Adelman Jeremy, Delatte Anne-Laure
Ο περιορισμός της εθνικής κυριαρχίας ευνόησε τη μεταπολεμική ευημερία αλλά αυτή η τάξη πραγμάτων δείχνει να έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της
H Aνγκελα Μέρκελ είναι πλέον ο μοναδικός στυλοβάτης μιας παγκόσμιας τάξης που καταρρέει, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ ανήκει στη νέα διεθνή της απομόνωσης
«Η Αμερική Πρώτη» φωνάζει ο Ντόναλντ Τραμπ. «Η Βρετανία Πρώτη» λένε οι υποστηρικτές του Brexit. «Η Γαλλία Πρώτη» η Μαρίν Λεπέν και το Εθνικό Μέτωπο. «Η Ρωσία Πρώτη» διακηρύσσει ο Βλαντίμιρ Πούτιν του Κρεμλίνου. Με τόσο μεγάλη έμφαση στην εθνική κυριαρχία σήμερα, η παγκοσμιοποίηση μοιάζει καταδικασμένη. Αλλά δεν είναι. Η μάχη που δίνεται σήμερα δεν είναι μεταξύ της παγκοσμιοποίησης και της αντι-
παγκοσμιοποίησης. Αντίθετα, ο κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με δύο μοντέλα ολοκλήρωσης: το ένα είναι πολυμερές και διεθνιστικό. Το άλλο είναι διμερές και ιμπεριαλιστικό. Σε όλη τη διάρκεια της σύγχρονης εποχής, ο κόσμος ταλαντεύεται μεταξύ των δύο. Από το 1945 και μετά, οι διεθνιστές είχαν το πάνω χέρι. Υποστηρίζουν τη συνεργασία και τους πολυμερείς θεσμούς προκειμένου να προωθηθούν τα παγκόσμια δημόσια αγαθά όπως η ειρήνη, η ασφάλεια, η οικονομική σταθερότητα και η περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Πρόκειται για ένα μοντέλο που περιορίζει την εθνική κυριαρχία δεσμεύοντας τα κράτη σε κοινές νόρμες, κανόνες και συνθήκες. Το 2016 η ζυγαριά έγειρε προς τους θιασώτες του διμερούς μοντέλου, που θεωρούν ότι η εθνική κυριαρχία αποτελεί τον σκοπό. Οσο λιγότεροι είναι οι εξωτερικοί περιορισμοί τόσο το καλύτερο: η ειρήνη και η ασφάλεια προκύπτουν από την ισορροπία των μεγάλων δυνάμεων.
παγκοσμιοποίησης. Αντίθετα, ο κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με δύο μοντέλα ολοκλήρωσης: το ένα είναι πολυμερές και διεθνιστικό. Το άλλο είναι διμερές και ιμπεριαλιστικό. Σε όλη τη διάρκεια της σύγχρονης εποχής, ο κόσμος ταλαντεύεται μεταξύ των δύο. Από το 1945 και μετά, οι διεθνιστές είχαν το πάνω χέρι. Υποστηρίζουν τη συνεργασία και τους πολυμερείς θεσμούς προκειμένου να προωθηθούν τα παγκόσμια δημόσια αγαθά όπως η ειρήνη, η ασφάλεια, η οικονομική σταθερότητα και η περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Πρόκειται για ένα μοντέλο που περιορίζει την εθνική κυριαρχία δεσμεύοντας τα κράτη σε κοινές νόρμες, κανόνες και συνθήκες. Το 2016 η ζυγαριά έγειρε προς τους θιασώτες του διμερούς μοντέλου, που θεωρούν ότι η εθνική κυριαρχία αποτελεί τον σκοπό. Οσο λιγότεροι είναι οι εξωτερικοί περιορισμοί τόσο το καλύτερο: η ειρήνη και η ασφάλεια προκύπτουν από την ισορροπία των μεγάλων δυνάμεων.
Πρόκειται για ένα μοντέλο που ευνοεί τους ισχυρούς και τιμωρεί τους αδύναμους και επιβραβεύει τον ανταγωνισμό και όχι τη συνεργασία. Στο μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα, η ενσωμάτωση ήταν ένα υβρίδιο διεθνισμού και ιμπεριαλισμού. Το ελεύθερο εμπόριο έγινε ευαγγέλιο, η μαζική μετανάστευση ήταν καλοδεχούμενη και οι χώρες υιοθέτησαν νέες παγκόσμιες νόρμες. Οι υποστηρικτές της παγκοσμιοποίησης μπορούσαν όμως να είναι και «τραμπούκοι»: η συνθήκη του Νάνκινγκ το 1842 μεταξύ της Βρετανίας και της Κίνας, που καθυπόταξε την Κίνα στη Δύση. Και το πιο άσχημο πρόσωπο του διμερούς ιμπεριαλισμού αντανακλάται στον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό στη Δύση.
Στην πιο τρομακτική περίοδο της Ιστορίας, το διμερές μοντέλο είχε το πάνω χέρι. Μεταξύ του 1914 και 1945, η επιδίωξη του εθνικού μεγαλείου οδήγησε σε καταστροφικούς οικονομικούς ανταγωνισμούς και μαζική βία. Η κατάρρευση της Γουόλ Στριτ το 1929 έδωσε το τελικό χτύπημα σε μία διεθνή τάξη που χαροπάλευε. Οι χώρες απομονώνονταν και μέχρι το 1933 το διεθνές εμπόριο έφθασε στο ένα τρίτο του επιπέδου του 1929. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τη νίκη των Συμμάχων, τα κράτη συμφώνησαν σε διεθνείς κανόνες και θεσμούς. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση βρέθηκε στο επίκεντρο αυτού του πειράματος της πολυμερούς παγκοσμιοποίησης.
Με τη γαλλογερμανική συμφιλίωση, η Ευρώπη, μία χρόνια ζώνη συγκρούσεων, έγινε μία περιοχή μοναδικής συνεργασίας.
Με τη γαλλογερμανική συμφιλίωση, η Ευρώπη, μία χρόνια ζώνη συγκρούσεων, έγινε μία περιοχή μοναδικής συνεργασίας.
Ο περιορισμός της εθνικής κυριαρχίας επέτρεψε το παγκόσμιο εμπόριο, τις επενδύσεις και τη μετανάστευση, ευνοώντας τη μεταπολεμική ευημερία. Δισεκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν από την φτώχεια. Η σχετική ειρήνη διατηρήθηκε. Αλλά η Νέα Παγκόσμια Τάξη Πραγμάτων δείχνει να έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της. Μετά τη δεκαετία του 1980, η παγκόσμια ενσωμάτωση συνοδεύτηκε από αυξανόμενες εσωτερικές ανισότητες. Ενώ ο ορίζοντας επεκτεινόταν για τους μορφωμένους κοσμοπολίτες των μεγάλων πόλεων, οι δεσμοί μεταξύ των πολιτών αποδυναμώνονταν καθώς τα εθνικά κοινωνικά συμβόλαια αποδομούνταν. Αυτή η άμβλυνση των παγκόσμιων διαχωριστικών γραμμών βάθυνε τις εσωτερικές διαχωριστικές γραμμές και άνοιξε ο δρόμος για την επιστροφή των υποστηρικτών του διμερούς μοντέλου.
Ηγέτες όπως ο Βλαντίμιρ Πούτιν της Ρωσίας, επιθυμούσαν την επιστροφή σε έναν κόσμο ισχυρής εθνικής κυριαρχίας, που δεν θα περιοριζόταν από τις πολυμερείς αβρότητες. Τώρα βρίσκουν συμμάχους σε σημαντικές χώρες όπως οι ΗΠΑ. Το ενδιαφέρον πλέον προσελκύει η Γαλλία και οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές της. Αυτό που βρίσκεται σε κίνδυνο είναι η γαλλογερμανική μηχανή που οδηγεί την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, κρατώντας την στο επίκεντρο του μεταπολεμικού πολυμερούς συστήματος. Μία νίκη της Λεπέν τον Μάιο θα σημάνει το τέλος της ΕΕ, αφήνοντας την Ανγκελα Μέρκελ μοναδικό στυλοβάτη μιας παγκόσμιας τάξης που καταρρέει. Ας φανταστούμε μία σκηνή στη σύνοδο των G7 λίγες εβδομάδες μετά τη νίκη της Λεπέν. Οι ΗΠΑ και ο Καναδάς διαφωνούν για τη NAFTA. Η Βρετανία διαφωνεί με τη Γαλλία και τη Γερμανία για το Brexit. Η Ιαπωνία κλονίζεται από το τέλος της TPP. Και καθώς τα κράτη γυρνούν την πλάτη στις παγκόσμιες δεσμεύσεις τους, οι πρόσφυγες, που πνίγονται στη Μεσόγειο, αποτελούν την επιτομή μιας περασμένης εποχής.
Ο κ. Jeremy Adelman είναι διευθυντής του Εργαστηρίου Διεθνούς Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον, ενώ η κυρία Anne-Laure Delatte είναι ερευνήτρια στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας.
ΒΗΜΑ
0 comments