Γκουτιέρες: Γλυκοκοιτάζει το πάντρεμα συνομοσπονδίας και χαλαρής ομοσπονδίας

Γιάννος Χαραλαμπίδης

Οι ηγέτες των δυο Κοινοτήτων έχουν δηλώσει ετοιμότητα συμμετοχής σε νέα Πενταμερή και από την πλευρά του ο ΓΓ του ΟΗΕ κάνει διάφορες σκέψεις για τα επόμενα βήματα και ειδικά στην περίπτωση που θα αποφασίσει να προχωρήσει τη διαδικασία, αφού όμως πρώτα επισκεφθεί την Κύπρο η κ. Λουτ. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι μια από τις κεντρικές σκέψεις του κ. Γκουτιέρες είναι το πάντρεμα της τουρκικής συνομοσπονδίας με τη χαλαρή ομοσπονδία, κατά τρόπον, ώστε να μπορούν οι εμπλεκόμενοι μέσα από διατάξεις και ερμηνείες να δικαιολογήσουν το όποιο αποτέλεσμα προκύψει. Ο μεν Πρόεδρος φλερτάρει με τη χαλαρή ομοσπονδία, όμως το πρόβλημα εντοπίζεται στη δημόσια ρητορική της Τουρκίας και του κ. Τατάρ, που αναφέρονται χωρίς περιστροφές σε άλλες μορφές λύσης και δη σε αυτήν της συνομοσπονδίας και των δυο κρατών.

• Η ρητορική της Τουρκίας και η ξεχασμένη αναγνώριση της ΚΔ
• Η νέα navtex της Άγκυρας και τα τετελεσμένα
• Θέση της ΕΕ για αυτόματες κυρώσεις για την Αμμόχωστο

Τέσσερεις παγίδες της Πενταμερούς

Υπό αυτές τις συνθήκες εκφράζονται φόβοι ότι, εάν ο Πρόεδρος μεταβεί σε μιαν άτυπη Πενταμερή χωρίς να ξεκαθαρίσει εκ των προτέρων το σκηνικό, θα βρεθεί παγιδευμένος σε μια διαδικασία που θα οδηγεί:

1) Στην αναγνώριση του ψευδοκράτους αντί της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία. Επί τούτου εγείρεται το εξής ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν να θέτει η τουρκική πλευρά θέμα δυο κρατών και να είναι αντίθετη με τα ψηφίσματα του Σ. Ασφαλείας και το Πρωτόκολλο 10 για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ, και ο Πρόεδρος, από την άλλη, να μη θέτει ως βασική αρχή για την Πενταμερή την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία, όπως καθορίζει το διεθνές δίκαιο και η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005;

2) Σε διάβρωση και σιωπηρή κατάργηση των ψηφισμάτων 541 και 550, που καθορίζουν ρητώς ότι το ψευδοκράτος δεν μπορεί να είναι χωριστό κράτος. Συνεπώς δεν μπορεί να τεθεί επί τάπητος η λογική των δύο κρατών και της συνομοσπονδίας, εκτός και αν γίνει δεκτή ακόμη και σιωπηρώς από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας.

3) Σε αλλαγή της βάσης των συνομιλιών και μετατόπιση της συζήτησης σε μια συνομοσπονδιακή λύση.

4) Σε εμπέδωση των τετελεσμένων, που η Τουρκία επιδιώκει να δημιουργήσει εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Ενώ ο Πρόεδρος έθετε ως όρο την απομάκρυνση των τουρκικών πολεμικών πλοίων και ερευνητικών σκαφών για την Πενταμερή, την περασμένη Τετάρτη, μετά τη συνάντηση της Τρίτης με τον κατοχικό ηγέτη, και αφού δήλωσε ετοιμότητα για Πενταμερή, η Τουρκία εξέδωσε νέα Navtex στα νοτιοδυτικά της Πάφου εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, αλλά στη δική της, όπως ισχυρίζεται, υφαλοκρηπίδα.

Η ασπίδα του δικαίου

Η τουρκική θέση περί άλλων μορφών λύσης και δη συνομοσπονδίας, στην πρακτική των δυο κρατών, αλλάζει τη βάση των συνομιλιών. Ο Πρόεδρος, πάντως, για να διευκολύνει τη διαδικασία και με το σκεπτικό να μην κατηγορηθεί ως αρνητικός, έχει κατεβάσει την ασπίδα των ψηφισμάτων του Σ. Ασφαλείας για το ψευδοκράτος και την Αμμόχωστο, των οποίων ο σεβασμός και η εφαρμογή από την τουρκική πλευρά θα έπρεπε να ήταν πρόκριμα για την Πενταμερή. Τονίζεται αυτό διότι η τουρκική θέση είναι αντίθετη με τα ψηφίσματα 541 και 550, που καθορίζουν ρητώς ότι το ψευδοκράτος και οι θεσμοί του δεν αναγνωρίζονται διεθνώς. Λογικό είναι ότι ο Πρόεδρος θα πρέπει να καταστήσει σαφές προς τον κ. Γκουτιέρες πως δεν έχει εντολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας ή από οποιονδήποτε άλλο να συγκαλέσει Πενταμερή, όταν η εκ των προτέρων θέση της μίας εκ των δυο πλευρών, δηλαδή της τουρκικής, επιδιώκει την ακύρωση της εννόμου τάξεως και των ψηφισμάτων του Σ. Ασφαλείας. Το ίδιο ισχύει για την Αμμόχωστο. Πώς, λοιπόν, μεταβαίνει ο Πρόεδρος σε Πενταμερή χωρίς να αξιώσει από τον ΓΓ του ΟΗΕ να ζητήσει από την τουρκική πλευρά την ανάκληση της απόφασης για το παράνομο άνοιγμα τμήματος του παραλιακού μετώπου της πόλης, όταν υπάρχει επί τούτου σχετική δήλωση από πλευράς του Σ. Ασφαλείας;

Τα εμπόδια του Γκουτέρες

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ΓΓ του ΟΗΕ στην προσπάθειά του στο Κυπριακό είναι τα εξής: 1. Η τουρκική πλευρά δεν αφήνει ως αυτήν τη στιγμή κανένα φύλλο συκής σχετικά με τη λύση των δυο κρατών και τη συνομοσπονδία, πράγμα που φέρνει σε δύσκολη θέση τον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Όπως και η Νavtex, καθώς και η παρουσία του τουρκικού στόλου και των ερευνητικών σκαφών εντός της κυπριακής ΑΟΖ. 2. Ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Ρωσία μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο επιρροής επί της Τουρκίας. Η Μόσχα δεν έχει κανένα λόγο να πιέσει την Άγκυρα επί του Κυπριακού, λόγω των μεγάλων οικονομικών και ενεργειακών συμφερόντων που έχει να εξυπηρετήσει. Η Ουάσιγκτον βρίσκεται σε μεταβατικό πολιτικό και θεσμικό στάδιο και, μέχρι την ανάληψη καθηκόντων από τον νέο Πρόεδρο τον προσεχή Ιανουάριο του 2021, η επιρροή επί της Τουρκίας είναι μειωμένη. Το ερώτημα είναι, η ΕΕ είναι αυτή που θα βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά; Πάντως, επί του παρόντος δεν υπάρχει τέτοια πρόθεση. Παρότι γίνεται λόγος και από τη Γαλλία για την επιβολή κυρώσεων, καμιά επίσημη κίνηση δεν έχει γίνει. Δηλαδή δεν έχει υποβληθεί είτε από τη Γαλλία είτε από την Ελλάδα είτε από την Κύπρο συγκεκριμένο νομικό έγγραφο, επί τη βάσει του οποίου να ζητούνται κυρώσεις κατά τρόπο τεκμηριωμένο, που θα επιφέρουν κόστος στην Άγκυρα, για να είναι δυνατή η αλλαγή της στάσης της είτε στο Αιγαίο είτε στο Κυπριακό. Για την Κυπριακή Δημοκρατία υπάρχει εγκεκριμένο νομικό πλαίσιο για την επιβολή κυρώσεων, αλλά μένει ακόμη αναξιοποίητο.

Το χειρότερο σενάριο

Το χειρότερο σενάριο για τον ΓΓ του ΟΗΕ είναι να συγκληθεί η άτυπη Πενταμερής, αλλά οι δυο πλευρές να παραμείνουν στις θέσεις τους και δη σε αυτές που δηλώνουν δημόσια, οπότε θα κηρυχθεί αδιέξοδο. Και τότε τι θα πράξει ο κ. Γκουτιέρες; Θα καταλογίσει ευθύνες και σε ποιον; Ακόμη και αν καταλογίσει ευθύνες στην τουρκική πλευρά, πώς θα επωμιστεί κόστος όταν το Κυπριακό δεν είναι κάτω από το Κεφάλαιο 7, εντός του οποίου επιτρέπεται η επιβολή μέτρων και κυρώσεων; Εφόσον, μάλιστα, δεν ξεκαθαρίζει το θέμα της Αμμοχώστου ως προϋπόθεση, δηλαδή ως αυτονόητη συμμόρφωση της τουρκικής πλευράς με τα ψηφίσματα του Σ. Ασφαλείας προτού αρχίσει η Πενταμερής, τότε το θέμα της Αμμοχώστου θα συνιστά απειλή στο πλαίσιο των όποιων συνομιλιών στην εξής βάση: Εάν αποτύχει η διαδικασία και δεν υποχωρήσει ο Πρόεδρος στις τουρκικές αξιώσεις, η Άγκυρα θα προχωρήσει σε νέα τετελεσμένα στην Αμμόχωστο ώς την Καρπασία. Οι σχεδιασμοί υπάρχουν και η «Σημερινή» τούς είχε αποκαλύψει από τον Σεπτέμβριο του 2019, χωρίς να υπάρξει αντίδραση από την κυπριακή Κυβέρνηση και τη λοιπή κομματική ηγεσία. Ταυτοχρόνως, η συνεχής παρουσία του «Μπαρμπαρός» και των τουρκικών πολεμικών σκαφών στην Κυπριακή ΑΟΖ εδραιώνει την τουρκική θέση για τη δημιουργία συνθηκών ανακατανομής της στο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού.

Βασικές θέσεις απεγκλωβισμού

Εάν ο Πρόεδρος θέλει να αποφύγει νέους εγκλωβισμούς και παγίδες οφείλει: 1. Να ζητήσει από την κ. Λουτ και τον ΓΓ του ΟΗΕ να μη συγκαλέσουν Πενταμερή εάν η τουρκική πλευρά δεν ακυρώσει την απόφασή της για την Αμμόχωστο και αν δεν δεσμευτεί ότι δεν θα προχωρήσει σε νέα τετελεσμένα, καθώς και ότι θα επιστρέψει την πόλη στους νόμιμους κατοίκους της, όπως τα ψηφίσματα του Σ.Α. καθορίζουν. Αυτές, άλλωστε, είναι οι εντολές που έχουν και η κ. Λουτ και ο κ. Γκουτιέρες από το Σ.Α. 2. Να θέσει θέμα εντός της ΕΕ για την έκδοση θέσης εντός των Συμπερασμάτων του Συμβουλίου ότι εάν η τουρκική πλευρά προχωρήσει σε νέα τετελεσμένα στην Αμμόχωστο θα επιβληθούν αυτομάτως κυρώσεις και επί της Άγκυρας και επί των Τουρκοκυπρίων. Θα πρέπει, δε, να υποδειχθεί στους εταίρους μας ότι, ούτως ή άλλως, θα ασκηθεί βέτο σε κάθε βήμα της τουρκικής ενταξιακής πορείας και προσφυγή στο Δικαστήριο του Λουξεμβούργου, εάν η Επιτροπή δεν επέμβει για την πλήρη εφαρμογή της τελωνειακής ένωσης, την οποία παραβιάζει η Τουρκία στην πρακτική του αθέμιτου ανταγωνισμού. Έτσι θα κατανοήσουν και οι εταίροι μας και η Άγκυρα ότι υιοθετούμε πολιτική αποτροπής και πραγματικού κόστους και δη οικονομικού, παραμένοντας επί των αρχών της ίδιας της ΕΕ. Και το βασικότερο είναι η δική μας αξίωση για αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία όπως η τελωνειακή ένωση, καθώς και η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 καθορίζουν. Αυτά όμως πρέπει να είναι ενταγμένα σε στρατηγική και πρέπει να υπάρχει πολιτική βούληση. Ούτε το ένα διαπιστώνεται, ούτε το άλλο…

*Χάρτης: Αυτή είναι η περιοχή, την οποία η Τουρκία έχει δεσμεύσει ώς τον Φεβρουάριο. Ο Πρόεδρος είχε δηλώσει ότι δεν θα ήταν δυνατό να συγκληθεί Πενταμερής με την Άγκυρα να αλωνίζει στην Κυπριακή ΑΟΖ και να βάζει το πιστόλι στον κρόταφο. Φαίνεται πάντως ότι υπαναχωρεί από τη θέση την οποία ο ίδιος καθόρισε ως κόκκινη γραμμή, τη στιγμή που η τουρκική πλευρά επιμένει ωμά πλέον σε λύση συνομοσπονδίας…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

Πηγή: Σημερινή