Ρωσία και Λιβύη: Πόλεμος ή ειρήνη;

Η Λιβύη γίνεται όλο και περισσότερο στόχος των αυξημένων προσδοκιών της Ρωσίας να επηρεάσει τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, αλλά κρίνοντας από τις ενέργειες του Κρεμλίνου έως τώρα, ο Putin είτε μειώνει τον κίνδυνο των "στοιχημάτων" του, είτε δεν έχει ακόμη αποφασίσει τους στόχους του για αυτή την υπόθεση. Οι ευρωπαϊκές αποφάσεις - ιδιαίτερα εκείνες των πιο δραστήριων παικτών, της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιταλίας - θα μπορούσαν να παρέχουν στήριξη στη μία πλευρά περισσότερο από την άλλη. Ο νέος Ειδικός Εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για τη Λιβύη Ghassan Salamé θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και ξεκινάει στη θέση αυτή επίσημα αυτή την εβδομάδα, αφού πήρε μέρος στη σύνοδο κορυφής που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τρίτη στο Παρίσι μεταξύ του διεθνώς αναγνωρισμένου Πρωθυπουργού της Λιβύης Faiez Serraj και του κύριου αντιπάλου του, τον στρατηγό Khalifa Haftar.


Διχασμός μεταξύ πολέμου και ειρήνης
Από τη μια πλευρά, η Ρωσία στρέφεται προς το να υποστηρίξει τον στρατηγό Haftar, ο οποίος αντιτίθεται στον υποστηριζόμενο από τη Δύση πρωθυπουργό Serraj και θεωρείται από πολλούς στη Μόσχα ως ο "ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης". Η αντι-ισλαμιστική στάση του Haftar τον καθιστά ελκυστικό εταίρο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, ενώ η στήριξη του στρατηγού ενισχύει επίσης τη σχέση της Ρωσίας με την Αίγυπτο. Η περιορισμένη υποστήριξη προς το πρόσωπο του Haftar παρατείνει τις συγκρούσεις, επιτρέποντας στη Ρωσία να καταδείξει την ανόητη παρέμβαση της Δύσης το 2011 και να δείξει ότι η αλλαγή καθεστώτος στη Λιβύη, όπως και στην Ουκρανία, δημιουργεί μόνο χάος.

Από την άλλη πλευρά, ο Putin θέλει να φανεί τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό ως κάτι περισσότερο από ένας άνθρωπος με στρατιωτική εξουσία και επιδιώκει να βελτιώσει τις διπλωματικές του τακτικές. Έχοντας επιδείξει τη στρατιωτική του δύναμη στη Συρία, ο ρόλος του ως ειρηνευτική δύναμη στη Λιβύη θα μπορούσε να φανεί ελκυστικός στον Putin, ιδιαίτερα με τις προεδρικές εκλογές στον ορίζοντα τον Μάρτιο του 2018. Επιπλέον, μια διπλωματική επιτυχία με επικεφαλής τους Ρώσους θα επιτρέψει στον Putin να αποδείξει τις αποτυχίες της Δύσης.

Τι έχει κάνει η Ρωσία μέχρι τώρα;


Η επιλογή "πόλεμος" ήταν η πρώτη που διερευνήθηκε από τη Μόσχα. Την άνοιξη του 2016, η Ρωσία έδωσε σημαντική χρηματοδοτική στήριξη στην ελεγχόμενη από τον Haftar ανατολική Λιβύη, εκτυπώνοντας δηνάρια Λιβύης στο νομισματοκοπίο του Κρεμλίνου. Οι σχέσεις εντάθηκαν τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς, με αρκετές επισκέψεις στη Ρωσία είτε από τον Haftar, είτε από τον ειδικό του απεσταλμένο Abdel Basit al Badri, πρεσβευτή της Λιβύης στη Σαουδική Αραβία. Τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, ο Λιβανέζος στρατηγός προσκλήθηκε στο αεροσκάφος Kuznestov, όπου είχε τηλεδιάσκεψη με τον Ρώσο υπουργό Άμυνας Shoygu.

Ο Haftar είχε τρία βασικά αιτήματα προς τη Ρωσία: πολιτική στήριξη για να ενισχύσει την εικόνα του ως νόμιμου ηγέτη της Λιβύης, να συμβάλλει η χώρα στην άρση του εμπάργκο όπλων που έχει επιβάλλει ο ΟΗΕ και στις παραδόσεις όπλων. Οι τηλεδιασκέψεις έκαναν τον Haftar να πιστέψει ότι θα έχει την ίδια υποστήριξη που έλαβε ο Πρόεδρος Assad στη Συρία, αλλά μέχρι στιγμής η Ρωσία κινείται πιο επιφυλακτικά με τη Λιβύη.

Όσον αφορά το ζήτημα των όπλων, το Κρεμλίνο έχει συμπαραταχθεί δημοσίως με τη γραμμή των Ηνωμένων Εθνών αρνούμενο να προμηθεύσει τη Λιβύη όπλα μέχρι την άρση του εμπάργκο και δεν φαίνεται πρόθυμο να συγκρουστεί με τον ΟΗΕ προκειμένου να διαπραγματευτεί το αποτέλεσμα. Ωστόσο, ο γάλλος εμπειρογνώμονας ασφαλείας Arnaud Delalande ανέφερε την παράδοση ορισμένων ρωσικών όπλων στη Λιβύη και, πιο συχνά, την παράνομη πώληση ρωσικών όπλων στην Αίγυπτο, από όπου καταλήγουν στα χέρια του Haftar. Αυτή η συμφωνία είναι βολική για τη Ρωσία όχι μόνο επειδή της επιτρέπει να παραμείνει εντός των ορίων του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ, αλλά και επειδή η Αίγυπτος - χάρη στο χρήμα της Σαουδικής Αραβίας - είναι ένας πολύ πιο αξιόπιστος πελάτης από τον Haftar.

Έχουν αναφερθεί επίσης ρωσικές ειδικές δυνάμεις που λειτουργούν στη Λιβύη ή στα σύνορα μεταξύ Αιγύπτου και Λιβύης. Ωστόσο, μέχρι στιγμής οι δυνάμεις αυτές δεν έχουν συμμετάσχει σε επιχειρήσεις μάχης, αλλά μάλλον έχουν αναπτυχθεί για να προστατεύσουν τους ρωσικούς τεχνικούς που βοηθούν στη συντήρηση των οπλικών συστημάτων του Εθνικού Στρατού της Λιβύης του Haftar.

Την ίδια στιγμή, η Μόσχα "κυνηγάει” και την επιλογή της ειρήνης, αναπτύσσοντας ένα δίκτυο σχέσεων που περιλαμβάνει τους αντιπάλους του Haftar και εγκρίνοντας όλα τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ για τη Λιβύη και εκφράζοντας τη δέσμευσή της στη λιβυκή πολιτική συμφωνία. Αν και αυτό δεν σημαίνει στήριξη στην κυβέρνηση που υποστηρίζεται από τη Δύση, αφού ο πρωθυπουργός Faiez Serraj εκτιμάται στη Μόσχα, ως αξιωματούχος χαμηλότερου επιπέδου από τον Haftar. Επίσης, διαθέτει μια επιτροπή από την πόλη Μισράτα, η οποία περιλαμβάνει ανθρώπους ριζοσπαστικά ενάντια στον Haftar, ενώ η Ρωσία δεσμεύτηκε επίσης και προς την Εθνική Κυβέρνηση Σωτηρίας, την τρίτη ομάδα που αγωνίζεται για τον έλεγχο της Λιβύης.

Τι έρχεται μετά;


Ο Putin είναι απίθανο να αφήσει τη Ρωσία να συρθεί σε μία νέα διένεξη ή να αναστατώσει την Αίγυπτο έχοντας άμεσες συναλλαγές με τον Haftar σε όπλα. Αυτό που θα μπορούσε να αλλάξει είναι η ποιότητα της ρωσικής υποστήριξης προς τον Haftar, με ένα υψηλότερο επίπεδο τεχνικής βοήθειας ή πιο προηγμένη όπλα. Αυτό θα ενθάρρυνε σημαντικά τον Haftar να εξακολουθήσει τον πόλεμο, όσο και αν δεν είναι ρεαλιστική μία γρήγορη στρατιωτική νίκη.

Μία άλλη πιθανότητα είναι η Ρωσία να ξεκινήσει να συνεργάζεται πιο στενά με τον Haftar σε θέματα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, κάτι που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να χτιστούν γέφυρες με τον Trump, ο οποίος έχει θέσει ως ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής του την πάταξη της τρομοκρατίας. Αυτήν την επιλογή προωθεί ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Shoygu αλλά χρειάζεται το πράσινο φως από το Κρεμλίνο το οποίο δεν έχει δοθεί ακόμα.

Πιο πιθανό είναι ο Putin να συνεχίσει να εφαρμόζει την υφιστάμενη διφορούμενη πολιτική: ελάχιστη αλλά σημαντική στρατιωτική υποστήριξη προς τον Haftar με παραδόσεις όπλων μέσω της Αιγύπτου (κρατώντας έτσι ευχαριστημένους τόσο τον Sisi όσο και τον Haftar) και επίδειξη διπλωματικής ισχύος προσκαλώντας περιστασιακά Λίβυους ηγέτες στη Μόσχα, ενώ θα συνεχίζει να χρησιμοποιεί τη Λιβύη ως παράδειγμα προς αποφυγήν για τα δεινά από την αλλαγή του καθεστώτος.

Τι θα πρέπει να κάνει η Ευρώπη;

Εάν Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο θέλουν να αποφύγουν την κλιμάκωση, οι ρωσικές διπλωματικές φιλοδοξίες μπορούν να προσφέρουν κάποιο αποτέλεσμα. Ρώσοι αξιωματούχοι αναμένεται να συμμετάσχουν στις διεθνείς συζητήσεις για τη Λιβύη, όπως συμμετέχουν και στις διαπραγματεύσεις για τη Συρία και σε άλλες περιφερειακές πρωτοβουλίες όπως το "Κουαρτέτο" για την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή. Και ενώ τα Ηνωμένα Έθνη και ο Salamé έχουν ελάχιστες επιλογές από το να εμπλακούν με τη Ρωσία, ουσιαστικές συνομιλίες μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε. και τη Μόσχα για τη Λιβύη δεν θα πρέπει να ξεκινήσουν δωρεάν. Η ένταξη της Ρωσίας σε μία νέα ομάδα επαφής θα πρέπει να εξαρτηθεί από την υποστήριξη της Ρωσίας στην αποκλιμάκωση της κατάσταση στη Λιβύη: μείωση της υποστήριξης προς τον Haftar ή και πλήρης εγκατάλειψη του.

Εάν η Μόσχα είναι πρόθυμη να συνεργαστεί στο συγκεκριμένο ζήτημα, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να συνεχίσουν να παρακολουθούν τη συμπεριφορά της εντός αυτής της νέας ομάδας καθώς και τον αντίκτυπο στη συμπεριφορά περιφερειακών μελών, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος. Υπό το πρίσμα της κρίσης του Κατάρ, το Άμπου Ντάμπι βλέπει τη Λιβύη ως την επόμενη πιθανή μάχη κατά του πολιτικού Ισλάμ. Πράγματι, ενδεχομένως να είναι έτοιμο να υποστηρίξει τον Haftar όλο το δρόμο μέχρι την Τρίπολη, κάτι που μπορεί να σημαίνει έναν πολυετή εμφύλιο πόλεμο στο κατώφλι της Ευρώπης. Η Αίγυπτος είναι πιθανό να υιοθετήσει μία πιο περιορισμένη προσέγγιση η οποία θα εστιάζει στη διασφάλιση των δυτικών της συνόρων και η Ευρώπη θα πρέπει να παρακολουθεί προσεκτικά ποιο από αυτά τα οράματα ενισχύεται από την επιρροή της Ρωσίας και να εξετάσει να τερματίσει τη διαδικασία εάν η παρουσία της Μόσχας προωθεί την κλιμάκωση.

Τελικά, η ασάφεια της πολιτικής του Putin στη Λιβύη μέχρι σήμερα αποτελεί καλό λόγο να είναι κανείς επιφυλακτικός για τις πραγματικές του προθέσεις. Και η Ευρώπη θα πρέπει να χρησιμοποιήσει την διπλωματική της ισχύ για να διασφαλίσει ότι η αυξημένη ρωσική εμπλοκή δεν θα έρθει με κόστος την περαιτέρω αποσταθεροποίηση στα νότια σύνορα της Ευρώπης.


Capital.gr 
thumbnail
About The Author

0 comments