Αριστοτέλης: Χρηματιστική τέχνη (Πολιτικά)

"...Υπάρχει όμως κι ένα άλλο είδος της τέχνης της

απόκτησης που μάλιστα αποκαλείται, και πολύ σωστά,

χρηματιστική, σύμφωνα με την οποία δεν φαίνεται να

υπάρχει περιορισμός στον πλούτο και τα αποκτήματα.

Πολλοί το θεωρούν ίδιο με το παραπάνω, εξαιτίας της

γειτνίασης· αλλά ούτε ίδιο είναι ούτε μακριά βρίσκεται.

Το ένα είναι φυσικό, το άλλο όχι φυσικό, αλλά αποτέλεσμα

εμπειρίας και τέχνης. Ας αρχίσουμε έτσι τη μελέτη

μας. Η χρήση κάθε κτήματος γίνεται με δυο τρόπους και

στους δυο χρησιμοποιείται το ίδιο πράγμα όχι όμως με τον

ίδιο τρόπο- ο ένας ταιριάζει στη φύση του, ο άλλος δεν

ταιριάζει- για παράδειγμα το υπόδημα χρησιμοποιείται

με δυο τρόπους, ή το φοράει κανείς ή το ανταλλάσσει με

άλλο είδος  και οι δυο είναι τρόποι χρήσης του υποδήματος·

γιατί εκείνος που δίνει το υπόδημα σε όποιον το χρειάζεται

με αντάλλαγμα νόμισμα ή τροφή, χρησιμοποιεί το υπόδημα,

όχι όμως με τον ταιριαστό τρόπο, γιατί το υπόδημα

δεν κατασκευάστηκε για να ανταλλάσσεται. Το ίδιο γίνεται

και για τα υπόλοιπα κτήματα, γιατί η ανταλλαγή γίνεται

σε όλα και ξεκίνησε αρχικά από τις φυσικές ανάγκες εξαιτίας

της αφθονίας κάποιου είδους απαραίτητου για τον

άνθρωπο και της έλλειψης κάποιου άλλου. Συμπεραίνουμε

λοιπόν ότι το λιανικό εμπόριο δεν είναι από τη φύση του

είδος της τέχνης της απόκτησης, γιατί αν ήταν έτσι, αναγκαστικά

θα αντάλλασσαν ό,τι είχαν άφθονο. Στην πρώτη

κοινωνία λοιπόν (αυτή είναι η οικογένεια), δεν είχε καμιά

θέση κι εμφανίζεται όταν η κοινωνία γίνεται μεγαλύτερη.

Γιατί όσοι ανήκαν στην οικογένεια είχαν τα πάντα κοινά,

ενώ οι άλλοι, ζώντας χωριστά, χρειάζονταν άλλοι άλλα,

οπότε για τις ανάγκες τους έκαναν ανταλλαγές, όπως κάνουν

ακόμα πολλά βαρβαρικά έθνη. Ανταλλάσσουν μεταξύ

τους τα απαραίτητα για τη ζωή και τίποτα περισσότερο"

για παράδειγμα δίνουν κρασί και παίρνουν σιτάρι και καθετί

από τα υπόλοιπα απαραίτητα πράγματα. Μια τέτοια

ανταλλαγή δεν είναι ούτε αφύσικη ούτε αποτελεί κλάδο

της τέχνης της απόκτησης (αφού γινόταν μόνο για να

καλυφθούν κενά της φυσικής αυτάρκειας)- απ' αυτή όμως

προήλθε κατ' αναλογία εκείνη. Αναγκαστικά χρησιμοποιήθηκαν

τα νομίσματα όταν οι κάτοικοι μιας χώρας εξαρτώνταν περισσότερο

από μια άλλη χώρα με το να εισάγουν

όσα τους έλειπαν και να εξάγουν όσα τους περίσσευαν. Δεν

ήταν εύκολο να μεταφερθούν όλα τα αναγκαία, γι' αυτό

συμφώνησαν μεταξύ τους να δίνουν και να παίρνουν στις

συναλλαγές κάτι χρήσιμο και ταυτόχρονα εύχρηστο για τις

βιοτικές ανάγκες, όπως για παράδειγμα σίδερο ή ασήμι ή

κάτι παρόμοιο. Στην αρχή καθόρισαν το μέγεθος και το

βάρος κι έπειτα του έδωσαν κάποιο ιδιαίτερο γνώρισμα για

να γλιτώσουν από συχνά μετρήματα, επειδή το ιδιαίτερο

γνώρισμα ορίστηκε ως απόδειξη της αξίας του.

Όταν επινοήθηκε το νόμισμα για τις ανάγκες των συναλλαγών,

παρουσιάστηκε κι άλλο είδος της τέχνης απόκτησης

πλούτου, το λιανικό εμπόριο, που ίσως αρχικά να

γινόταν απλά, αργότερα όμως έγινε πιο περίπλοκο εξαιτίας

της εμπειρίας που υπαγόρευε πώς θα αποκομιζόταν μεγαλύτερο κέρδος.

Έτσι επικράτησε η άποψη ότι η χρηματιστική

σχετίζεται κυρίως με το νόμισμα και έχει κύριο έργο

της την εξασφάλιση μεγαλύτερου κέρδους, επειδή προσπορίζει

πλούτο και χρήματα. Άλλοι υποστηρίζουν ότι πολλές

φορές πλούτος είναι το πλήθος των νομισμάτων, επειδή μ'

αυτό ασχολούνται η χρηματιστική και το λιανικό εμπόριο.

Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι το νόμισμα είναι χωρίς αντίκρυσμα

και είδος απόλυτα συμβατικό, χωρίς καμιά φυσική

αξία, κι ότι, αν αλλάξουν οι συμφωνίες που το δημιούργησαν,

δεν θα έχει καμιά αξία και δεν θα είναι χρήσιμο για

την προμήθεια των αναγκαίων και ότι, έστω κι αν κάποιος

έχει πολλά νομίσματα, πολλές φορές δεν θα έχει ούτε την

απαραίτητη τροφή. Ωστόσο φαίνεται παράδοξο πώς κάποιος,

ενώ είναι πλούσιος, κινδυνεύει να πεθάνει από την

πείνα, όπως εκείνος ο Μίδας , για τον οποίο μυθολογείται

πως εξαιτίας της άπληστης ευχής του προς τους θεούς, όλα

όσα υπήρχαν γύρω του γίνονταν χρυσάφι. Γι' αυτό σκέπτονται

σωστά όσοι ζητούν κάποιον άλλο διαχωρισμό του

πλούτου από τη χρηματιστική. Άλλο είναι η χρηματιστική

και άλλο ο φυσικός πλούτος, κι αυτά είναι μέρη της διοίκησης του οίκου,

ενώ το λιανικό εμπόριο προσπορίζει

πλούτο, όχι με κάθε τρόπο, αλλά μόνο με τη συναλλαγή.

Θεωρείται πως τούτη σχετίζεται με το νόμισμα, επειδή το

νόμισμα είναι στοιχείο και το όριο της συναλλαγής, και δεν

υπάρχει τέλος σε τούτο τον πλούτο που προέρχεται από

την τέχνη της απόκτησης περιουσίας. Όπως η ιατρική δεν

έχει όρια στην επιδίωξη της υγείας έτσι και κάθε τέχνη δεν

έχει όρια στις επιδιώξεις της (γιατί αυτό κυρίως θέλει να

κάνει, δηλαδή να μην έχει όρια στις επιδιώξεις της), τα

μέσα όμως δεν είναι απεριόριστα (ο σκοπός είναι σε όλες

και το όριο), έτσι και η χρηματιστική δεν έχει όρια στους

σκοπούς της, που είναι ακριβώς ο πλούτος και η απόκτηση

χρημάτων. Η διαχείριση όμως του νοικοκυριού έχει όρια,

γιατί δεν έχει τον σκοπό της χρηματιστικής. Αν και, κατά

μια άποψη, φαίνεται αναγκαστικό να υπάρχει όριο σε όλα

τα πλούτη, στην πραγματικότητα όμως βλέπουμε ότι γίνεται

το αντίθετο, αφού όλοι όσοι συναλλάσσονται με το

νόμισμα πλουτίζουν απεριόριστα. Αιτία είναι η συγγένεια

των δύο ειδών απόκτησης πλούτου. Διαφέρει η χρήση αν

και τα μέσα είναι ίδια και στα δύο είδη απόκτησης πλούτου.

Χρησιμοποιείται η ίδια περιουσία με διαφορετικό

τρόπο, γιατί άλλος είναι ο σκοπός της μιας, ενώ της άλλης

είναι η αύξηση. Γι' αυτό μερικοί πιστεύουν ότι τούτο είναι

έργο της διαχείρισης του οίκου και επιμένουν ότι πρέπει

είτε να διατηρούν τα χρήματα είτε να τα αυξάνουν συνεχώς.

Αιτία της επιμονής είναι ότι φροντίζουν μόνο για την

επιβίωση κι όχι για την καλή διαβίωση· κι επειδή η επιθυμία

για ζωή είναι απεριόριστη, γ ι ' αυτό θέλουν να είναι

απεριόριστα και τα μέσα διαβίωσης. Όσοι επιδιώκουν και

την καλή διαβίωση, επιζητούν τις σωματικές απολαύσεις,

ώστε, επειδή αυτό φαίνεται να ενυπάρχει μέσα στην απόκτηση,

όλη η φροντίδα επικεντρώνεται στην απόκτηση

χρήματος- έτσι δημιουργήθηκε και το άλλο είδος της χρηματιστικής.

Κι επειδή την απόλαυση την επιζητούν υπερβολικά,

επιζητούν και τα μέσα που την εξασφαλίζουν κι

αν δεν μπορούν να τα εξασφαλίσουν με τη χρηματιστική,

το επιδιώκουν με άλλους τρόπους χρησιμοποιώντας τον

καθένα με τρόπο που αντίκειται στη φυση.

Φυσικός προορισμός της ανδρείας δεν είναι να αποφέρει χρήματα, αλλά να εμπνεύσει εμπιστοσύνη- ούτε της τέχνης του στρατηγού ούτε της ιατρικής σκοπός είναι το κέρδος, αλλά της μιας η νίκη και της άλλης η υγεία.

Ωστόσο όλες αυτές τις τέχνες τις κάνουν μέσα απόκτησης χρήματος, σαν να είναι ο

μοναδικός σκοπός προς τον οποίο πρέπει να κατευθύνονται όλες οι ανθρώπινες ενέργειες.

Μιλήσαμε αρκετά για τη μη απαραίτητη χρηματιστική,

που σκοπεύει δηλαδή στην απόκτηση όχι των αναγκαίων,

αλλά των περιττών, και είπαμε τι είναι και γιατί μας

χρειάζεται.- μιλήσαμε όμως και για την άλλη, την απαραίτητη,

που στοχεύει στην απόκτηση των αναγκαίων, και

είδαμε ότι διαφέρουν μεταξύ τους και ότι είναι φυσικό

κομμάτι της τέχνης της διαχείρισης του νοικοκυριού, που

ασχολείται με την ανεύρεση τροφής , χωρίς να είναι απεριόριστη όπως η πρώτη, αλλά έχοντας κάποιο όριο.

Όλα τούτα λύνουν και την αρχική απορία, δηλαδή

αν η τέχνη της απόκτησης αγαθών είναι ή όχι αρμοδιότητα

του οικογενειάρχη ή του πολιτικού- τα αγαθά πρέπει να

προϋπάρχουν (όπως η πολιτική δεν δημιουργεί τους ανθρώπους, αλλά τους χρησιμοποιεί, αφού τους βρει έτοιμους

από τη φύση, έτσι και η φύση παρέχει τη γη ή τη θάλασσα

ή κάτι άλλο παρόμοιο για την ανεύρεση τροφής) και ο

αρχηγός της οικογένειας πρέπει να τα μοιράσει σωστά.

Σκοπός της υφαντουργίας δεν είναι να φτιάχνει το μαλλί,

αλλά να το χρησιμοποιεί και να ξέρει ποιο είναι καλό και

κατάλληλο και ποιο είναι φθαρμένο και ακατάλληλο. Θα

απορούσε κανείς γιατί η απόκτηση των αγαθών είναι μέρος

της διαχείρισης του οίκου ενώ η ιατρική δεν είναι, αφού τα

μέλη της οικογένειας χρειάζονται την υγεία, όπως χρειάζονται

τη ζωή ή κάτι άλλο απαραίτητο για την επιβίωση.

Όπως ενδιαφέρεται ο αρχηγός της οικογένειας και ο πολιτικός

άρχοντας για την υγεία όσων εξουσιάζει, αλλά τη

φροντίζει ο γιατρός, έτσι και για τα αγαθά της οικίας

ενδιαφέρεται ο αρχηγός της οικογένειας, αλλά φροντίζει

ο υπηρέτης. Πρέπει μάλιστα, όπως είπαμε και πριν, τα

αγαθά να υπάρχουν στη φύση, γιατί έργο της φύσης είναι

να παρέχει τροφή σ' ό,τι γεννιέται. Κάθε γεννήτορας πρέπει

να δώσει τροφή στο τέκνο του. Γι' αυτό και η τέχνη

της απόκτησης τροφών από φρούτα και ζώα είναι κάτι το

φυσικό. Κι επειδή κι αυτή έχει δύο είδη, όπως είπαμε και

πριν, δηλαδή το λιανικό εμπόριο και τη διαχείριση του οίκου,

είναι αναγκαία και αξιέπαινη, ενώ η τέχνη της

συναλλαγής δίκαια κατακρίνεται, αφού το κέρδος δεν είναι

φυσικό, αλλά ο ένας κερδίζει από τον άλλο. Γι' αυτό πολύ

εύλογα η τοκογλυφία είναι μισητή, επειδή το κέρδος

προέρχεται από το ίδιο το νόμισμα κι όχι από τη χρήση,

για την οποία προορίστηκε. Ενώ επινοήθηκε για χάρη της

συναλλαγής, το νόμισμα πολλαπλασιάζεται από τον τόκο

(γι' αυτό άλλωστε και ο τόκος ονομάστηκε έτσι" γιατί

όπως τα γεννήματα είναι όμοια με τους γεννήτορες τους,

έτσι και ο τόκος είναι γέννημα χρημάτων από χρήματα).

Επομένως απ' όλους τους τρόπους απόκτησης πλούτου

βασικά αυτός είναι ο πιο αφύσικος..."

thumbnail
About The Author

0 comments