.
Η Κωνσταντινούπολη, αναγκάστηκε έτσι να δεχτεί το άλλο σκέλος της απαίτησης της Μόσχας, την προϋπόθεση της ομοφωνίας για την λήψη οποιασδήποτε απόφασης.
Έπειτα τέθηκε θέμα και για τον τόπο της συνόδου καθώς ο ναός της Αγίας Ειρήνης φέρει την ημισέληνο και αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί προσβολή τόσο για την ορθοδοξία, όσο και για το Ρωσικό έθνος. Σήμερα, δύο σχεδόν χρόνια μετά, με αφορμή τη νέα σύνοδο των προκαθημένων, τα αγκάθια ξαναφύτρωσαν καθώς ο μοσχοβίτης Πατριάρχης απέρριψε την διεξαγωγή της προπαρασκευαστικής συνόδου στο Φανάρι, επικαλούμενος τη σύσταση του Ρώσου Προέδρου Β. Πούτιν να αποφεύγονται τα ταξίδια προς την Τουρκία, από του ρώσους πολίτες, ύστερα από την ένταση που έχει δημιουργηθεί μεταξύ Ρωσίας-Τουρκίας, μετά την κατάρριψη του ρωσικού SU-24. Κύκλοι της Εκκλησίας της Μόσχας μάλιστα, επικαλέστηκαν την απόφαση της συνόδου του 2014, η οποία έλεγε μεν ότι το Φανάρι μπορεί να φιλοξενήσει τη μεγάλη σύνοδο ΕΚΤΟΣ όμως αν αυτή «παρεμποδιστεί από απρόσμενες συνθήκες». Τελικά η προπαρασκευαστική σύνοδος πραγματοποιήθηκε στο ορθόδοξο κέντρου του Οικ. Πατριαρχείου στο Σαμπεζύ της Γενεύης τον Ιανουάριο του 2016. Εκεί η Μόσχα, αυξάνοντας την ένταση της κόντρας με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, πρότεινε να είναι το Άγιο Όρος, ο τόπος που θα φιλοξενήσει τις εργασίες της Μεγάλης Συνόδου, λόγω της τρέχουσας γεωπολιτικής κατάστασης. Στη συνέχεια, ο κ.Κύριλλος μίλησε για τα εκκλησιαστικά τεκταινόμενα στην Ουκρανία, όπου, όπως ισχυρίστηκε, Ιεράρχες του Οικ. Πατριαρχείου στηρίζουν σχισματικούς, οι οποίοι με ληστρικές συμμορίες καταλαμβάνουν τους ναούς των «κανονικών» ορθοδόξων! Εντέλει, μη θέλοντας η εκκλησία της Ρωσίας να χρεωθεί το αδιέξοδο, αποφασίστηκε ότι η Σύνοδος θα διεξαχθεί στην Κρήτη.
Οικουμενικό Πατριαρχείο
Από την άλλη πλευρά, το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ένας «άλλος κόσμος». Έχει βιώσει την παρακμή της εξουσίας του, κινείται σε κατεχόμενα, από τους τούρκους, εδάφη και έχει πάνω του τη σφραγίδα της αμερικάνικης επιρροής, ενώ προσπαθεί, μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, απεγνωσμένα να διατηρήσει ισορροπίες Στο μείζων θέμα της Συνόδου, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ξορκίζει τη ματαίωση ή την αναβολή της, τονίζοντας με νόημα πώς κάτι τέτοιο, θα δώσει τροφή στους εχθρούς της ορθοδοξίας.
Η Ρωσική ιεραρχία κατηγορεί το Οικ. Πατριαρχείο για την προσέγγιση της εκκλησίας της Ουκρανίας, με την οποία η ίδια έχει ψυχρές σχέσεις, καθώς και για υπόθαλψη σχισματικών στοιχείων μέσα στο ουκρανικό έδαφος και για αδράνεια στο θέμα των Ουνιτών. Βέβαια, από την άλλη δεν είναι λίγοι που κατηγορούν τη ρώσικη πατριαρχική έδρα ότι προσπαθεί να πάρει από τα χέρια της το πρωτείο μεταξύ των ορθοδόξων, υπονομεύοντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ο θεσμός του οποίου στηρίζεται, από την εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση. Ακόμα και κύκλοι της σημερινής αριστερής κυβέρνησης του Σύριζα επεσήμαναν στο CNN Greece : «Η Ελληνική Κυβέρνηση, δεν εμπλέκεται στα εσωτερικά ζητήματα των Ορθοδόξων Εκκλησιών και υποστηρίζει την Τάξη και τα Πρωτεία που έχουν οριστεί από τις Οικουμενικές Συνόδους...».
Είναι πασιφανές ότι μέχρι τώρα, η Ρωσική πλευρά έχει κερδίσει, με διαφορά, το παιχνίδι των εντυπώσεων και έχει αποσπάσει μεγάλες νίκες στο πεδίο της διαπραγμάτευσης, αφού κατάφερε να αποκλείσει οποιαδήποτε περιοχή εντός τουρκικού εδάφους, από το να γίνει έδρα της Πανορθόδοξης Συνόδου. Σύμμαχος της Μόσχας και «εχθρός» του θρόνου της Κωνσταντινούπολης, είναι, για λόγους που θα δούμε στο επόμενο μέρος του άρθρου μας, το Πατριαρχείο της Αντιόχειας, το οποίο έκανε επίσης μεγάλη «φασαρία» στα πλαίσια των προπαρασκευαστικών συνόδων.
Η Κόντρα Ανατολής και Δύσης…
Η κόντρα των δύο ορθόδοξων πατριαρχείων δεν είναι νέα, ξεκινά ήδη μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, όταν οι Ρώσοι άρχισαν να προβάλλουν αξιώσεις για την μεταφορά της «πρώτης έδρας» των ορθοδόξων από την πάλαι ποτέ κραταιά Νέα Ρώμη, στη Μόσχα. Έκτοτε έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι, αλλά οι αξιώσεις της Μόσχας δεν άλλαξαν. Παρόλο που και η ίδια πέρασε δια πυρός και σιδήρου, μετά την πτώση του κομμουνισμού στη Ρωσία και αφού ανέκτησε την παλαιά της αίγλη, επανήλθε στο δόγμα της «τέταρτης εκκλησιαστικής Ρώμης», της Μόσχας. Φυσικά, η αλήθεια είναι ότι το Πατριαρχείο, όντως, βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση μετά την πτώση της Βυζαντινής ανατολής και ήδη από τα χρόνια της τουρκικής κατάκτησης αναγκάστηκε να κάνει πολλές «εκπτώσεις» για να εξασφαλίσει τη συνέχεια της ύπαρξης του.
Πλην όμως, η παραμονή του, στο πρώην ελληνικό έδαφος, αποτελεί ένα σύμβολο για τον ελληνισμό αλλά και μια φωνή της ελληνικής πλευράς στην παραδοσιακά εχθρική στάση της Τουρκίας. Είναι επίσης σαφές ότι ο εκάστοτε Οικουμενικός Πατριάρχης δεν θα μπορούσε να κάνει τίποτα, δίχως την υποστήριξη των ισχυρών της δύσης, όπως της Αμερικής. Δεν είναι τυχαίο που συχνά, ο Πατριάρχης, κατηγορείται, από κάποιους, ακραίους και μη, ορθόδοξους κύκλους για «ξεπούλημα» στην νέα τάξη πραγμάτων. Είναι άλλωστε γνωστό το πώς η ισχυρή ελληνική ομογένεια, πίεζε χρόνια, την κυβέρνηση των Η.Π.Α για να προσφέρει βοήθεια στο ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο. Οι ίδιοι κύκλοι σήμερα χαιρετίζουν την ιδέα της παράδοσης των ηνίων της ορθόδοξης εκκλησίας στα χέρια της Μόσχας και τα επιτελεία προπαγάνδας, διαφόρων διεθνών κέντρων, εκμεταλλευόμενα το κλίμα, διαδίδουν «προφητείες» προς αυτήν την κατεύθυνση. Εν ολίγοις. το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης έχει ταυτιστεί με την Δύση και ό,τι αυτή εκπροσωπεί, ενώ το Πατριαρχείο της Μόσχας έχει ταυτιστεί με την Ανατολή και με την παλαιά δόξα της ορθοδοξίας. Είναι, άλλωστε, κοινό μυστικό ότι στο δυτικό κομμάτι της ορθόδοξης εκκλησίας οι εκκλησιαζόμενοι έχουν μειωθεί, το ορθόδοξο συναίσθημα έχει ατονήσει, ενώ οι τεράστιες κοινωνικές αλλαγές, που βιώνει κάθε μέρα ο δυτικός άνθρωπος, έχουν μειώσει το θρησκευτικό ενδιαφέρον, εξοβελίζοντας την Εκκλησία στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής.
Αντίθετα στη Ρωσική επικράτεια, η ορθοδοξία γνωρίζει πρωτοφανή άνθιση και οι πολίτες της παραμένουν πιστοί στην πατρογονική τους παράδοση. Αυτή η κατάσταση ενίσχυσε πιο πολύ της βλέψεις της Εκκλησίας της Μόσχας, η οποία εκμεταλλευόμενη τη λειψανδρία των μονών και των ενοριών των δυτικών αδελφών της, στέλνει στρατιές μοναχών σε μοναστήρια και εκκλησίες εκτός Ρωσίας, κατηγορούμενη μάλιστα, ότι χρησιμοποιεί αυτή τη μέθοδο ως δούρειο ίππο για την κατάκτηση του σκοπού της. Ειδικά μετά την δημιουργία της νέας έντασης μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας, η πρώτη δήλωσε με τη στάση της ότι το Ρωσικό κράτος και τα συμφέροντα του προηγείται κάθε εκκλησιαστικής απόφασης. Την κατάσταση επιδείνωσε σημαντικά η άρνηση της δύσης να δεχτεί τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Ρωσίας στην περιοχή της Ουκρανίας και η απόφασή της να την απομονώσει επιβάλλοντάς της κυρώσεις έχει, αναπόδραστα, άμεσο αντίκτυπο στη σχέση των δύο εκκλησιών. Η Μόσχα βλέπει στο πρόσωπο του Οικουμενικού Πατριάρχη τα συμφέροντα της Δύσης και δη της Αμερικής και ίσως όχι άδικα, είναι σαν να αντιμετωπίζει έναν εχθρό, το ίδιο ίσως και το Πατριαρχείο. Η κόντρα των δύο πλευρών έχει ταυτότητα και είναι η κόντρα μεταξύ Βορειοατλαντικής συμμαχίας και του άξονα Ρωσίας-Ιράν-Κίνας. Είναι, λοιπόν, τόσο διαφορετικοί αυτοί οι δύο κόσμοι, που είναι πολύ δύσκολο να γεφυρωθεί το χάσμα και να μην οδηγηθεί εκ νέου η ορθόδοξη εκκλησία σε νέο σχίσμα. Στο επόμενο μέρος θα δούμε και τις υπόλοιπες γεωπολιτικές εκτάσεις του ζητήματος που αφορούν τον Αραβικό κόσμο, την εμπλοκή των δύο σημαντικών πατριαρχείων στη Συρία και τα άλλα εδάφη τα οποία «βράζουν» και βρέχονται κάθε μέρα από το αίμα δεκάδων αθώων, καθώς και τη σημασία της Γεωθρησκευτικής συνάντησης του Πάπα με τον Πατριάρχη Μόσχας. Τέλος θα δούμε τη θέση της Ελλαδικής εκκλησίας σε όλο αυτό, η οποία δυστυχώς για άλλη μια φορά, σε μια τόσο μεγάλη στιγμή, βρίσκεται απομονωμένη.
0 comments