Συντάκτης:
Λίγες εβδομάδες πριν από την έκτακτη Σύνοδο των Πρυτάνεων της 8ης Ιουλίου, την Παρασκευή 16 Ιουνίου, με 945 σχόλια ολοκληρώθηκε η διαβούλευση επί του Σχεδίου Νόμου για την ανώτατη εκπαίδευση, η οποία ξεκίνησε στις 2 Ιουνίου. Σύμφωνα με τον υπουργό Παιδείας Κ. Γαβρόγλου, το ν/σ θα κατατεθεί στη Βουλή, διατηρώντας τη βασική φιλοσοφία του, για να ψηφιστεί μέσα στον Ιούλιο.
Το σχέδιο νόμου βρίσκεται στη λογική της εμπορευματοποίησης-ιδιωτικοποίησης που συνοδεύεται από την πάγια υποχρηματοδότηση, αφήνει άθικτη τη λογική του νόμου Διαμαντοπούλου στα ζητήματα διοίκησης και όχι μόνο, θεσμοθετεί τα δίδακτρα και υιοθετεί ανεπιφύλακτα το μοντέλο των τριών κύκλων σπουδών της Μπολόνια.
Το μοντέλο τού (καθόλου) νέου Πανεπιστημίου περιλαμβάνει έναν πρώτο κύκλο σπουδών άνευ διδάκτρων (αλλά όχι δωρεάν επί της ουσίας), έναν δεύτερο, επί πληρωμή, κύκλο σπουδών («μεταπτυχιακές σπουδές») κι έναν τρίτο (εκπόνηση διδακτορικής διατριβής) πρακτικά μόνο μέσα από χρηματοδοτούμενη έρευνα.
Το νέο Πανεπιστήμιο, που θα συντηρείται όλο και περισσότερο από την παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης (φυσικά με τέλη ή δίδακτρα), χρειάζεται και νέα πεδία «δράσης»: Κέντρα Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης που θα παρέχουν προγράμματα επί πληρωμή, δημιουργία παραρτημάτων (επιχείρηση franchise δηλαδή…) σε άλλες χώρες κ.λπ.
Η εμπορευματοποίηση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης κινείται σε δύο άξονες: αφενός θεσμοθέτηση υπαρχουσών λειτουργιών εμπορευματοποίησης του Πανεπιστημίου, που δεν είχαν κεντρική νομιμοποίηση, και αφετέρου διεύρυνση με νέες λειτουργίες εμπορευματοποίησης και επιχειρηματικής λειτουργίας του Πανεπιστημίου.
Η επιδίωξη εμπορευματοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης συναρτάται διεθνώς με τη δημοσιονομική πολιτική απόσυρσης κατά το δυνατόν του κράτους από τις δαπάνες για την παιδεία και τη δημιουργία πεδίων κερδοφορίας. Στην ελληνική περίπτωση, η κρίση-χρεοκοπία δίνει σε αυτήν την παρέμβαση μια διάσταση κατά κύριο λόγο δημοσιονομική.
Το υπουργείο Παιδείας αξιοποιεί την κατάσταση κατάρρευσης στην οποία βρίσκονται σήμερα τα Πανεπιστήμια για να επιβάλει όλες τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που ζητούν η Ε.Ε. και ο ΟΟΣΑ.
Σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρο της ΠΟΣΔΕΠ, Λάζαρο Απέκη, το μήνυμα του υπουργείου Παιδείας προς τα Πανεπιστήμια είναι: «πουλήστε ό,τι μπορείτε για να συμπληρώσετε τους όντως μειωμένους μισθούς σας και τους πόρους του ιδρύματός σας που έχουν συρρικνωθεί, και εμείς φροντίζουμε αφενός να σας απαλλάξουμε από κάθε θεσμικό εμπόδιο και αφετέρου κάθε ίδρυμα να διαθέτει ένα κατάλληλο όργανο για να διαχειρίζεται επιχειρηματικά όλο αυτό το εμπόριο».
Σύμφωνα με τη «Συνάντηση Πανεπιστημιακών Δασκάλων», με συρρικνωμένη και διαρκώς μειούμενη δημόσια χρηματοδότηση στα Πανεπιστήμια και εξαιρετικά μειωμένες και κατ’ εξακολούθηση μειούμενες τις αποδοχές των πανεπιστημιακών, η εμπορευματοποίηση εμφανίζεται ως η μόνη εναλλακτική λύση.
Ενδεικτικά είναι και τα εξής:
■ «Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορεί να οργανώνονται στα ΑΕΙ διετή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για αποφοίτους των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑ.Λ.), τα οποία θα παρέχουν σχετικά διπλώματα επιπέδου 5 του Εθνικού και Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων» (άρθρο 1).
■ Αποστολή των ΑΕΙ, μεταξύ άλλων, είναι: «Να συμβάλουν στη διά βίου μάθηση με σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας» (άρθρο 4).
■ Η Σύγκλητος μεταξύ άλλων: (i) «Αποφασίζει την ίδρυση Κέντρου Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης», (ii) «Αποφασίζει τη διοργάνωση, συνολικά ή εν μέρει, προγραμμάτων πρώτου κύκλου σπουδών σε ξένη γλώσσα σε συνεργασία με το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος» (άρθρο 13).
■ Το Κέντρο Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ), που ιδρύεται μετά από απόφαση της Συγκλήτου, απονέμει πιστοποιητικά μη τυπικής εκπαίδευσης.
Οι πόροι του Κέντρου περιλαμβάνουν: (i) χρηματοδοτήσεις από επιχειρησιακά ή άλλα προγράμματα που συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ενωση, (ii) χρηματοδοτήσεις από φορείς του Δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα και από την Ευρωπαϊκή Ενωση και άλλους διεθνείς οργανισμούς, (iii) έσοδα από εκπαιδευομένους, (iv) έσοδα από την ανάπτυξη, παραγωγή και αξιοποίηση εκπαιδευτικού και άλλου υλικού, από την εκπόνηση μελετών, από την παροχή υπηρεσιών και από την εκτέλεση επιμορφωτικών έργων που αφορούν τη διά βίου μάθηση (άρθρο 48).
■ Θεσμοθετούνται επίσημα τα δίδακτρα, με τη μορφή τελών φοίτησης στα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, το ύψος και η έκταση των οποίων μπορεί εύκολα να μεταβληθεί (άρθρα 32, 37 και 51). Το σημείο αυτό αξίζει μια πιο αναλυτική αναφορά.
Σύμφωνα με τους πανεπιστημιακούς του Δικτύου για το Πανεπιστημιακό Κίνημα, το υπουργείο Παιδείας, αναζητώντας κάποια «φύλλα συκής», αμβλύνει κάποιες αιχμές του Νόμου Διαμαντοπούλου, καταργώντας τα Συμβούλια Ιδρύματος, διευρύνοντας τη Σύγκλητο και επαναφέροντας τη φοιτητική συμμετοχή στα όργανα διοίκησης του Πανεπιστημίου και το «άσυλο».
Να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι τα Συμβούλια Ιδρύματος ήταν ουσιαστικά ανενεργά, απαξιωμένα και αποτυχημένα. Η διεύρυνση της Συγκλήτου, με τη συμμετοχή των προέδρων όλων των Τμημάτων, επιδιώκει καλύτερο συντονισμό και συναίνεση.
Στο νέο μοντέλο διοίκησης του Πανεπιστημίου, η μεταβίβαση της «εποπτείας» των Ιδρυμάτων στα «Ακαδημαϊκά Συμβούλια Ανώτατης Εκπαίδευσης και Ερευνας (ΑΣΑΕΕ)» στοχεύει στη «σύνδεση» των Πανεπιστημίων με τον κόσμο των επιχειρήσεων και τους τοπικούς παράγοντες.
Η φοιτητική συμμετοχή είναι εξαιρετικά περιορισμένη, και τουλάχιστον ως προς τη Σύγκλητο στην πράξη θα καταστεί μάλλον ανενεργή.
Παράλληλα, όπως επισημαίνει η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Σίσσυ Βελισσαρίου, στο όνομα της διαχείρισης του υπαρκτού προβλήματος του περιορισμού των υπέρογκων διδάκτρων και αμοιβών διδασκόντων σε κάποια οικονομικά πανεπιστήμια το νομοσχέδιο συνθηκολογεί με τον πλέον κραυγαλέο τρόπο στην ιδιωτικοποίηση του δημόσιου και δωρεάν αγαθού της παιδείας.
Η «συστηματοποίηση» των διδάκτρων στον «β’ κύκλο» είναι ο δούρειος ίππος για την πιθανή εισαγωγή διδάκτρων και στο προπτυχιακό επίπεδο. Το αν αυτό θα γίνει επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ή επί Ν.Δ. είναι αδιάφορο.
Και είναι εύλογο το ερώτημα της Σίσσυς Βελισσαρίου: Γιατί ο ΥΠΠΕΘ νομοθετεί στην πραγματικότητα με σημείο αναφοράς το ακραίο επιχειρηματικό πρότυπο ΑΕΙ που είναι, π.χ., το ΟΠΑ και όχι, π.χ., το ΕΜΠ, όπου τα ΠΜΣ γίνονται δωρεάν, γεγονός που καθόλου δεν το εμπόδισε να ανήκει στα κορυφαία 150 Πανεπιστήμια στο πεδίο της έρευνας στον κόσμο κατά την QS World University Rankings;
Ομως, ακόμη και αυτές οι περιορισμένες και ανώδυνες αλλαγές-«φύλλα συκής» έχουν ξεσηκώσει τους υποστηρικτές του «εκσυγχρονισμού» (συνέντευξη Τύπου από 30 πανεπιστημιακούς, όλοι γνωστοί για τον ακάματο αγώνα τους κατά του δημόσιου και δημοκρατικού πανεπιστημίου, όλα τα δεξιά ΜΜΕ, η ανακοίνωση της Συγκλήτου του ΟΠΑ και πρόσφατα οι απανωτές παρεμβάσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη). Με σημαία τους τα Συμβούλια Ιδρύματος και δαίμονα το «άσυλο» πολλοί από αυτούς μιλούν για επιστροφή στο «παρελθόν της ανομίας».
Τέλος, τα πυρά στρέφονται στην απαλλαγή από τα δίδακτρα στα μεταπτυχιακά προγράμματα [ΠΜΣ] των φτωχότερων φοιτητών μέσω κάποιων προστατευτικών διατάξεων, εμφανίζοντας, όπως θα δούμε, την εξαίρεση ως κανόνα.
Η δεξιά αυτή κριτική στοχεύει στη συσπείρωση ενός ήδη συσπειρωμένου εκλογικού ακροατηρίου με συντηρητικά ανακλαστικά, κάτι που άλλωστε επισφραγίζεται από τη σχετική τοποθέτηση Μητσοτάκη, με επίκεντρο «πιασάρικα» θέματα, όπως το άσυλο.
Το μοντέλο τού (καθόλου) νέου Πανεπιστημίου περιλαμβάνει έναν πρώτο κύκλο σπουδών άνευ διδάκτρων (αλλά όχι δωρεάν επί της ουσίας), έναν δεύτερο, επί πληρωμή, κύκλο σπουδών («μεταπτυχιακές σπουδές») κι έναν τρίτο (εκπόνηση διδακτορικής διατριβής) πρακτικά μόνο μέσα από χρηματοδοτούμενη έρευνα.
Το νέο Πανεπιστήμιο, που θα συντηρείται όλο και περισσότερο από την παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης (φυσικά με τέλη ή δίδακτρα), χρειάζεται και νέα πεδία «δράσης»: Κέντρα Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης που θα παρέχουν προγράμματα επί πληρωμή, δημιουργία παραρτημάτων (επιχείρηση franchise δηλαδή…) σε άλλες χώρες κ.λπ.
Η εμπορευματοποίηση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης κινείται σε δύο άξονες: αφενός θεσμοθέτηση υπαρχουσών λειτουργιών εμπορευματοποίησης του Πανεπιστημίου, που δεν είχαν κεντρική νομιμοποίηση, και αφετέρου διεύρυνση με νέες λειτουργίες εμπορευματοποίησης και επιχειρηματικής λειτουργίας του Πανεπιστημίου.
Η επιδίωξη εμπορευματοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης συναρτάται διεθνώς με τη δημοσιονομική πολιτική απόσυρσης κατά το δυνατόν του κράτους από τις δαπάνες για την παιδεία και τη δημιουργία πεδίων κερδοφορίας. Στην ελληνική περίπτωση, η κρίση-χρεοκοπία δίνει σε αυτήν την παρέμβαση μια διάσταση κατά κύριο λόγο δημοσιονομική.
Το υπουργείο Παιδείας αξιοποιεί την κατάσταση κατάρρευσης στην οποία βρίσκονται σήμερα τα Πανεπιστήμια για να επιβάλει όλες τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που ζητούν η Ε.Ε. και ο ΟΟΣΑ.
Σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρο της ΠΟΣΔΕΠ, Λάζαρο Απέκη, το μήνυμα του υπουργείου Παιδείας προς τα Πανεπιστήμια είναι: «πουλήστε ό,τι μπορείτε για να συμπληρώσετε τους όντως μειωμένους μισθούς σας και τους πόρους του ιδρύματός σας που έχουν συρρικνωθεί, και εμείς φροντίζουμε αφενός να σας απαλλάξουμε από κάθε θεσμικό εμπόδιο και αφετέρου κάθε ίδρυμα να διαθέτει ένα κατάλληλο όργανο για να διαχειρίζεται επιχειρηματικά όλο αυτό το εμπόριο».
Σύμφωνα με τη «Συνάντηση Πανεπιστημιακών Δασκάλων», με συρρικνωμένη και διαρκώς μειούμενη δημόσια χρηματοδότηση στα Πανεπιστήμια και εξαιρετικά μειωμένες και κατ’ εξακολούθηση μειούμενες τις αποδοχές των πανεπιστημιακών, η εμπορευματοποίηση εμφανίζεται ως η μόνη εναλλακτική λύση.
Ενδεικτικά είναι και τα εξής:
■ «Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορεί να οργανώνονται στα ΑΕΙ διετή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για αποφοίτους των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑ.Λ.), τα οποία θα παρέχουν σχετικά διπλώματα επιπέδου 5 του Εθνικού και Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων» (άρθρο 1).
■ Αποστολή των ΑΕΙ, μεταξύ άλλων, είναι: «Να συμβάλουν στη διά βίου μάθηση με σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας» (άρθρο 4).
■ Η Σύγκλητος μεταξύ άλλων: (i) «Αποφασίζει την ίδρυση Κέντρου Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης», (ii) «Αποφασίζει τη διοργάνωση, συνολικά ή εν μέρει, προγραμμάτων πρώτου κύκλου σπουδών σε ξένη γλώσσα σε συνεργασία με το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος» (άρθρο 13).
■ Το Κέντρο Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ), που ιδρύεται μετά από απόφαση της Συγκλήτου, απονέμει πιστοποιητικά μη τυπικής εκπαίδευσης.
Οι πόροι του Κέντρου περιλαμβάνουν: (i) χρηματοδοτήσεις από επιχειρησιακά ή άλλα προγράμματα που συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ενωση, (ii) χρηματοδοτήσεις από φορείς του Δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα και από την Ευρωπαϊκή Ενωση και άλλους διεθνείς οργανισμούς, (iii) έσοδα από εκπαιδευομένους, (iv) έσοδα από την ανάπτυξη, παραγωγή και αξιοποίηση εκπαιδευτικού και άλλου υλικού, από την εκπόνηση μελετών, από την παροχή υπηρεσιών και από την εκτέλεση επιμορφωτικών έργων που αφορούν τη διά βίου μάθηση (άρθρο 48).
■ Θεσμοθετούνται επίσημα τα δίδακτρα, με τη μορφή τελών φοίτησης στα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, το ύψος και η έκταση των οποίων μπορεί εύκολα να μεταβληθεί (άρθρα 32, 37 και 51). Το σημείο αυτό αξίζει μια πιο αναλυτική αναφορά.
Σύμφωνα με τους πανεπιστημιακούς του Δικτύου για το Πανεπιστημιακό Κίνημα, το υπουργείο Παιδείας, αναζητώντας κάποια «φύλλα συκής», αμβλύνει κάποιες αιχμές του Νόμου Διαμαντοπούλου, καταργώντας τα Συμβούλια Ιδρύματος, διευρύνοντας τη Σύγκλητο και επαναφέροντας τη φοιτητική συμμετοχή στα όργανα διοίκησης του Πανεπιστημίου και το «άσυλο».
Να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι τα Συμβούλια Ιδρύματος ήταν ουσιαστικά ανενεργά, απαξιωμένα και αποτυχημένα. Η διεύρυνση της Συγκλήτου, με τη συμμετοχή των προέδρων όλων των Τμημάτων, επιδιώκει καλύτερο συντονισμό και συναίνεση.
Στο νέο μοντέλο διοίκησης του Πανεπιστημίου, η μεταβίβαση της «εποπτείας» των Ιδρυμάτων στα «Ακαδημαϊκά Συμβούλια Ανώτατης Εκπαίδευσης και Ερευνας (ΑΣΑΕΕ)» στοχεύει στη «σύνδεση» των Πανεπιστημίων με τον κόσμο των επιχειρήσεων και τους τοπικούς παράγοντες.
Η φοιτητική συμμετοχή είναι εξαιρετικά περιορισμένη, και τουλάχιστον ως προς τη Σύγκλητο στην πράξη θα καταστεί μάλλον ανενεργή.
Παράλληλα, όπως επισημαίνει η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Σίσσυ Βελισσαρίου, στο όνομα της διαχείρισης του υπαρκτού προβλήματος του περιορισμού των υπέρογκων διδάκτρων και αμοιβών διδασκόντων σε κάποια οικονομικά πανεπιστήμια το νομοσχέδιο συνθηκολογεί με τον πλέον κραυγαλέο τρόπο στην ιδιωτικοποίηση του δημόσιου και δωρεάν αγαθού της παιδείας.
Η «συστηματοποίηση» των διδάκτρων στον «β’ κύκλο» είναι ο δούρειος ίππος για την πιθανή εισαγωγή διδάκτρων και στο προπτυχιακό επίπεδο. Το αν αυτό θα γίνει επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ή επί Ν.Δ. είναι αδιάφορο.
Και είναι εύλογο το ερώτημα της Σίσσυς Βελισσαρίου: Γιατί ο ΥΠΠΕΘ νομοθετεί στην πραγματικότητα με σημείο αναφοράς το ακραίο επιχειρηματικό πρότυπο ΑΕΙ που είναι, π.χ., το ΟΠΑ και όχι, π.χ., το ΕΜΠ, όπου τα ΠΜΣ γίνονται δωρεάν, γεγονός που καθόλου δεν το εμπόδισε να ανήκει στα κορυφαία 150 Πανεπιστήμια στο πεδίο της έρευνας στον κόσμο κατά την QS World University Rankings;
Ομως, ακόμη και αυτές οι περιορισμένες και ανώδυνες αλλαγές-«φύλλα συκής» έχουν ξεσηκώσει τους υποστηρικτές του «εκσυγχρονισμού» (συνέντευξη Τύπου από 30 πανεπιστημιακούς, όλοι γνωστοί για τον ακάματο αγώνα τους κατά του δημόσιου και δημοκρατικού πανεπιστημίου, όλα τα δεξιά ΜΜΕ, η ανακοίνωση της Συγκλήτου του ΟΠΑ και πρόσφατα οι απανωτές παρεμβάσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη). Με σημαία τους τα Συμβούλια Ιδρύματος και δαίμονα το «άσυλο» πολλοί από αυτούς μιλούν για επιστροφή στο «παρελθόν της ανομίας».
Τέλος, τα πυρά στρέφονται στην απαλλαγή από τα δίδακτρα στα μεταπτυχιακά προγράμματα [ΠΜΣ] των φτωχότερων φοιτητών μέσω κάποιων προστατευτικών διατάξεων, εμφανίζοντας, όπως θα δούμε, την εξαίρεση ως κανόνα.
Η δεξιά αυτή κριτική στοχεύει στη συσπείρωση ενός ήδη συσπειρωμένου εκλογικού ακροατηρίου με συντηρητικά ανακλαστικά, κάτι που άλλωστε επισφραγίζεται από τη σχετική τοποθέτηση Μητσοτάκη, με επίκεντρο «πιασάρικα» θέματα, όπως το άσυλο.
0 comments