Γράφει ο Δημήτριος Ντόικος
Με την ανάληψη της εξουσίας από την νυν κυβέρνηση μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019, αποφασίστηκε και η κατάργηση της Ελληνικής Διαστημικής Εταιρίας, μιας εταιρίας που σε κάποιους είχε ξυπνήσει κάποιες ελπίδες αλλαγής νοοτροπίας σε αυτή την χώρα, παρά τον άτσαλο τρόπο ίδρυσής της από την προηγούμενη κυβέρνηση. Το σκεπτικό ήταν το τυπικό ελληνικό: τι την χρειαζόμαστε μία Διαστημική Υπηρεσία, ποιοι είμαστε εμείς να κάνουμε τέτοια εγχειρήματα, ας ασχοληθούμε μέχρι εκεί που φτάνουμε…
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν πραγματικά οι ελίτ που κυβερνάνε σκέφτονται αν αυτή η χώρα μπορεί να έχει γενικά φιλοδοξίες, ή θα έπρεπε να επαναπαύεται στις δάφνες ενός παρελθόντος που ελλάχιστα μπορεί να βοηθήσει πλέον; Προφανώς η κυβέρνηση δεν σκέφτηκε καν ότι ως το 2030 οι περισσότερες χώρες που σκέφτονται το μέλλον τους θα έχουν οργανώσει την δική τους κούρσα προς το διάστημα. Αυτή την στιγμή, εκτός από τις υπερδυνάμεις ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, ΕΕ, χώρες όπως το Ισραήλ, η Αργεντινή, η Βραζιλία, Ινδία, Ταιβάν, Βόρειος και Νότιος Κορέα, Σιγκαπούρη, Ισπανία, Ιράν, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Βρεττανία, Γαλλία, Γερμανία, ακολουθούν τα δικά τους διαστημικά προγράμματα, επιδιώκοντας να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων σε αυτό τον νευραλγικό τομέα, από τον οποίο ίσως στο μέλλον εξαρτηθεί και η τελική θέση ενός έθνους στην παγκόσμια κατάταξη. Μένει μόνο να αρχίσει και η Τουρκία το δικό της πρόγραμμα για να καταλάβουμε ότι θα τρέχουμε πάντα πίσω από τις εξελίξεις και θα μένουμε αιώνιοι κομπάρσοι. Ακριβώς όπως και με την ανάπτυξη οπλικών συστημάτων και UAV, όπου τώρα τρέχουμε και παρακαλάμε να αγοράσουμε οτιδήποτε μπορούμε και προλαβαίνουμε….
Το τοπίο της έρευνας στην Ελλάδα
Η έρευνα στην Ελλάδα ήταν πρωτίστως ζήτημα κρατικής πρόνοιας, όποτε και εάν οι εκάστοτε κυβερνήσεις ασχολούταν μαζί της. Περισσότερο αποτελούσε στα μυαλά των ιθυνόντων αντικείμενο πρεστίζ παρά αναγκαιότητας. Αποτέλεσμα να διογκώνεται το έλλειμα στον ισολογισμό μας εξαιτίας των εισαγωγών, και να εκλείψουν τα θεμέλια μίας παραγωγικής βάσης στην χώρα μας. Παρόλα αυτά, η ίδρυση των εθνικών μας ερευνητικών ινστιτούτων Δημόκριτου και ΕΙΕ (Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών) το 1958 και 1959 αντίστοιχα, έθεσαν τις πρώτες σοβαρές βάσεις για την ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας στην χώρα μας. Η δημιουργία το 2000 του ΕΚΕΤΑ (Εθνικό κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης) έθεσε και τα θεμέλια για την διασύνδεση της κρατικά πατροναρισμένης έρευνας με την επιχειρηματική κοινότητα της χώρας, εφόσον στόχος της δημιουργίας του συγκεκριμένου ινστιτούτου ήταν η ενίσχυση σε συνεργασία με επιχειρήσεις της ανταγωνιστικότητας του παραγωγικού ιστού της χώρας μέσω της αξιοποίησης τεχνογνωσίας και εξειδικευμένων υπηρεσιών. Ένα ακόμη βήμα έγινε με την δημιουργία το 2004 του ΙΙΒΕΑΑ (Ιδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών), το οποίο δίνει την ευκαιρία στην άμμεση επικέντρωση της έρευνας στον τομέα της σύγχρονης ιατρικής επιστήμης. Το συγκεκριμένο Ινστιτούτο στεγάζει 50 ερευνητικές ομάδες!!
Από μόνα τους αυτά τα στοιχεία θα μπορούσαν να είναι πλέον ενθαρρυντικά. Αν κάποιος όμως συγκρίνει την ύπαρξη αυτών των Ινστιτούτων με τα άμμεσα αποτελέσματα και την εφαρμογή τους στον παραγωγικό τομέα της χώρας, τότε μένει με την απορία ότι κάτι δεν πάει καλά, η τέλος πάντων κάτι έμεινε στην μέση.
Με την ήδη προαναφερθείσα δραστηριότητα του ΕΚΕΤΑ, η πρώτη σοβαρή προσπάθεια σύνδεσης της έρευνας στην Ελλάδα με τον παραγωγικό τομέα της χώρας, ήταν η υπογραφή μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του ΕΙΕ και του ΣΕΒ ΤΟ 2014. Το μνημόνιο αυτό αποσκοπούσε στην στήριξη της καινοτόμου επιχειρηματικότητας επιστημόνων και ερευνητών, και προέβλεπε σειρά δράσεων προς την ενίσχυση της ερευνητικής κοινότητας σε θέματα εμπορικής αξιοποίησης ερευνητικών αποτελεσμάτων, δημιουργίας νέων επιχειρήσεων, και παραχώρηση δικαιωμάτων σε υπάρχουσες επιχειρήσεις. Αυτά θα υλοποιούταν μέσω του Εργαστηρίου Εκκίνησης, ένα νεοφυές περιβάλλον με στόχο την στήριξη επιχειρήσεων και ιδεών με αναβαθμισμένες υπηρεσίες coaching. Τελικός στόχος θα ήταν η ενθάρυνση της προσέγγισης ερευνητικου δυναμικού και επιχειρήσεων. Ουσιαστικά αυτό το μνημόνιο αποτελεί και την πρώτη σοβαρή προσπάθεια εν Ελλαδι να έρθουν σε επαφή ο επιχειρηματικός κόσμος με την έρευνα, κάτι που στην υπόλοιπη Ευρώπη αυτό αποτελεί εδώ και δεκαετίες εκ των ουκ άνευ για την οικονομία. Και ουσιαστικά αποτελεί και την πιο σοβαρή προσπάθεια να βγει η έρευνα στην χώρα μας απο την κηδεμονία των κρατικών θεσμών, Πανεπιστημίων και Ακαδημίας. Να τρέξει η έρευνα με τους ρυθμούς της αγοράς. Η έρευνα στην Ελλάδα-πλην λίγων εξαιρέσεων-είναι σχεδόν αποκλειστικός τομέας του κράτους, πράγμα που σημαίνει ότι υπόκειται και σε όλα τα ελλατώματα του δημοσίου τομέα στην χώρα, γραφειοκρατία, αναξιοκρατία, πατρονάρισμα ημετέρων καθηγητών, νεπωτισμός, έλλειψη κονδυλίων, έλλειψη ιδεών από άτομα που έχουν αναλωθεί στην νομή της εξουσίας στον τομέα τους. Η σχεδόν παντελής έλλειψη ξένων συνεργατών, δυσχεραίνει την ανταλλαγή εμεπιριών με άλλες χώρες και κουλτούρες, η νοοτροπία του βολέματος των “δικών μας” δυσκολεύει την επιστροφή Ελλήνων ερευνητών από το εξωτερικό, επιτείνοντας έτσι ακόμη περισσότερο το φαινόμενο του Brain drain, και βοηθώντας να επικρατεί η μετριότητα. Η έρευνα στην Ελλάδα άργησε να έρθει σε πλήρη επαφή με τον επιχειρηματικό κόσμο της, να πάρει ιδέες για το τι χρειάζεται η αγορά, να καταπονήσει κοινά προγράμματα μέσω οικονομικής ενίσχυσης απο τις επιχειρήσεις. Είμαστε η χώρα με την μεγαλύτερη σχεδόν ηλιοφάνεια στην Ευρώπη, και δεν παράγουμε καν δικά μας φωτοβολταικά συστήματα, δεν μιλάω για θερμοσυσωρευτές αλλά για ολοκληρωμένα συστήματα ηλιακής και αιολικής ενέργειας για παράδειγμα. Κατά αυτό τον τρόπο δυστυχώς η γενική απαξίωση της χώρας μας στην σκέψη των Ελλήνων ερευνητών που εργάζονται στο εξωτερικό αυξάνεται ακόμη περισσότερο, και συνηγορεί στην απόφασή τους να μην επιστρέψουν πίσω ακόμη και εάν τους παρουσιαστεί η ευκαιρία.
Ένας επίσης ανασταλτικός παράγοντας για την ανάπτυξη και εξέλιξη της έρευνας στην Ελλάδα, είναι και η συντηρητική νοοτροπία που διέπει μεγάλο αριθμό των Ελλήνων επιχειρηματιών, οι οποίοι ελλάχιστη έφεση δείχνουν προς τις νέες ιδέες και ορίζοντες. Χωρίς επιχειρηματικό ενδιαφέρον η έρευνα αναγκαστικά περιορίζεται σε μικρό αριθμό πεδίων δράσης. Το έτος 2017 μόλις το 15,9% των επιχειρηματιών αρχικών σταδίων στην Ελλάδα δήλωνε ότι χρησιμοποιεί εντελώς νέες τεχνολογίες στην παραγωγική τους δραστηριότητα ή στην παροχή υπηρεσιών. Το ίδιο έτος σε έκθεση του ΙΟΒΕ, μόλις 3,9% των επιχειρηματιών δήλωναν ότι θεωρούν τα προιόντα τους καινοτομικά έναντι 18,3% στις χώρες καινοτομίας, επίδοση που έφερνε την χώρα στα τελευταία σκαλοπάτια της μεταξύ των χωρών καινοτομίας. Αυτή η κατάσταση ανάγεται και στο γεγονός ότι οι περισσότερες νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες επικεντρώνονται κυρίως στον τομέα παροχής υπηρεσιών, όπου το πεδίο καινοτομίας είναι σαφώς περιορισμένο. Και η έλλειψη καινοτομίας δυσκολεύει στην γέννηση ιδεών. Πράγμα αντιληπτό σε μία χώρα όπου η παραγωγική βάση περιορίζεται εκτός ελλαχίστων εξαιρέσεων στην τυποποίηση αγροτικών προιόντων. Παρόλα αυτά η χώρα αναβαθμίζεται γρήγορα στον συγκεκριμένο τομέα.
Νέοι παίκτες, νέες ελπίδες
Η οικονομική κρίση της χώρας οδήγησε πολλούς νεαρούς κυρίως ανθρώπους στην προσπάθεια υλοποίησης ιδεών στους νέους τομείς της τεχνολογίας. Από την μία ο μεγάλος αριθμός απόφοιτων Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, από την άλλη το σχετικά μικρό κεφάλαιο που απαιτείται για την δημιουργία μιας εταιρίας τεχνολογίας σήμερα, έθεσαν τα βασικά θεμέλια για την δημιουργία μίας νέας επιχειρηματικής κουλτούρας. Σε επίπεδο υποδομών ο ιδιωτικός τομέας αρχίζει να εξοικειώνεται με τις νέες τεχνολογίες, ενώ σε επίπεδο υπηρεσιών, και ιδιαίτερα στον τραπεζικό τομέα, η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή όσον αφορά την υιοθέτηση και εφαρμογή νέων τεχνολογιών. Γενικά παρατηρείται μία αύξηση της χρήσης νέων τεχνολογιών, ακόμη και στον μικρομεσαίο χώρο. Η Ελλάδα διαθέτει αρκετές εταιρίες που διαπρέπουν εντός και εκτός Ελλάδος, καθώς τα προιόντα τους είναι πλέον ανταγωνιστικά σε σχέση με αυτά των ανταγωνιστών τους ιδιαίτερα στην ΕΕ. Σε αυτό καθοριστική σημασία παίζουν οι μικρότερες αμοιβές που δίνονται στην Ελλάδα, πράγμα όμως που θα μπορούσε να αποδειχθεί σε μπούμερναγκ σε περίπτωση που στελέχη σημαντικά θα άρχιζαν να παίρνουν την άγουσα για την αλλοδαπή προς αναζήτηση καλύτερων απολαβών.
Η οικονομική κρίση της χώρας οδήγησε πολλούς νεαρούς κυρίως ανθρώπους στην προσπάθεια υλοποίησης ιδεών στους νέους τομείς της τεχνολογίας. Από την μία ο μεγάλος αριθμός απόφοιτων Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, από την άλλη το σχετικά μικρό κεφάλαιο που απαιτείται για την δημιουργία μιας εταιρίας τεχνολογίας σήμερα, έθεσαν τα βασικά θεμέλια για την δημιουργία μίας νέας επιχειρηματικής κουλτούρας. Σε επίπεδο υποδομών ο ιδιωτικός τομέας αρχίζει να εξοικειώνεται με τις νέες τεχνολογίες, ενώ σε επίπεδο υπηρεσιών, και ιδιαίτερα στον τραπεζικό τομέα, η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή όσον αφορά την υιοθέτηση και εφαρμογή νέων τεχνολογιών. Γενικά παρατηρείται μία αύξηση της χρήσης νέων τεχνολογιών, ακόμη και στον μικρομεσαίο χώρο. Η Ελλάδα διαθέτει αρκετές εταιρίες που διαπρέπουν εντός και εκτός Ελλάδος, καθώς τα προιόντα τους είναι πλέον ανταγωνιστικά σε σχέση με αυτά των ανταγωνιστών τους ιδιαίτερα στην ΕΕ. Σε αυτό καθοριστική σημασία παίζουν οι μικρότερες αμοιβές που δίνονται στην Ελλάδα, πράγμα όμως που θα μπορούσε να αποδειχθεί σε μπούμερναγκ σε περίπτωση που στελέχη σημαντικά θα άρχιζαν να παίρνουν την άγουσα για την αλλοδαπή προς αναζήτηση καλύτερων απολαβών.
Αντίθετα στον Δημόσιο τομέα έχουμε τα γνωστά κωλλύματα. Γραφειοκρατία, έλλειψη συντονισμού με αποτέλεσμα να δημιουργούνται “νησίδες” πληροφορικής στον δημόσιο τομέα, που αδυνατούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους!! Εκτός από την ανοργάνωτη ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών, το πρόβλημα επιτείνεται και με το νομικό πλαίσιο, το οποίο διαιωνίζει το βασίλειο του χαρτιού. Η χώρα χρειάζεται επειγόντως δημιουργία υποδομών και προυποθέσεων που θα διευκολύνουν την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών, αλλά και την ενσωμάτωση τους τόσο σε επίπεδο software, όσο και σε επίπεδο hardware.
Το “πραγματικό” λειτουργικό κόστος μιας επιχείρησης στην Ελλάδα είναι σχετικά χαμηλότερο από τις περισσότερες χώρες της ΕΕ με παρόμοιες υποδομές, αλλά η βαριά φορολογία, το φορολογικό καθεστώς που θυμίζει ταξίδι στο άγνωστο, οι συνεχείς αλλαγές του φορολογικού καθεστώτος, εμποδίζουν τόσο τους εγχώριους όσο και τους ξένους επιχειρηματίες να επενδύσουν στην Ελλάδα. Πως να κάνει μία επιχείρηση οικονομικό προγραμματισμό σε βάθος χρόνου, όταν οι βασικές φορολογικές παράμετροι αλλάζουν σχεδόν δύο φορές τον χρόνο τα τελευταία χρόνια; Οι ελληνικές εταιρίες που κατάφεραν να διαπρέψουν, είναι όσες έκαναν το μεγάλο βήμα της εξωστρέφειας, βγήκαν στο εξωτερικό, και κυρίως όσες το έκαναν αυτό πριν από την μεγάλη κρίση του 08, όταν μπορούσαν να έχουν και πιστωτική στήριξη από τις ελληνικές τράπεζες.
Ένα μεγάλο πρόβλημα στις ελληνικές εταιρίες τεχνολογίας εστιάζεται στο γεγονός ότι δυσκολεύονται να βρούνε νέα στελέχη. Αυτό έχει δύο αίτια γνωστά σε όλους. Η φυγή των νέων κυρίως στο εξωτερικό, όπου τους δίνεται ένα ασφαλέστερο περιβάλλον εργασίας με καλύτερες απολαβές, και το μέγεθος των απολαβών στην Ελλάδα, που κάποτε θυμίζουν τριτοκοσμική χώρα. Ένα από τα κύρια γνωρίσματα της ελληνικής εργοδοσίας στο σκεπτικό της είναι ότι η πρόσληψη ενός στελέχους αποτελεί κίνηση φιλανθρωπίας και όχι αναγκαιότητας ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησής του. Έτσι φτάσαμε στο σημείο το ποσοστό των εταιριών που δεν μπορούν να βρουν στελέχη να ανέρχεται στο 45%, ενώ στις εξωστρεφείς επιχειρήσεις τεχνολογίας αιχμής να φτάνει έως και το 50%!!! Σε αυτό μεγάλη ευθύνη φέρει και το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, το οποίο καθυστέρησε χαρακτηριστικά να δημιουργήσει τις προυποθέσεις δημιουργίας τεχνιτών και εξειδικευμένων στελεχών, αφήνοντας τους νέους να πιστεύουν ότι μόνον η απόκτηση πανεπιστημιακού τίτλου θα τους προσφέρει την επαγγελματική εξασφάλιση.
Παρά τις αντίξοες συνθήκες, υπάρχουν ελληνικές εταιρίες οι οποίες έχουν διεθνοποιηθεί και το όνομά τους ακούγεται στις μεγάλες αγορές, ονόματα όπως των Pulse and Opinion, BioCos, JoinCargo, Beta Cae, Gizelis Robotics-εταιρία η οποία παράγει και εξάγει ρομπότ σε 50 χώρες!!!- αλλά και εταιρίες “τεχνοβλαστοί”-spin offs, όπως οι Exothermia, Emisia. Χαρακτηριστική για την απόσταση γενικής νοοτροπίας και αναγκών κατανόησης της αγοράς, είναι η φράση από συνέντευξη του καθηγητή κ. Σαμαρά και ιδρυτή της Exothermia, „ στην αρχή μεγαλύτερος ανταγωνιστής μας να βρούμε εργαζομένους ήταν το ΑΣΕΠ!!!“, καταγράφοντας έτσι και τις προτιμήσεις αλλά και τους ορίζοντες φιλοδοξιών του ειδικευμένου δυναμικού της χώρας. O όρος “τεχνοβλαστός” είναι σχετικά νέος, και δηλώνει τις επιχειρήσεις οι οποίες ιδρύθηκαν μέσα από ερευνητικά πανεπιστημιακά ινστιτούτα, και βγήκαν με τα προιόντα τους μόνες στην αγορά. Διαφαίνεται μέσα από αυτά τα παραδείγματα ότι η χώρα μας διαθέτει ακόμη το δυναμικό να κερδίσει το χαμένο έδαφος, αλλά παράλληλα να δημιουργήσει και τις βάσεις για μία επανατοποθέτηση της οικονομίας της χώρας πάνω σε άλλες βάσεις, που θα χρησιμοποιούν καλύτερα και αποτελεσματικότερα τα νέα τεχνολογικά δεδομένα, ξεφεύγοντας από την μέγγενη του τομέα υπηρεσιών.
Ρομποτική και start ups, η ευκαιρία για την υπέρβαση
Εκεί όμως που παρατηρείται μία πραγματική κοσμογονία, είναι ο χώρος των start ups, των νεοφυών επιχειρήσεων στους τομείς της σύγχρονης τεχνολογίας. Η πληθώρα ανθρώπινου δυναμικού και η κρίση που ώθησε πολλούς νέους ανθρώπους να αναζητήσουν την τύχη τους στην υλοποίηση καινοτόμων ιδεών, είχαν ως αποτέλεσμα την δημιουργία πολλών μικρών και μικρομεσαίων εταιριών. Στην ενίσχυσή τους και άνδρωσή τους, βοήθησε σημαντικά η ίδρυση το 2016 του Ταμείου Επιχειρηματικών Συμμετοχών, γνωστό και ως EquiFund, με πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης, έχοντας την αρωγή του EIF-European Investment Fund. Το Ταμειο διαθέτει κάπου 300ε εκκατομύρια για την ενίσχυση ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων, ενώ το πλάνο σχεδιάζει να διαθέσει συνολικά περίπου 500€ εκκατομύρια ως το 2023. Η απορρόφηση αυτών των χρημάτων βαίνει εντυπωσιακά. Το 2017 οι ελληνικές startups συγκέντρωσαν κεφάλαια 100€ εκ, το 2018 συγκέντρωσαν 116,5€ εκ, ενώ το 2019 έφτασαν το ποσό των 147€ εκ. Κατά αυτό τον τρόπο δόθηκε η ευκαιρία να γίνουν οι ελληνικές startups όπως οι Blueground, Netdata, Balena, κ.α αντικείμενο ενδιαφέροντος και χρηματοδότησης ακόμη και από διεθνείς επενδυτές. Πανελλήνιοι διαγωνισμοί επίσης όπως πχ ο Mitef Greece Startup Competition ο οποίος διεξάγεται εδώ και τρία χρόνια, δίνει την ευκαιρία σε νέες εταιρίες οι οποίες είναι ακόμη άγνωστες, να ενισχύσουν την παρουσία τους και να κάνουν γνωστά τα προιόντα τους. Εν κατακλείδι θα έλεγα ότι αν κάτι γίνεται σωστά σε αυτή την χώρα, αυτό εστιάζεται κυρίως στον χώρο των νεοφυών επιχειρήσεων.
Η παγκόσμια πρωτιά που κέρδισε η ελληνική αποστολή στην Ολυμπιάδα Εκπαιδευτικής Ρομποτικής στο Γκιορ της Ουγγαρίας τον Νοέμβριο του 2019, μας γέμισε όλους με υπερηφάνεια. Προπάντων όμως έδειξε ότι κάτι πάει να γίνει στον τεχνολογικό τομέα, ότι η Ελλάδα σιγά σιγά ξυπνάει από τον λήθαργο. Το 2016 η ελληνική αποστολή είχε έρθει τέταρτη, διόλου ευκαταφρόνητη θέση επίσης. Αρκετά παιδιά επισκέπτονται φροντιστήρια ρομποτικής, νέες ιδέες γεννιούνται, όλο και περισσότεροι χορηγοί χρηματοδοτούν διαγωνισμούς και ασχολούνται με την υλοποίηση ιδεών σε παραγωγικό επίπεδο. Όμως κάτι εξακολουθεί να είναι σάπιο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας….
Σε ανώτερα κλιμάκια η νοοτροπία παραμένει η ίδια. Αδυναμία να συλλάβουν τις απαιτήσεις των καιρών, φοβία να αναλάβουν πρωτοβουλίες, δέσμιοι πρακτικών του παρελθόντος, αλλά και άμμεση εξάρτηση από οικονομικούς παράγοντες που πλουτίζουν από τις εισαγωγές τεχνολογίας, σε σημείο να απεύχονται την ανάπτυξη εγχώριων ανταγωνιστών, και να κάνουν τα πάντα για να αποτρέψουν την βιωσιμότητά τους.
Το 2016 η Ελλάδα ήταν 36η σε σύνολο 44 χωρών στην πυκνότητα χρήσης ρομπότ στον παραγωγικό τομέα. Σε όλη την χώρα λειτουργούσαν μόλις 250 ρομπότ. Το μικρό μέγεθος των περισσοτέρων επιχειρήσεων και της παραγωγής τους, όπως και της εγχώριας αγοράς αλλά και η έλλειψη γνώσης σε μεγάλο τμήμα της επιστημονικής κοινότητας για τις εξελίξεις πάνω σε αυτό τον τομέα, είναι ανασταλτικοί παράγοντες για την εγκατάστασή τους, στερώντας έτσι μία βάση για την ανάπτυξη εγχώριων παραγωγών ρομπότ. Οι Έλληνες επιχειρηματίες αδυνατούν να καταλάβουν ότι ειδικά για τις μικρές επιχειρήσεις που δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τους μεγάλους παίκτες λόγω μεγέθους, δεν έχουν άλλη επιλογή από την περαιτέρω μείωση κόστους μέσω της χρήσης ρομπότ. Σε αυτό το σημείο οι κρατικοί φορείς θα πρέπει να κάνουν τα πρώτα βήματα γνωριμίας των μικρών επιχειρήσεων που είναι και η πλειοψηφία στην χώρα με τις δυνατότητες της Ρομποτικής.
Ένα ευρύ πεδίο δράσης για ελληνικές εταιρίες Ρομποτικής έχει ανοίξει με την επανεξαγωγή ήδη εισηγμένων ρομπότ, τα οποία έχουν δεχθεί μετατροπές σε υλικό και λογισμικό ώστε να είναι κατάλληλα για μετεγκατάσταση και ενσωμάτωση σε άλλες εταιρίες της Ελλάδος ή του εξωτερικού. Ανάμεσα σε αυτές τις εταιρίες διακρίνονται η ήδη προαναφερθείσα Gizelis Robotics, η Sabo, Ζήνων, κ.α.
Ένα ευρύ πεδίο δράσης για ελληνικές εταιρίες Ρομποτικής έχει ανοίξει με την επανεξαγωγή ήδη εισηγμένων ρομπότ, τα οποία έχουν δεχθεί μετατροπές σε υλικό και λογισμικό ώστε να είναι κατάλληλα για μετεγκατάσταση και ενσωμάτωση σε άλλες εταιρίες της Ελλάδος ή του εξωτερικού. Ανάμεσα σε αυτές τις εταιρίες διακρίνονται η ήδη προαναφερθείσα Gizelis Robotics, η Sabo, Ζήνων, κ.α.
Γενοσημα, η ευκαιρία που πετάμε
Η έρευνα και παραγωγή φαρμάκων είναι μία δαπανηρή υπόθεση τόσο σε χρήμα όσο και σε χρόνο. Επιπλέον υπόκειται σε πολλούς παράγοντες, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους μπορούν να αποβούν αστάθμητοι. Όλοι αυτοί οι λόγοι ανεβάζουν την τιμή των φαρμάκων σε δυσθεώρητα ύψη κάποτε, με αποτέλεσμα πολλές χώρες ή να μην μπορούν να τα διαθέσουν στο σύστημα υγείας τους, ή να δανείζονται συνεχώς προκειμένου να τα διαθέτουν στους πολίτες τους. Αυτό οδηγεί όλο και περισσότερες χώρες στην χρήση γενοσήμων, φαρμάκων δηλαδή που διαθέτουν το ίδιο δραστικό συστατικό με το πρωτότυπο φάρμακο, επιδρά κατά τον ίδιο τρόπο στην θεραπευτική αγωγή, αλλά περιέχουν διαφορετικά μη ενεργά συστατικά, όπως χρώμα, άμυλο, γλυκαντικό, κ.α. Η τιμολογιακή διαφορά από τα πρωτογενή φάρμακα κυμαίνεται από 20 έως 80%. Όλο και περισσότερες χώρες; Μάλλον όχι. Υπάρχει μία γενναία και μικρή γωνιά αμετανόητων Γαλατών για να παραφράσω λίγο και τον Αστερίξ, η οποία εξακολουθεί να αντιστέκεται σθεναρά στην χρήση τους, επιβαρύνοντας έτσι γενναία τα ήδη ταλαιπωρημένα ταμεία της…
Τα ελληνικά γενόσημα είναι από τα φθηνότερα της Ευρώπης, φθάνουν έως και το 60% των αντίστοιχων ευρωπαικών γενοσήμων. Επιπλέον τα γενόσημα υπέστησαν μεταξύ 2009 και 2016 μείωση 67% της τιμής τους, όταν το ποσοστό συμμετοχής τους στις αποζημιώσεις του ΕΟΠΥΥ είναι μόλις 15% !!!! Κάτι πολύ σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας….Ενώ η τιμή του γενόσημου σε σχέση με το πρωτότυπο φάρμακο έχει πέσει κατά 70 με 85%, εν έτει 2016 μόλις ενα στα τέσσερα συνταγογραφούμενα φάρμακα ήταν γενόσημο. Ή οι Έλληνες γιατροί ξέρουν καλύτερα την δουλειά τους από τους Ευρωπαίους συναδέρφους τους οι οποίοι αναφανδόν συνταγογραφούν γενόσημα, ή έχουν ορκιστεί να τινάξουν τα ταμεία μας στον αέρα, και παράλληλα αρκετές ελληνικές βιομηχανίες μαζί τους…φαίνεται η εθνική μας χρεοκοπία δεν μας έβαλε μυαλό.
Είναι καιρός να καταλάβουμε ότι σε χώρες που διαθέτουν δημόσιο σύστημα υγείας όπως η Ελλάδα και σχεδόν όλες οι ευρωπαικές, η χρήση των γενοσήμων είναι μονόδρομος. Η Ελλάδα διαθέτει μία εύρωστη σειρά επιχειρήσεων που ασχολούνται με την ανάπτυξη και παραγωγή γενοσήμων, τα οποία διοχετεύουν στις μεγαλύτερες διεθνείς αγορές. Στην χώρα μας δραστηριοποιούνται 28 μονάδες παραγωγής φαρμάκων που συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην ελληνική οικονομία. Ακόμη και τα πρωτογεννή φάρμακα ελληνικής κατασκευής κοστίζουν κατα μέσο όρο 163€, όταν ένα εισαγόμενο κοστίζει κατά μέσο όρο 506€ σύμφωνα με τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας κ. Τρύφωνα. Σύμφωνα με τον ίδιο πάντα, η Ελλάδα είναι τελευταία χώρα στην ΕΕ σε χρήση φθηνού φάρμακου και σε γενόσημα. Μία χώρα που τελεί υπό ουσιαστική χρεοκοπία….
Την ίδια στιγμή τα ελληνικά γενόσημα κατακλύζουν τις αγορές της ΕΕ, όπου είναι και ανταγωνιστικότερα των αντιπάλων τους, ενώ παράλληλα εξασφαλίζουν εργασία σε 11.000 άτομα άμμεσα, και σε άλλους 53.000 έμμεσα. Την περίοδο 2004/2013 πραγματοποίησαν επενδύσεις αξίας 800.000.000€ !!!, ενώ κάθε χρόνο διαθέτουν 30.000.000€ για έρευνα. Εκτιμάται ότι μέσα στην επόμενη πεντετία θα μπορούσε να πραγματοποιήσει επενδύσεις 300.000.000€ και να δημιουργήσει επιπλέον 2.000 θέσεις εργασίας. Και όλα αυτά μέσα στις αντίξοες συνθήκες που προκύπτουν τόσο από το γενικό οικονομικό κλίμα, όσο και από τον συνεχή πόλεμο που της κάνουν εγχώριοι παράγοντες. Τα περιθώρια ανάπτυξης της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας είναι απεριόριστα. Εκτός από το ειδικευμένο προσωπικό που υπάρχει, οι αμοιβές σε σύγκριση με τους ανταγωνιστές του εξωτερικού είναι αρκετά χαμηλότερες. Σε μέσο όρο ένας ερευνητής στο εξωτερικό λαμβάνει γύρω στα 80.000€ με 90.000€ τον χρόνο, όταν ο αντίστοιχος στην Ελλάδα δεν ξεπερνάει τις 25.000€ με 30.000€.
Αμυντική τεχνολογία, αγώνας ζωής ή θανάτου
Δεν θυμάμαι ποιος ακριβώς αρμόδιος του ΥΠΑΜ την δεκαετία του 90 είχε πει σε συνέντευξή του, ότι η χώρα δεν έπρεπε να διαθέσει χρήματα στην ανάπτυξη εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, διότι θα κόστιζε πολλά χρήματα με αμφίβολα αποτελέσματα, ενώ θα ήταν καλύτερα να αγοράζουμε με λιγότερα χρήματα ήδη δοκιμασμένα οπλικά συστήματα. Ελπίζω να είναι σε θέση να δει σήμερα την ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας για να μας πει την γνώμη του…
Δυστυχώς αυτή την γνώμη δεν ήταν ήταν ο μοναδικός που την αποδεχόταν, αλλά κατά πάσα πιθανότητα το σύνολο των αρμοδίων του ΥΠΑΜ για πολύ καιρό. Δεν εξηγείται αλλιώς η πλήρης εγκατάλειψη των ΕΑΒ, ΕΛΒΟ, ΕΒΟ, και όλων των εγχώριων προγραμμάτων ανάπτυξης οπλικών συστημάτων, όπως αντιαεροπορικών, UAV, κ.α. Ακόμη και κατά την επώδυνη διαπραγμάτευση των μνημονίων δεν έγινε καμμία προσπάθεια να διαφυλαχθούν οι έστω και υποτυπώδεις βάσεις μιας εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, ούτε καν των ναυπηγείων μας!!! Η απαξίωση ήταν πλήρης…. Επρεπε να φανούν τα αποτελέσματα των προσπαθειών ανόρθωσης της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας για να καταλάβουν ιθύνοντες και αρμόδιοι πόσο χρόνο έχασαν, χρόνο που ίσως αποβεί μοιραίος αν δεν τρέξουμε. Μία αμυντική βιομηχανία μπορεί να καταστεί σε κόμβο ανάπτυξης προιόντων και εφαρμογών που θα μπορούσαν να βρουν χρήση και στον καταναλωτικό τομέα, ώστε να αυξήσουν όχι μόνο τα κρατικά έσοδα, αλλά παράλληλα και να συνεισφέρουν στην αυτοχρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης αμυντικών οπλικών συστημάτων μειώνοντας έτσι την εξάρτησή τους από τα δημόσια ταμεία αλλά και την επιβάρυνσή τους. Επιπλέον η αποτυχία του δόγματος του κατευνασμού του αντιπάλου μέσω των ευρωπαικών και νατοικών θεσμών, όπως και η οικονομική μας χρεοκοπία, μας κατέστησε εμφανές το γεγονός ότι δεν μπορούμε να βαδίζουμε τον δρόμο που είχαμε πάρει εδώ και δεκαετίες. Επιτακτική ανάγκη να σταθούμε στα δικά μας πόδια. Τα δεκανίκια τελείωσαν.
Η Ελλάδα διαθέτει και το ανθρώπινο δυναμικό αλλά και τις υποδομές για να ξεκινήσει μία ευρεία βάση εγχώριας τροφοδότησης της άμυνάς μας. Ήδη ελληνικές εταιρίες στην αμυντική και διαστημική τεχνολογία διαπρέπουν στο εξωτερικό, όπως οι Theon Sensors, ISI Hellas, EFA Ventures, ESS, Teletel, εταιρίες πρωτοπόρες στον τομέα δραστηριοποίησής τους. Αυτή την στιγμή στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται παραγωγικά 40 εταιρίες ανάπτυξης προιόντων αεροδιαστημικής!!!! Η αξία των εξαγωγών τους αγγίζει τα 200€ εκ, ενώ έχουν ήδη προκαλέσει το ενδιαφέρον μεγάλων εταιριών για συνεργασία από τις ΗΠΑ, ΕΕ, Καναδά, Ισραήλ. Η συμφωνία με τις ΗΠΑ για την αναβάθμιση ελικοπτέρων μπορεί να καταστήσει την χώρα μας σε κόμβο για αυτή την δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή. Η συνεργασία με το Ισραήλ στον τομέα ανάπτυξης νέας κορβέτας στα ναυπηγεία της Σύρου θέτει νέες βάσεις στο δυναμικό της ναυπηγικής βιομηχανίας μας. Δεν υπάρχει χρόνος για επανάπαυση πια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ανάπτυξη εγχώριων UAVs στην Τουρκία. Αυτή την στιγμή η Τουρκία έχει καταφέρει να καλύψει όλο τον εναέριο χώρο της με UAV, με αποτέλεσμα οι Κούρδοι αντάρτες του ΠΚΚ να μην μπορούν να σχηματίσουν μεγάλες μονάδες πλέον, χάνοντας έτσι μεγάλο δυναμικό του αξιόμαχου τους. Μόνο τα μοντέλα Bayraktar TB-2 αυξήθηκαν στα δύο τελευταία χρόνια από 38 σε 94. Αυτή την στιγμή και τα δύο μοντέλα της χώρας, Bayraktar και Ανκα μπορούν να βρίσκονται σε πτήση 24 ώρες συνεχώς. Παρά τις απώλειες που είχαν στην Συρία και στην Λιβύη, όπου καταρίπτοταν από αντιαεροπορικά συστήματα κινεζικής κατασκευής, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι σε θέση να τις αναπληρώνουν τάχιστα μέσω της εκτεταμένης εγχώριας παραγωγής. Είναι να απορεί κανείς τι έκαναν οι φωστήρες μας όλα αυτά τα χρόνια…
Τον βαθμό που μπορεί η ανάπτυξη εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας να συμβάλει στην οικονομία μιας χώρας, μπορούμε να δούμε στο παράδειγμα Ισραήλ, όπου οι εξαγωγές οπλικών συστημάτων απέφεραν πέρυσι 9$ δις.
Προτάσεις για την υπέρβαση. Ώρα μηδέν
Σε γενικές γραμμές το τοπίο στην ελληνική τεχνολογία παρουσιάζει δύο όψεις. Από την μία πλευρά έχουμε μία διαρκώς αυξητική τάση στην δημιουργία και εφαρμογή νέων ιδεών από νέους ανθρώπους που έχουν και τις γνώσεις και την διάθεση να στήσουν κάτι καινούργιο, και από την άλλη μία συντηρητική λόγω άγνοιας νοοτροπία, η οποία εμποδίζει το μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας να αποδεχθεί και ενσωματώσει στην καθημερινότητά της τις νέες τεχνολογικές εφαρμογές. Σε αυτό συμβάλλει επίσης και ο μεγάλος μέσος όρος ηλικίας της ελληνικής κοινωνίας. Σαν αποτέλεσμα, σχεδόν όλες οι εγχώριες επιχειρήσεις του κλάδου στρέφονται προς το εξωτερικό, κίνηση η οποία τους δίνει εκ των πραγμάτων την δυνατότητα να έρθουν σε άμμεση και γρηγορότερη επαφή με τις απιτήσεις των διεθνών αγορών. Θα έλεγα ότι αυτή η γεννιά των νέων επιχειρήσεων είναι και η μεγαλύτερη ελπίδα μας να ξεφύγουμε από την εθνική μας μιζέρια. Η γεννιά αυτή μπορεί να μας δείξει ότι αξίζει να έχουμε φιλοδοξίες και να κάνουμε όνειρα που μπορούν να μας φέρουν ακόμη και στο διάστημα. Μένει να δούμε τι θα έπρεπε να γίνει παραπάνω ώστε να διευκολυνθεί η ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη της ελληνικής τεχνολογίας.
Κατ αρχάς πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία, και να σκεφτούμε ότι ΜΠΟΡΟΥΜΕ. Κάτι που μονίμως διέπει την ελληνική νοοτροπία, είναι η πεποίθηση ότι τα όρια μας είναι περιορισμένα. Αυτή η νοοτροπία Ψωροκώσταινας πρέπει να εκλείψει, αλλιώς θα αφανιστούμε, οι καιροί έχουν αγριέψει. Μπορούμε και πρέπει να προσπαθήσουμε σε όλους τους τομείς.
Η έρευνα πρέπει να ανεξαρτοποιηθεί από την κηδεμονία των κρατικών θεσμών, το ίδιο και τα κονδύλια για την έρευνα. Πρέπει να δοθεί ώθηση και στην δημιουργία Ινστιτούτων έξω από την ακαδημαική κοινότητα, Ινστιτούτα που θα είναι ανεξάρτητα να διαλέγουν τους συνεργάτες τους με περισσότερα αξιοκρατικά κριτήρια, και που θα δίνουν θέσεις ακόμη και σε ξένους συνεργάτες, διευκολύνοντας έτσι την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών.
Πρέπει να ενισχυθεί η δημιουργία περισσότερων spin offs-Τεχνοβλαστών, οι οποίοι θα μπορούν να διασυνδέσουν την πανεπιστημιακή έρευνα με τις απαιτήσεις της αγοράς. Σε αυτό το σημείο θα έπρεπε να δημιουργηθεί μία μόνιμη γραμμή επικοινωνίας μεταξύ ΣΕΒ και πανεπιστημίων, η οποία μέσα από την ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών μεταξύ τους, θα κατεύθυνε κατάλληλα τα ερευνητικά προγράμματα, δίνοντάς τους έτσι και την ευκαιρία να αυτοχρηματοδοτούνται μέσω της πώλησης πατεντών. Για τον λόγο αυτόν θα έπρεπε να υπάρχει μία μόνιμη ομάδα επαφής του ΣΕΒ στα πανεπιστημιακά τμήματα, η οποία θα συσκέπτεται μαζί με τους υπεύθυνους καθηγητές και ερευνητές ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Ο θεσμός των ΕΠΑΛ θα πρέπει να αναβαθμιστεί. Θα πρέπει να γίνουν εκκολαπτήρια ειδικευμένων τεχνητών στα πεδία της σύγχρονης τεχνολογίας, να ενισχυθούν τα ΕΠΑΛ με σύγχρονο πειραματικό εξοπλισμό για καλύτερη εκπαίδευση των μαθητών, να γνωριστούν οι μαθητές καλύτερα με τις εκάστοτε ανάγκες της αγοράς. Για να γίνει αυτό, θα έπρεπε τα ΕΠΑΛ να συνδεθούν με τις επιχειρήσεις, οι οποίες θα αναλάμβαναν και την τεχνική εκπαίδευση των μαθητών πάνω σε πραγματικές συνθήκες εργασίας. Στο τέλος της σχολικής τους εκπαίδευσης, οι απόφοιτοι οφείλουν να γνωρίζουν τι θέλουν και τι μπορούν.
Στον τομέα της αμυντικής και αεροδιαστημικής τεχνολογίας, πρέπει να στηθεί στα πόδια του ένα επενδυτικό Ταμείο ανάλογο με αυτό του EquiFund για τις startups. Το Ταμείο αυτό θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από το ελληνικό δημόσιο, και η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων θα γίνοταν σε κοινό σχεδιασμό με τα στρατιωτικά επιτελεία, τα οποία και γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες τους. Τέλος, θα έπρεπε να ενισχυθούν περαιτέρω οι εταιρίες τεχνολογίας αιχμής με φορολογικά κίνητρα.Δημιουργία ενός σταθερού φορολογικού καθεστώτος, καθώς και φορολογική απαλλαγή για τα πρώτα 5 χρόνια μιας νεοπαγούς εταιρίας, είναι η καλύτερη προυπόθεση για να ξεκινήσει κάποιος το εγχείρημά του. Επίσης θα μπορούσε να δοθεί φορολογική ελάφρυνση σε όσους επιστρέφουν από το εξωτερικό για να εργαστούν στην Ελλάδα. Αυτή η φοροελάφρυνση θα μπορούσε να είναι υπό την μορφή μικρότερης φορολόγησης επί του μισθού, ή μικρότερης καταβολής εισφορών από τον εργοδότη για ένα διάστημα 5 ετών για παράδειγμα.
Πιστεύω ότι αυτές οι προτάσεις είναι ικανές για να φέρουν ένα κατάλληλο κλίμα για την ανάπτυξη της ελληνικής τεχνολογίας τόσο σε πανεπιστημιακό και θεσμικό επίπεδο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Ο χρόνος πραγματικά βιάζει, μεγάλα περιθώρια δεν υπάρχουν, και οι καιροί όπου πιστεύαμε πως με λάδι, φέτα και τουρίστες θα μπορούμε να ζούμε ξέγνοιαστα έχουν παρέλθει προ πολλού. Η νέα γεννιά είναι σε καλό δρόμο και πιστεύω σε αυτήν ακράδαντα, είναι ευθύνη της παλιάς γεννιάς να αφουγκραστεί τις απαιτήσεις των καιρών.
0 comments