Των Δημήτρη Τσαϊλά και Αλέξανδρου Δρίβα*
Μια τεράστια παρεξήγηση φαίνεται να λαμβάνει χώρα μετά την αυγή του 21ου αιώνα, είναι αυτή που έχει να κάνει με τις Ευρωατλαντικές σχέσεις. Με μεγάλο στρατηγικό αρχιτέκτονα τον ιδιοφυή George Kenan, ο χώρος μεταξύ των δύο ακτών του Ατλαντικού Ωκεανού, όφειλε να συσπειρωθεί. Οι ΗΠΑ μετά το τέλος του Β’ Π.Π, αποφάσισαν να γίνουν η δύναμη που θα διανέμει τα συλλογικά αγαθά, (πχ. ασφάλεια) στον δυτικό κόσμο.
Η θεωρία της ηγεμονικής σταθερότητας, (βλ. Robert Gilpin, Πόλεμος και Αλλαγή στη Διεθνή Πολιτική) περιγράφει πολύ καλά αυτόν το ρόλο που αποφάσισαν οι ΗΠΑ να διαδραματίσουν. Το πλαίσιο εντός του οποίου οι ΗΠΑ πήραν αυτήν την απόφαση, ήταν το διπολικό-ψυχροπολεμικό. Η Ευρώπη χρειαζόταν ανασυγκρότηση σε κάθε πτυχή της πολιτικής της ύπαρξης. Έτσι, μαζί με το ΝΑΤΟ, ένα άλλο, «οικονομικό» ΝΑΤΟ, αναδύθηκε. Η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι Ευρωατλαντικές σχέσεις χρειάστηκε να επαναπροσδιοριστούν. Ήδη 15 περίπου χρόνια πριν την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι ΗΠΑ εμφάνισαν έλλειμμα στο εμπορικό τους ισοζύγιο. Λίγα χρόνια πριν την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι μισθοί στις ΗΠΑ άρχισαν να παγώνουν. Την ίδια στιγμή, η Ε.Ε προσπαθούσε να ολοκληρώσει την αγορά της και να γίνει μια αυτόνομη πολιτική οντότητα στη διεθνή πολιτική.
Ενώ η Ε.Ε παρουσιάστηκε σαν πρότυπο περιφερειακής ολοκλήρωσης και ως παράδειγμα ειρηνικής και δημιουργικής συνύπαρξης πολλών κρατών, τα πράγματα δεν είχαν αυτήν την εξέλιξη. Ήδη από την αρχή του 21ου αιώνα, οι ευρωπαϊκές χώρες (κυρίως Γαλλία και Γερμανία) έδειξαν απροθυμία να ακολουθήσουν τις ΗΠΑ στις μεσανατολικές τους περιπέτειες. Οι διαφορές στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, οι ενδο-νατοϊκές διαφορές, (Σύνοδος Βουκουρεστίου και υποψηφιότητα για εισδοχή μελών όπως η Γεωργία και η Ουκρανία) αλλά και οι σχέσεις ΝΑΤΟ-Ε.Ε και κυρίως ΗΠΑ-Ε.Ε, άρχισαν να μας θυμίζουν πως η ευρωατλαντική ειρήνη, υπήρξε τέτοια επειδή έλαβε χώρα στον Ψυχρό Πόλεμο. Υπήρχε κοινός αντίπαλος. Η Ρωσία, κατάφερε να εξαρτήσει την οικονομία της Ε.Ε από το ρωσικό αέριο. Η Ε.Ε αυτονομήθηκε έτι περαιτέρω από τις ΗΠΑ οι οποίες θεωρούν ζωτικό χώρο την Ευρώπη.
Η Ουάσινγκτον δρα όπως θα δρούσε μια υπερδύναμη που βλέπει πως αν δεν προβεί στην απαραίτητη προβολή ισχύος, θα απωλέσει την πρωτοκαθεδρία στις διεθνείς υποθέσεις. Το ρήγμα μεταξύ ΗΠΑ-Γερμανίας και ΗΠΑ-Βρυξελλών, προσώρας μοιάζει πολύ βαθύ. Ποιος έχει επωφεληθεί από τον ολοένα και μεγαλύτερο διχασμό της Δύσης; Πρώτα η Ρωσία και δευτερευόντως η Κίνα. Η Ρωσία ήταν στρατηγικός εταίρος της Ε.Ε όταν οι ΗΠΑ καλούσαν την Ε.Ε να περιορίσει τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Σήμερα, με την παρουσία του Trump στις ΗΠΑ η Ρωσία μοιάζει να μην υπολογίζει τις όποιες απειλές της Ε.Ε προς τη Μόσχα, γνωρίζοντας πως το ενδιαφέρον των ΗΠΑ αυτή τη στιγμή βρίσκεται στη Μέση Ανατολή αλλά και στην Ανατολική Ασία.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump δεν θα καταστήσει την Ευρώπη πιο δυνατή. Αντίθετα, ότι είναι κακό για την Ευρώπη είναι και κακό για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με την αύξηση της αμφιβολίας σχετικά με τις δεσμεύσεις προς το ΝΑΤΟ, ο Trump έχει ήδη βλάψει την ασφάλεια της Ευρώπης, κάνοντας τους συμμάχους και αντιπάλους να αναρωτiούνται αν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας αξιόπιστος σύμμαχος. Η απάντηση της Ευρώπης είναι η μεγαλύτερη ολοκλήρωση στην άμυνα μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών. Αυτό δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη, διότι αυτή η σχολή σκέψης υποστηρίζει, την ισχυροποίηση και αμυντική ενοποίηση, από τις περιόδους του Barack Obama και του George Bush όταν ήταν πρόεδροι των ΗΠΑ. Αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι η αμυντική ενοποίηση είναι κοστοβόρος στην παρούσα φάση και θα αρχίσει να αποδίδει μετά από χρόνια, σπαταλώντας σπάνιους πολιτικούς και οικονομικούς πόρους. Παρουσιάζεται ως εναλλακτική λύση για τη συμπεριφορά των ΗΠΑ ως αναξιόπιστος σύμμαχος.
Ωστόσο, είναι μια ψευδαίσθηση, γιατί ευρωπαϊκή ολοκλήρωση της άμυνας περισσότερο θα πετύχει μόνο σε συνεργασία με τις ΗΠΑ. Η ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής άμυνας ήταν πάντα πιο επιτυχημένη όταν διεξάγεται μέσω του ΝΑΤΟ, ειδικά όταν υπάρχει ισχυρή ηγεσία των ΗΠΑ στη συμμαχία. Αντί να φλερτάρει με εναλλακτικές λύσεις, η Ευρώπη θα πρέπει να αξιοποιήσει περισσότερο τις δυνατότητες άμυνας του ΝΑΤΟ, όχι έξω από αυτό. Δεν μπορεί να υπάρξει ειρήνη στην Ευρώπη χωρίς το ΝΑΤΟ. Οι ευρωπαίοι σύμμαχοι πρέπει να ενεργούν υπεύθυνα και να μην επιτρέψουμε με τη συμπεριφορά ενός ατόμου να μειώσουμε την υποστήριξή μας και τις επενδύσεις στη διατλαντική συμμαχία.
Μετά την πρώτη του περιοδεία του στην Ευρώπη ως πρόεδρος των ΗΠΑ, οι επικριτές του Donald Trump υποστηρίζουν ότι ήταν μια καταστροφική σύνοδος στις διατλαντικές σχέσεις. Οι υποστηρικτές του υποστηρίζουν ότι τελικά έπεισε τους συμμάχους να πληρώσουν το μερίδιό, που τους αναλογεί στις δαπάνες του ΝΑΤΟ και ότι επανέφερε τις συναλλαγές και το κλίμα των συζητήσεων υπέρ της δικαιότερης ρυθμίσεις για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δύο διαφορετικές κοσμοθεωρίες αντικατοπτρίζουν το πολωμένο πλαίσιο της πολιτικής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ευρώπη, η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel εξέφρασε την απογοήτευσή της με τον Trump καλώντας για μια δυναμικότερη ευρωπαϊκή απάντηση στις συγκρούσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες πάνω από ειδικές πολιτικές. Ένα συναίσθημα προφανώς που συμμερίζονται πολλοί από τους ευρωπαίους εταίρους της.
Μένει να δούμε πώς η δυναμικότερη ευρωπαϊκή απάντηση πρόκειται να διαμορφωθεί. Για εμάς ούτε ο Trump ούτε οι αμερικανικές εγχώριες συζητήσεις θα πρέπει να είναι το κύριο ερέθισμα για περισσότερη ευρωπαϊκή ενότητα. Αυτό πρέπει να προέλθει από τους Ευρωπαίους που αναγνωρίζουν το δικό τους συμφέρον σε μια ευρύτερη και βαθύτερη Ευρώπη. Τα ξεσπάσματα του Trump δεν είναι αρκετά για να κάνουμε την Ευρώπη ισχυρότερη. Η διατλαντική συμμαχία έχει την καλύτερη ευκαιρία από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου για την αναγέννηση των δυνατοτήτων της και της στρατηγικής της.
*Ο Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υπονάυαραχος ε.α. και ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι υποψήφιος Δρ Διεθνών Σχέσεων, Συντονιστής της Ομάδας Ανατολικής Μεσογείου στο ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ
Liberal
0 comments