ΣΗΜΕΙΩΣΗ “ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΩΝ: Ο συντάκτης του κειμένου θεωρείται σημαντικός δημοσιογράφος. Στην ίδια σελίδα (BESA) προσπαθούσε, πριν λίγες εβδομάδες, να απαντήσει στο ερώτημα αν υπάρχει δυνατότητα μιας τουρκοισραηλινής επαναπροσέγγισης. Εκείνο το άρθρο του παρουσιάστηκε, επίσης, απο τις “Ανιχνεύσεις”.
Του Burak Bekdil*
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το νησί Καστελόριζο, το μικρότερο νησί των Δωδεκανήσων, βρίσκεται μόλις 2 χλμ. μακριά από τις τουρκικές ακτές με πληθυσμό μόλις 500 κατοίκων, είναι το επίκεντρο μιας πολυεθνικής ναυτικής διαμάχης. Κανείς δεν φαίνεται να έχει βρει έναν τρόπο να επιλύσει τη διαμάχη μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ + ΗΠΑ + Ισραήλ + Αιγύπτου γύρω από αυτό το νησί.
Αν και το επίσημο όνομα του ελληνικού νησιού Καστελλόριζο, Μεγίστη, σημαίνει “μέγιστο”, η έκτασή του είναι εξαιρετικά μικρή, 11,98 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός του μόλις 500 άτομα. Είναι το μικρότερο νησί των Δωδεκανήσων. Αυτή ή, διαφορετικά, ξεχασμένη λωρίδα γης, έχει κερδίσει νέα φήμη – όχι λόγω της αναβίωσης της βραβευμένης ταινίας που γυρίστηκε εκεί (Mediterraneo, 1991), αλλά επειδή βρίσκεται στο επίκεντρο μιας πολυεθνικής ναυτικής διαμάχης.
Τα ελληνικά νησιά του βορείου Αιγαίου υφίστανται το ακραίο βάρος της διαρκούς ροής παράνομων μεταναστών, οι οποίοι τώρα κατοικούν στα νησιά, όπως η Λέσβος, σε ίδιο αριθμό με τους ντόπιους. Το Καστελόριζο είναι ένα από τα τυχερά νησιά που γειτνιάζουν με την Τουρκία και έχει παραμείνει απομονωμένο από μια καταστροφική παρουσία προσφύγων. Στο Αιγαίο, οι Έλληνες θέλουν τα νησιά τους και τη ζωή τους πίσω. Δυστυχώς, η απογοήτευσή τους συμβαίνει σε μια εποχή που δεν προσεγγίζουν διπλωματικά οι δύο ιστορικοί αντίπαλοι.
Τον Ιανουάριο, ο ελληνικός στρατός ισχυρίστηκε ότι ένα ζεύγος τουρκικών F-16 πέταξε πάνω από το νησί Λειψοί, στο νοτιοανατολικό Αιγαίο χωρίς άδεια. Αλλά οι υπερπτήσεις δεν είναι το μόνο καυτό ζήτημα στο Αιγαίο και τώρα στη Μεσόγειο. Η Τουρκία κατηγορεί την Ελλάδα ότι διατηρεί στρατεύματα στα νησιά, παραβιάζοντας τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923, η οποία διέπει το Αιγαίο. Η Αθήνα ανταπαντά στην τουρκική αξίωση για αποστρατιωτικοποίηση των 16 νησιών.
Δεν είναι, μόνο, όλα αυτά. Οι τουρκικές και ελληνικές εντάσεις κλιμακώθηκαν ακόμη περισσότερο το Δεκέμβριο, όταν η Άγκυρα υπέγραψε μια αμφιλεγόμενη συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα με μια από τις αντιμαχόμενες φατρίες στη Λιβύη, με την ελπίδα ότι η κίνηση θα εμποδίσει μια ισραηλινο-αιγυπτο-κυπριο-ελληνική φιλοδοξία μεταφοράς φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη. Τον Ιανουάριο, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αύξησε περαιτέρω τις εντάσεις ανακοινώνοντας ότι τα τουρκικά ερευνητικά πλοία θα χρησιμοποιηθούν σε αμφισβητούμενα κυπριακά ύδατα για την αναζήτηση υδρογονανθράκων.
Το Δεκέμβριο, ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας κ. Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε: “Η προσπάθεια της Τουρκίας να καταργήσει τα θαλάσσια σύνορα νησιών όπως η Κρήτη, η Ρόδος, η Κάρπαθος και το Καστελόριζο με τεχνάσματα, όπως διμερή μνημόνια κατανόησης, δεν θα παράγει διεθνή νομικά αποτελέσματα”.
Από τα νησιά που ανέφερε, ίσως, το πιο μικρό είναι το πιο κρίσιμο στα παιχνίδια που παίζονται, τώρα, στον πολυεθνικό EastMed: Το Καστελόριζο, απέχει μόλις 2 χλμ απο την τουρκική ακτή. Δεν χρειάζεται να είναι, κάποιος, πολύ καλός κολυμβητής για να κολυμπήσει εύκολα από το Καστελόριζο στην Τουρκία.
Το Καστελόριζο παραχωρήθηκε στην Ιταλία με τη Συνθήκη της Λωζάνης και το 1947 δόθηκε στην Ελλάδα από τους Ιταλούς με τη Συνθήκη των Παρισίων. Η διαμάχη σχετικά με αυτό το μικρότερο από τα νησιά του Αιγαίου αφορά στο αν το Καστελόριζο δικαιούται Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) και Υφαλοκρηπίδα.
Τον Ιούλιο, η Τουρκία εξέδωσε μια NAVTEX με την οποία δέσμευε μια μεγάλη περιοχή νότια του Καστελόριζου, στην υφαλοκρηπίδα της Ελλάδας, για στρατιωτικές ασκήσεις. Η τουρκική Navtex δέσμευε μια περιοχή που εκτείνεται από τα νότια του Καστελόριζου προς τα δυτικά, προς τη Ρόδο, για ασκήσεις με τη χρήση πυρών. Αυτή ήταν μια έμμεση ανακοίνωση για την έναρξη περισσοτέρων εντάσεων. Σύμφωνα με την ΑΟΖ της Ελλάδας, η ναυτική γραμμή που εκτείνεται απο Κρήτη-Ρόδο-Καστελλόριζο είναι η βάση για την οριοθέτηση των χωρικών της υδάτων. Με αυτή και μια πιθανή οριοθέτηση της ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο και την Κύπρο, η υφαλοκρηπίδα και η τουρκική ΑΟΖ περιορίζονται αυτόματα μόνο σε ένα ανοιχτό σημείο της Μεσογείου στον κόλπο της Αττάλειας, καθιστώντας το Καστελόριζο εστιακό σημείο που καθορίζει την ΑΟΖ της Ελλάδας.
Η Άγκυρα υποστηρίζει ότι η γραμμή από τη Ρόδο προς το Καστελόριζο κλείνει τις τουρκικές ακτές και η γραμμή μεταξύ Καστελόριζου και Αιγύπτου (με τις αντίστοιχες ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου) θα περιορίσει την τουρκική θαλάσσια ζώνη. Η Τουρκία λέει επίσης ότι η στενή εγγύτητα του Καστελλόριζο εμποδίζει την Άγκυρα να ασκεί τα δικαιώματά της στη δική της θαλάσσια ζώνη.
Ο τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ δήλωσε: “Η Ελλάδα στρατιωτικοποίησε παράνομα 16 από τα 23 νησιά (σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης) από το 1936. Από την άλλη πλευρά, αξιώνει μια υφαλοκρηπίδα 6 μιλίων, (σσ προφανώς αναφέρεται σε χωρικά ύδατα) ενώ ισχυρίζεται ότι έχει εναέριο χώρο 10 μιλίων – δεν υπάρχει κάτι παρόμοιο στην ιστορία. Αυτό δεν έχει νόημα”.
Αγνοώντας τις τουρκικές απειλές, με τη διεξαγωγή γεώτρησης στην Κύπρο και διατηρώντας μια ναυτική παρουσία σε αμφισβητούμενα ύδατα, ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης δήλωσε ότι η Κύπρος δεν θα αναστείλει τα ερευνητικά της σχέδια για γεωτρήσεις. «Η διακοπή των γεωτρήσεων λόγω τουρκικής πίεσης θα ισοδυναμούσε με την κατάργηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου», είπε.
Ένα χέρι βοήθειας επεκτάθηκε στην Κύπρο και τους σημερινούς και πιθανούς μελλοντικούς εταίρους της από την Ουάσινγκτον σε μια εποχή που η τουρκο-αμερικανική διπλωματία βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Οι νομοθέτες των ΗΠΑ κατάφεραν να περάσουν ένα σημαντικό νομοθέτημα που θα μπορούσε, ενδεχομένως, να επαναπροσδιορίσει τη γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης: έβαλαν μια σκοτεινή διάταξη σε ένα πακέτο συνολικών δαπανών που ξεκινά από την άρση του περιορισμού πώλησης όπλων και ώθησε την αμφιλεγόμενη συμφωνία αγωγών στην Ανατολική Μεσόγειο. Το νομοθετικό κείμενο υπόσχεται μια σειρά αμερικανικών ενισχύσεων για την αξιοποίηση των πηγών φυσικού αερίου στα ανοικτά των ακτών του Ισραήλ και της Κύπρου, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης για την κατασκευή αγωγών και τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου και τη δημιουργία ενός Ενεργειακού Κέντρου ΗΠΑ-Ανατολικής Μεσογείου στην περιοχή από το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ.
Η Τουρκία θεωρεί ότι είναι αιχμάλωτος της γεωγραφίας. Αλλά τι να γίνει; Σύμφωνα με τον Dominick Chilcott, πρεσβευτή της Βρετανίας στην Άγκυρα, οι θαλάσσιες διαμάχες στη Μεσόγειο πρέπει να αντιμετωπίζονται με διεθνή διαιτησία εάν δεν μπορούν να επιλυθούν μέσω διαπραγματεύσεων.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ιωάννη Κοραντή, πρώην Έλληνα πρεσβευτή στην Άγκυρα, οι αυξανόμενες εντάσεις τροφοδοτούνται από μια συνεχή αναταραχή εχθρικών δηλώσεων από την Άγκυρα σε όλα τα επίπεδα. Η Ελλάδα ανταποκρίνεται σε ένα πνεύμα “αν θέλετε την ειρήνη προετοιμαστείτε για πόλεμο”.
O Κοράντης δήλωσε:
«Οι Τούρκοι αξιωματούχοι θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ένα «σημείο κρίσης» ως προοίμιο ενός μικρότερου ή μεγαλύτερου «ένοπλου γεγονότος» συνεπάγεται για την Άγκυρα πολύ βαρύτερο κόστος από ό, τι τα οφέλη που αναζητά. Με τη σειρά του το ΝΑΤΟ και ειδικότερα οι ΗΠΑ πρέπει να εξετάσουν προσεκτικά τις επιζήμιες συνέπειες ενός τέτοιου “σημείου κρίσης” για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και παραπέρα. Ο East-Med έχει μεγάλη σημασία για την ΕΕ, δεδομένου ότι θα προσφέρει περισσότερο από το 10% του φυσικού αερίου που χρειάζεται η Ευρώπη. Είναι ένα από τα έργα κοινού ενδιαφέροντος της ΕΕ και συνεπώς συγχρηματοδοτείται από το μπλοκ. Υποστηρίζεται επίσης από τις ΗΠΑ ως αντιστάθμισμα των εξαγωγών ρωσικής ενέργειας προς την Ευρώπη. Η απρόσκοπτη πρόσβαση και η προμήθεια από τις πηγές υδρογονανθράκων είναι κρίσιμης σημασίας για την ΕΕ, η οποία δεν έχει την τάση να επιτρέπει σε τρίτους να υπαγορεύουν τη θέλησή τους στους ευρωπαίους καταναλωτές. Οι συνεχιζόμενοι απειλητικοί θόρυβοι και ο εκφοβισμός από την Άγκυρα δεν είναι καλοί οιωνοί».
Ένα πρόβλημα είναι ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Η σύμβαση παραχωρεί σε νησιά υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ πέρα από τα χωρικά ύδατα.
“Η γεωγραφική εγγύτητα του Καστελόριζο προς την Τουρκία δεν έχει καμία σχέση με το καθεστώς που του αποδίδουν οι διεθνείς συνθήκες”, υποστηρίζει ο Κοραντής. “Διαφορετικά, αν ακολουθήσουμε την τουρκική γραμμή σκέψης, η Βενεζουέλα ή η Δομινικανή Δημοκρατία μπορούν να ισχυριστούν ότι η Μαρτινίκα και η Γουαδελούπη είναι πιο κοντά τους απ ‘ό, τι στη Γαλλία – στην οποία ανήκουν -χιλιάδες μίλια μακριά και επομένως πρέπει να έχουν περιορισμένα δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες».
Στις 6 Φεβρουαρίου, ο εκπρόσωπος του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, δήλωσε ότι η Τουρκία θα προχωρήσει στο εγγύς μέλλον σε γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, νότια και ανατολικά των νησιών Κρήτη, Ρόδος και Κάρπαθος.
“Δηλαδή στην περιοχή που ορίζεται από το παράνομο μνημόνιο συμφωνίας μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης της Τρίπολης – που έχει κηρυχθεί άκυρη, αντίθετη προς το διεθνές δίκαιο, από την ΕΕ, τις ΗΠΑ και όλες τις χώρες της περιοχής. [Αυτό] ανοίγει το δρόμο για περαιτέρω ένταση στην περιοχή “, προειδοποιεί ο Corantis.
Με τις νεο-οθωμανικές ναυτικές φιλοδοξίες του, ο Ερντογάν ταξιδεύει σε άγνωστο έδαφος με την Τουρκία και την κυβέρνηση της Τρίπολης να έχουν απέναντι την ΕΕ, τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Κύπρο – για να μην αναφέρουμε την Ιορδανία και τον Λίβανο. Αυτό δεν μοιάζει με έναν πόλεμο που μπορεί να κερδηθεί απο τον Ισλαμιστή ισχυρό άνδρα της Τουρκίας.
*Ο Burak Bekdil είναι αρθρογράφος με έδρα την Άγκυρα. Συχνά γράφει για το Ινστιτούτο Gatestone και για την Defense News και είναι συνάδελφος στο Φόρουμ Μέσης Ανατολής. Είναι επίσης ιδρυτής της ομάδας σκέψης Sigma της Αγκυρας.
Μετάφραση: Παντελής Σαββίδης.
BESA, Ανιχνεύσεις
0 comments