Του Περικλή Νεάρχου Πρέσβυ ε.τ.
Φαίνεται παράδοξο και οξύμωρο, είναι όμως πραγματικότητα. Η κατάρρευση των ισλαμιστών που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Βόρεια και Νότια Συρία, κάτω από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς και την επέλαση του συριακού στρατού και των συμμάχων του, κορυφώνει την κρίση στη Συρία. Ο λόγος είναι προφανής. Η διαφαινόμενη συντριβή των ενεργούμενων και οι συνέπειες που απορρέουν από την ήττα τους αναγκάζουν τους παρασκηνιακούς πρωταγωνιστές να βγουν στο προσκήνιο και να προσπαθούν να ανασχέσουν την εξέλιξη των γεγονότων, απειλώντας με γενικότερη σύγκρουση.
Πρώτη από όλους, βεβαίως, η Άγκυρα. Η εμπλοκή της στον πόλεμο της Συρίας έμεινε για πολύ καιρό στη σκιά, παρά το γεγονός ότι τουλάχιστον στη Βόρεια Συρία, που ανεδείχθη στο σημαντικότερο έρεισμα των ισλαμιστών, ο ρόλος της ήταν πρωταγωνιστικός και καθοριστικός. Μέσα από αυτή διήλθαν ο κύριος όγκος των ξένων μαχητών, βαρύς εξοπλισμός και ο κάθε είδους εφοδιασμός. Μέσα στον κοινό ευρύτερο στόχο της ανατροπής του καθεστώτος Άσαντ και της επιβολής ενός ισλαμικού καθεστώτος, στηριζόμενου στη σουνιτική πλειοψηφία του πληθυσμού, η Τουρκία επεδίωκε τους δικούς της ιδιαίτερους στόχους:
- - Την αρπαγή σημαντικού μέρους της βόρειας Συρίας, με πρόσχημα την μικρή τουρκμενική μειονότητα
- - Τη δημιουργία προϋποθέσεων για την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου που θα μετέφερε, υπό τον έλεγχό της, φυσικό αέριο από το Κατάρ στις ακτές της Μεσογείου και στην Ευρώπη. Το έργο αυτό εντασσόταν στους μεγαλεπήβολους αμερικανικούς σχεδιασμούς για την υποκατάσταση του αντίστοιχου φυσικού αερίου που προμηθεύεται η Ευρώπη από τη Ρωσία.
- - Τον διεμβολισμό της Αυτόνομης Κουρδικής Περιοχής στη Συρία, που δίνει μία νέα, μεγάλη ώθηση στην ιδέα της δημιουργίας ανεξάρτητου κουρδικού εθνικού κράτους.
- - Την προώθηση της γεωπολιτικής και στρατηγικής παρουσίας της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, στο πλαίσιο της φιλόδοξης νεοοθωμανικής πολιτικής της γείτονος για ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη.
Η αμερικανική πολιτική, που είχε συμμετάσχει ενεργά στην ανάπτυξη του ισλαμικού κινήματος στη Συρία με τις γνωστές συγκεκαλυμμένες μεθόδους, αποβλέποντας στην ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, βρέθηκε σε αμηχανία. Η ρωσική παρέμβαση απεσόβησε την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ και δημιούργησε προϋποθέσεις για στρατηγική αντεπίθεση.
Οι περιφερειακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ άσκησαν πιέσεις για αμερικανική απάντηση. Ποιο νόημα θα είχε όμως μία αμερικανική επέμβαση, που θα δημιουργούσε και κινδύνους παγκοσμίου πολέμου;
Να ανατρέψει το καθεστώς Άσαντ, για να βάλει στη θέση του τους ακραίους ισλαμιστές;
Το δίλημμα αυτό δεν τίθεται για την Τουρκία, το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία. Αυτοί έχουν εκλεκτική συγγένεια και στενούς δεσμούς με τους ακραίους ισλαμιστές και κοινό παρονομαστή και στόχο την προώθηση του σουνιτικού Ισλαμισμού στη Μέση Ανατολή.
Η αντίφαση αυτή αναχαίτισε μέχρι σήμερα τις πιο ακραίες δυνάμεις των ΗΠΑ, που ασκούσαν πιέσεις στον αμερικανό Πρόεδρο να αντισταθμίσει τη ρωσική παρέμβαση στη Συρία με πιο ενεργητική πολιτική και να αποτρέψει την καταλυτική αλλαγή των γεωπολιτικών ισορροπιών στη Μέση Ανατολή.
Οι τουρκικές απειλές για χερσαία επέμβαση
Ο συριακός στρατός και οι σύμμαχοί του έχουν περικυκλώσει σχεδόν το Χαλέπι, που είναι η στρατηγική πόλη της Βόρειας Συρίας. Μαίνονται ήδη σκληρές μάχες για τη μικρή πόλη Handerat, μέσα από την οποία περνά η τελευταία δίοδος ανεφοδιασμού από την Τουρκία των ισλαμιστών που βρίσκονται πολιορκημένοι στο Χαλέπι. Όταν κλείσει και αυτή η δίοδος, η τύχη του πολέμου στη μεγάλη αυτή συριακή πόλη και, σε μεγάλο μέρος, σε ολόκληρη την Βόρεια Συρία, θα έχει κριθεί.
Η κατάρρευση του μετώπου συντελείται επιπλέον με την προέλαση των Κούρδων της Συρίας, οι οποίοι επιδιώκουν να συνενώσουν τη δυτική περιοχή του Αφρίν με την ανατολική περιοχή του Κομπάνι. Η ενδιάμεση περιοχή, μεταξύ Αζάζ και Τζαραμπλούς, μήκους 90 χιλιομέτρων περίπου, είναι η περιοχή την οποία θέλει η Άγκυρα να μετατρέψει σε ζώνη δήθεν ασφαλείας για να προστατεύσει τα σύνορά της και τους Τουρκμένους «αδελφούς» της, καθώς και για να λειτουργήσει ως ασφαλής περιοχή για τους πρόσφυγες. Πραγματικός, βεβαίως, στόχος της Άγκυρας είναι να κρατήσει ανοικτή την περιοχή αυτή για να διατηρήσει την επικοινωνία με τους ισλαμιστές τους οποίους υποστηρίζει, και να αποτρέψει τη δημιουργία μιας συνεκτικής Αυτόνομης Κουρδικής Περιοχής στη Συρία, που θα φθάνει μέχρι 50 χιλιόμετρα από τις ακτές της Μεσογείου.
Η Άγκυρα εκτοξεύει απειλές ότι δεν θα παραμείνει αδρανής. Πρωτοστατεί επίσης στην προπαγάνδα ότι οι ρωσικοί βομβαρδισμοί στη Συρία στρέφονται δήθεν κατά των αμάχων και κατά της αντιπολιτεύσεως και όχι κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Ράκα. Η προπαγάνδα αυτή είναι η νέα γραμμή, η οποία υποστηρίζεται και από τις ΗΠΑ, με στόχο να διαβληθεί η ρωσική παρέμβαση στη Συρία και να παρουσιασθεί ότι εξυπηρετεί ρωσικούς στρατηγικούς στόχους και το καθεστώς Άσαντ και όχι τον αγώνα κατά των ισλαμιστών.
Στο ίδιο πνεύμα, προετοιμάζεται το έδαφος για δράση χερσαίων δυνάμεων κατά των ισλαμιστών εκ μέρους του συνασπισμού των σαράντα χωρών, στον οποίο συμμετέχουν, βεβαίως, και οι χώρες που υποστηρίζουν τους ισλαμιστές, όπως η Τουρκία, το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας πολιτικής η Άγκυρα δηλώνει έτοιμη να συμμετάσχει με ισχυρές χερσαίες δυνάμεις και εκατοντάδες άρματα και πυροβόλα. Η ίδια επιφυλάσσεται, άλλωστε, να επέμβει, μονομερώς, εάν χρειασθεί, για να υπερασπίσει τις «κόκκινες γραμμές» της πολιτικής της, τις οποίες προβάλλει. Η Σαουδική Αραβία, άλλος μεγάλος «πολέμιος» των ισλαμιστών, δήλωσε ότι είναι έτοιμη να στείλει στη Συρία, εάν αποφασισθεί χερσαία επέμβαση υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, 150.000 στρατιώτες! Παρόμοιες δηλώσεις έκαναν και τα Εμιράτα του Κόλπου, που είναι υπό την επιρροή της.
Τα πραγματικά γεγονότα που προκάλεσαν ανησυχία ότι ο πόλεμος στη Συρία, αντί να φτάσει στο τέλος του με την προβλεπόμενη συντριβή των ισλαμιστών, υπάρχει κίνδυνος να πάρει νέες μεγαλύτερες διαστάσεις, είναι τα παρακάτω:
- Κατά πρώτο λόγο, η ανατροπή των συσχετισμών επί του εδάφους πριν από τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στη Γενεύη. Η αμερικανική πλευρά και οι σύμμαχοί της, ήλπιζαν ότι οι ισλαμιστές στη Βόρεια Συρία θα διατηρούσαν τις θέσεις τους μέχρι την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Θα ήταν δυνατό τότε να επιδιωχθεί κατάπαυση του πυρός, με βάση το κατεχόμενο από την κάθε πλευρά έδαφος. Στη συνέχεια, θα ασκούνταν πιέσεις για «λύση» του Συριακού πάνω στη βάση αυτή.
- Κατά δεύτερο λόγο, η συγκέντρωση από την Άγκυρα μεγάλων χερσαίων δυνάμεων κοντά στα συροτουρκικά σύνορα και οι εκτιμήσεις της Άγκυρας ότι υπάρχει τώρα αλλαγή στην αμερικανική πολιτική και ότι είναι πιθανόν να συγκατατεθούν οι ΗΠΑ σε τουρκική χερσαία επέμβαση στη Συρία, παρέχοντας στρατηγική στήριξη και αεροπορική κάλυψη.
Αφορμή για τις εκτιμήσεις αυτές έδωσαν οι σκληρές δηλώσεις του αμερικανού υπουργού Αμύνης, Άστον Κάρτερ, οι οποίες έγιναν ενόψει των προγραμματισμένων ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων για τη Συρία στη Γενεύη. Ενδέχεται επίσης να είχε η Άγκυρα διαβεβαιώσεις και ενθαρρύνσεις εκ μέρους υψηλών αμερικανών αξιωματούχων που επισκέφθηκαν προσφάτως την Τουρκία.
- Κατά τρίτο λόγο, η χειροτέρευση του κλίματος στις σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ, που εκφράσθηκε, μεταξύ άλλων, με τον τετραπλασιασμό των αμερικανικών αμυντικών δαπανών στην Ευρώπη. Η Συρία, με τις επιπτώσεις που έχει στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο, συνδέεται άμεσα, στη λογική της αμερικανικής στρατηγικής και γεωπολιτικής ισορροπίας, με το μέτωπο της Ουκρανίας και γενικά με την αναβίωση της αντιπαραθέσεως μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας στην Ευρώπη.
Χωρίς περιθώρια μεγάλων ελιγμών οι ΗΠΑ
Η αμερικανική πολιτική αντιμετωπίζει, προφανώς, με μεγάλη ενόχληση την ανατροπή των ισορροπιών στη Μέση Ανατολή. Γνωρίζει όμως ότι η ίδια δεν είναι άμοιρη ευθυνών για ό,τι συμβαίνει. Η παρασκηνιακή υποστήριξη των ισλαμιστών και η σύμπραξη με την ισλαμική πολιτική περιφερειακών της συμμάχων, όπως η Τουρκία, το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία, την εγκλώβισαν σε μία πολιτική που οδήγησε στον εφιάλτη του Ισλαμικού Κράτους και στον οικουμενικό του Τζιχαντισμού.
Η σημερινή προσπάθεια συγκαλύψεως μιας ανοικτής επεμβάσεως στη Συρία, από τις χώρες που πρωταγωνίστησαν στην υποστήριξη των ισλαμιστών, ως δήθεν κατευθυνόμενης κατά των ακραίων ισλαμιστών, αποτελεί εμπαιγμό της κοινής λογικής. Δεν μπορεί να υποστηριχθεί σοβαρά ένα τέτοιο επιχείρημα όσο κι αν ενταθεί η προπαγάνδα για τους ρωσικούς βομβαρδισμούς στη βόρεια Συρία και για τη δήθεν μετριοπαθή αντιπολίτευση που βρίσκεται εκεί.
Από την άποψη αυτή είναι πραγματικά εντυπωσιακές και θλιβερές οι δηλώσεις στις οποίες προέβη η Γερμανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, κατά την επίσκεψή της στην Τουρκία σε σχέση με τη Συρία. Εξέφρασε τον «αποτροπιασμό» της και τον «τρόμο» της για τους ρωσικούς βομβαρδισμούς στο Χαλέπι και στη Βόρεια Συρία. Συντάχθηκε, ούτε λίγο ούτε πολύ, με την τουρκική άποψη ότι το πρόβλημα δεν είναι οι ακραίοι ισλαμιστές στη Συρία, αλλά οι ρωσικοί βομβαρδισμοί!
Δεν απέφυγε, με την ίδια ευκαιρία, περίεργες δηλώσεις, με αφορμή την λαθρομετανάστευση και τον έλεγχό της, με τις οποίες αναφέρθηκε στο ΝΑΤΟ ως φορέα που θα μπορούσε να συμβάλει στον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών στο Αιγαίο. Η Μέρκελ έχει περιέλθει, με την πολιτική της, σε δύσκολη θέση στη χώρα της και πλειοδοτεί σε κάθε είδους ανταλλάγματα προς την Άγκυρα για να εξασφαλίσει τη συνεργασία της στον έλεγχο της ροής των προσφύγων και των λαθρομεταναστών προς την Ευρώπη.
Ως εκπρόσωπος όμως της μεγαλύτερης χώρας της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, η Άνγκελα Μέρκελ υπέχει μεγάλες ευθύνες για την αναβίωση στην Ευρώπη του ψυχροπολεμικού κλίματος, με αφορμή κυρίως τα γεγονότα της Ουκρανίας, στα οποία η ίδια προσωπικά είχε άμεση συμμετοχή. Αποτελεί νέο μεγάλο ολίσθημα η ευθυγράμμισή της τώρα με την Άγκυρα και την πολιτική της στη Συρία, τη στιγμή που ολόκληρη η Ευρώπη είδε σε ποια βαρβαρότητα οδηγεί ο ακραίος ισλαμισμός και ανησυχεί δικαιολογημένα για τον κίνδυνο της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας.
Ανεξάρτητα, πάντως, από τις δηλώσεις Μέρκελ, η κοινή γνώμη των λαών στην Ευρώπη δεν θα υποστηρίξει οποιαδήποτε τυχοδιωκτική πολιτική στρατιωτικής επεμβάσεως στη Συρία με ψευδείς παραστάσεις και ισχυρισμούς ότι αυτή θα στρεφόταν δήθεν κατά των ισλαμιστών.
Η αμερικανική πολιτική, που έχει, προφανώς, τον καθοριστικό λόγο, δεν είναι διατεθειμένη, παρά τις υπάρχουσες ακραίες φωνές, να προσφερθεί προς εκμετάλλευση από τους περιφερειακούς τους συμμάχους. Η παροχή αεροπορικής καλύψεως σε τουρκική χερσαία επέμβαση θα έφερνε τις ΗΠΑ σε μετωπική σύγκρουση με τη Ρωσία, που είναι εγκατεστημένη στη Συρία με ισχυρότατες δυνάμεις. Δεν διανοείται κανείς πως μια μεγάλη δύναμη, όπως η Ρωσία, που βρίσκεται στη Συρία με πρόσκληση της υπάρχουσας κυβερνήσεως, θα αναδιπλωθεί και θα υποχωρήσει για να επιτρέψει στην αμερικανική Αεροπορία να παράσχει κάλυψη σε τουρκική χερσαία εισβολή. Είναι ενδεικτική από την άποψη αυτή η έκτακτη διαταγή του Πούτιν, με την οποία ετέθη σε ύψιστη ετοιμότητα η Νότια και Νοτιοδυτική Στρατιωτική Περιφέρεια της Ρωσίας. Με την ίδια λογική, δεν μπορεί κανείς να διανοηθεί ότι οι ΗΠΑ θα αναλάβουν έναν τέτοιο κίνδυνο και μία τέτοια ανοικτή πρόκληση προς τη Ρωσία. Σημειωτέον, οι ΗΠΑ έχουν έρθει ήδη σε συνεννόηση με την τελευταία για τον συντονισμό των αεροπορικών επιθέσεως κατά των ισλαμιστών.
Κορυφαίο πρόβλημα για Ερντογάν το Κουρδικό
Η επιδιωκόμενη από την Άγκυρα κοινή δράση στη Συρία, περιλαμβάνει, με το άλλοθι του «τρομοκράτη», και τους Κούρδους της Συρίας. Αυτούς που έδωσαν τη μάχη και κράτησαν, μεταξύ άλλων, σαν άλλο Μεσολόγγι, το Κομπάνι. Η Άγκυρα τους θεωρεί «τρομοκράτες», με επιχείρημα τις πολιτικές σχέσεις που έχουν με το ΡΚΚ της Τουρκίας. Ως θεία Νέμεσις των ραδιουργιών της Τουρκίας στη Συρία, ανεδύθη μέσα από τον πόλεμο και μία δεύτερη Αυτόνομη Κουρδική Περιοχή.
Η επιβίωση και η παγίωσή της, σε όλη της την έκταση μέχρι δυτικά το Αφρίν, είναι πραγματικός εφιάλτης για την Άγκυρα. Θέλει, με κάθε τρόπο, να διεμβολίσει και να διαλύσει την περιοχή αυτή. Οι Κούρδοι όμως της Συρίας αντιπροσωπεύουν, στην Ανατολική και Βόρεια Συρία, την αξιόπιστη χερσαία δύναμη κατά των ισλαμιστών.
Οι Αμερικανοί, που έχουν προνομιακές σχέσεις με τους Κούρδους του Ιράκ, δεν θα ήθελαν, λόγω Τουρκίας, να αποξενωθούν από τους Κούρδους της Συρίας. Υπολογίζουν πολύ, σε μακροπρόθεσμη βάση, στον κουρδικό εθνικό παράγοντα, που θα μπορούσε να αποτελέσει έναν φιλικό και σημαντικό στρατηγικό παράγοντα στο σημείο συναντήσεως τριών κόσμων: του ιρανικού, του αραβικού και του τουρκικού.
Το Ισραήλ, δια στόματος της υπουργού Εσωτερικών και άλλων επισήμων, πήρε ανοικτά θέση υπέρ της δημιουργίας εθνικού κουρδικού κράτους. Η Ρωσία αποκατέστησε ήδη σχέσεις συνεργασίας με το YPG και το PYD, που είναι αντιστοίχως ο στρατιωτικός και πολιτικός βραχίονας των Κούρδων τη Συρίας. Οι Κούρδοι διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην επίθεση κατά των ισλαμιστών στη Βόρεια Συρία, προελαύνοντας από δυτικά και από ανατολικά. Η εγκατάσταση βάσεως αντιαεροπορικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς S-400 από τους Ρώσους στο Καμισλί, βόρεια της Χασάκα, στη Βορειοανατολική Συρία, κοντά στα τουρκικά σύνορα, παρέχει ομπρέλα προστασίας στους Κούρδους. Οι τελευταίοι ενισχύθηκαν επίσης με αντιαρματικά και άλλα όπλα.
Συμπερασματικά, η Άγκυρα, παρά τις απειλές και τις συγκεντρώσεις στρατευμάτων στα σύνορα, δεν θα τολμήσει να εισβάλει στη Συρία, εάν δεν εξασφαλίσει αμερικανική αεροπορική κάλυψη. Η τελευταία είναι δύσκολο να δοθεί, γιατί θα οδηγούσε σε μεγάλη διεθνή σύγκρουση.
Θέλουν οι ΗΠΑ μία τέτοια σύγκρουση τη στιγμή αυτή για γενικότερους λόγους; Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μία πορεία επικίνδυνης κλιμακώσεως της εντάσεως στις σχέσεις τους με τη Ρωσία. Οι εντάσεις όμως αυτές εξελίσσονται, όπως και τον Ψυχρό Πόλεμο, σε ένα πλαίσιο πυρηνικής ισορροπίας, που δεν επιτρέπει μοιραία λάθη και μετωπικούς στρατηγικούς παραλογισμούς.
Η συνειδητοποίηση της καταστάσεως αυτής μεταφέρει τις εντάσεις σε περιφερειακό επίπεδο και σε δευτεραγωνιστές και τριταγωνιστές. Η Τουρκία μπορεί να κάνει το λάθος να εισβάλει στη Συρία από λανθασμένο υπολογισμό και παρασυρόμενη από τις δικές της προτεραιότητες και «κόκκινες γραμμές». Θα πληρώσει, στην περίπτωση αυτή, το τίμημα.
Η Μόσχα ανησυχεί από τις φιλοδοξίες της Άγκυρας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στα μεγαλεπήβολα σχέδιά της στην πολεμική βιομηχανία, που περιλαμβάνουν, ως κρυφό στόχο, σε προοπτική την απόκτηση πυρηνικών όπλων. Οι ΗΠΑ δεν έχουν εμπιστοσύνη στον Ερντογάν. Θέλουν μία Τουρκία πιο κοντά στην Ευρώπη και στο ΝΑΤΟ. Μία Τουρκία που θα εντάσσεται στην υψηλή στρατηγική των ΗΠΑ και όχι να επιδιώκει μία δική της πολιτική. Μία πολιτική, μάλιστα, που φιλοδοξεί να αποκτήσει ρόλο μεγάλης δυνάμεως με την ιδεολογία του Ισλάμ.
Η σύγκλιση των δύο μεγάλων δυνάμεων στο Κουρδικό θα μπορούσε να είναι κι ένας τρόπος για την επίτευξη του ίδιου αποτελέσματος, με εκκίνηση της κάθε δυνάμεως από διαφορετική αφετηρία. Με τα δεδομένα αυτά, το πιθανότερο σενάριο είναι η πλήρης ήττα και κατάρρευση των ισλαμιστών στη Συρία. Η ήττα αυτή θα είναι επίσης ήττα της ισλαμικής Τουρκίας του Ερντογάν και του ακραίου Ισλαμισμού, που εξελίσσεται σε έναν επικίνδυνο διεθνή παράγοντα. Για την Τουρκία, η ρήξη με τον ρωσικό παράγοντα θα έχει διάρκεια και η προοπτική αυτή είναι μία άλλη παράμετρος που θα προσδιορίσει τις σχέσεις και τις ισορροπίες στην περιοχή, που επηρεάζουν άμεσα και την Ελλάδα.
Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 327
0 comments